TÜRKİYE’DE ALİ ŞİR NEVÂYÎ ÇALIŞMALARI

Henüz hayattayken eserleri Türk ülkelerine dağılan, sevilerek okunan, şiirlerine nazireler yazılan, eserlerinin okunup anlaşılması için sözlükler hazırlanan Nevâyî, on altıncı yüzyıldan bugüne aynı ilgiyi görmüş bir kişidir. Onun bu kadar ilgiye mazhar olmasının sebebi, pek çok alanla ilgili olarak bıraktığı eserler ve yaşarken yapmış olduğu faaliyetler, bilimin ve sanatın değişik alanlarında yetiştirmiş olduğu kişiler, bu kişilerin ortaya koyduğu eserlerdir. Nevâyî’nin Osmanlı şairleri üzerindeki etkisi çeşitli çalışmalara konu olmuş, bilim adamları konuyu çeşitli yönleriyle ele alıp değerlendirmişlerdir. Bu çalışmada Türkiye’de Ali Şir Nevâyî ve eserleri üzerine yapılan çalışmalar çeşitli başlıklar altında toplanmış ve bu çalışmaların künyeleri verilmiştir. Çalışmalar; yüksek lisans ve doktora tezleri, makaleler, lehçelerden aktarma makaleler, yabancı dillerden çeviri makaleler, bildiriler, kitaplar ve çeviri kitaplar başlıkları altında tasnif edilip alfabetik olarak sıralandı. Çalışmalara göz atıldığında tezlerin, bir ikisi dışında dil ve edebiyat alanıyla ilgili olduğu, daha çok metin üzerinde dil çalışması yapıldığı görülür. Makalelerde ve bildirilerde Ali Şir Nevâyî’nin eserlerinin oldukça değişik yönlerden değerlendirilmeye, ayrıca kişilik özellikleriyle ve dönemiyle ilgili tespitler yapılmaya çalışıldığı dikkat çeker. Metin yayını olarak değerlendirebileceğimiz kitap yayınlarının bir kısmı, yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin yayımlanmış biçimidir. Bu yayınlarda Ali Şir Nevâyî hakkında kısa bilgi veren genel bir girişin dışında bir bilgi ya da metnin Türkiye Türkçesine aktarması, sözlüğü ya da dizini yer almaz. Divanlar ve mesnevilerle ilgili yayınların çoğu yalnızca metnin çeviri yazılı aktarmasıdır. Diğer bazı yayınlarda çeviri yazılı metin, metnin Türkiye Türkçesine aktarması, dizin ve sözlük ile tıpkıbasım yer alır. Genel okuyucuya hitap eden yalnızca aktarmadan oluşan metin yayını ise bir iki eserle sınırlı kalmıştır.

Ali Shir Nava’i Studies in Turkey

Nava’i, whose works were sent to Turkic countries while he was still alive; was read admiringly; nazires were written to his poems and dictionaries were written to be read and understood his works, is a person who has been shown the same interest since the sixteenth century. The influence of Nava’i on Ottoman poets has been the subject of various studies, and scientists have considered and evaluated the subject from various aspects. In this study, studies on Ali Shir Nava’i and his works in Turkey are collected under various titles and identification tags of these studies are given. Studies as master’s and doctoral theses, articles, articles translated from dialects, articles translated from foreign languages, papers, books and translated books are listed in an alphabetical order. When the studies are examined, it is seen that the theses are related to the field of language and literature except for a few, and more language work is done on the text. It is noteworthy that the works of Ali Shir Nava’i are evaluated from quite different aspects in the articles and notifications, and also it is tried to make determinations about his personality traits and his period. The information in those publications are brief and introductory and they do not contain any text translations to Turkish or have glossary and index of Nava’i’s works. Most of the publications on diwans and mathnawis are only translations of the text in translation. Some of the other publications contain transcripted texts, their translations to Turkish, glossary, index and facsimile.

___

Atalay, B. (1970). Abuşka Lügati ve Çağatay Sözlüğü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.

Çetindağ, Y. (2006). Ali Şir Nevâî’nin Osmanlı Şiirine Etkisi. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Kılıç, F. (2018). Âşık Çelebi, Meşa’irü’ş-Şu’ara. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 113.