SOSYOLOJİK YANSIMALAR AÇISINDAN GURBANNAZAR EZİZOW MEKTUPLARI
Günümüzde kullanılan Türk yazı dilleri kaynak bakımından Oğuzca, Kıpçakça, Uygurca ve Bulgar ca gibi temel lehçelere dayanmakta ve bunlar da kendi aralarında farklı kollara ayrılmaktadır. Tarihî süreç içerisinde çeşitli siyasi, iktisadi, coğrafi, kültürel vb. sebeplerden dolayı birbirinden farklı gelişim çizgileri takip etmiştir. 13. yüzyıldaki Moğol istilası bölgedeki siyasi istikrarı bozduğu gibi kültürel hayatı da derin den etkilemiştir. 1552de Kazanın işgalinden başlayarak 1883teki Hive ve Buhara Han lıklarının işgaline kadar de vam eden süreçte Altın Ordu Bölgesinde kullanılan Kıpçak ya zı dili geleneği son bulmuş; 1917deki Bolşevik İhtilalinden sonra ise bütün Türkistan böl gesi tamamen Rusların egemenliğine girmiştir. Bu fiilî iş- gal, birtakım siyasi ve kültürel yapı landırmaları beraberinde getirmiştir. Özellikle her Türk boyunun ağzı bir yazı dili hâline getirilmiş; daha ön- celeri Türkistan bölgesinin ortak anlaşma dili olan Çağataycanın yeri ni Rusça almıştır. Bu çalışmada, Sovyet-Türkmen edebiyatının kurucularından biri olan Gurbannazar Ezizowa, 1964-1975 yılları arasında ailesi ve dönemin önde gelen şair ve yazarları tarafından yazılan mektuplar ve içerikleri üzerinde durulacaktır. Ayrıca Gurbannazar Ezizowun yaz dığı cevabi mektuplardan da hareketle Sovyet-Türkmen edebiyatının kuruluşu ile o döne min siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel hayatıyla ilgili birtakım değerlendirmeler ya pılacaktır.
Abstract The Letters Of Gurbannazar Ezizow From A Sociological Perspective
The Turkish written languages used today are based on main dialects such as Oghuz language, Kipchak language, Uigur language and Bul- garian language and these are divided into secondary dialects amongst themselves. Within the historical process, different development stages took place due to various political, economic, geographical and cultural reasons. Mongolian invasion in the 13th century disrupted the political stability in the region and affected the cultural life profoundly. In the process be ginning with the occupation of Kazan in 1552 until the invasion of Hive and Buhara Khanates in 1993, the tradition of Kipchak written language came to end; after the Bolshevik Revolution in 1917 the Turkistan Region came under the domination of the Russian. This actual occupation brought some political and cultural configuration with it. Particularly, the dialect of each Turkic tribe became a written language and Russian took the place of Chagatai language which had been the common language of communicati on (lingua franca) previously. In this study, the letters written by the family of Gurbannazar Ezizow, one of the founders of Soviet-Turkman literature and by the prominent wri- ters and poets between 1964-1975 and the contents of the letters will be dwelt upon. Also, on the basis of the reply letters of Gurbannazar Ezizow, some assessments will be made about the foundation of Soviet-Turkman literature and political, economic, social and cultural life in that time.
___
- AGABAÝEW, Annaberdi: Ezizowun Emri Bilen, Türkmenistan, 1991.
- AMANGELDİ, Hydyr: Yalnız Senin Bilen Bakylyk Bardır, Zaman, Türk- menistan, 2005.
- ANNAGULİ, Nurmemmet: İki Ağaç, Türksav Yayınları, Ankara, 2003.
- CAN, Hüdayi: Tabıt, Yağmur, Sayı: 7, Nisan-Mayıs-Haziran, İstanbul, 2000.
- _____________: Gurbannazar Ezizow, Yağmur, Temmuz-Ağustos-Ey- lül, İstanbul, 2002.
- _____________: Mezar Taşına Sansür, Yağmur, Temmuz-Ağustos-Ey- lül, İstanbul, 2007.
- DUYMAZ, Ali - ERGUN, Metin - BİRAY, Nergis: Başlangıcından Günü müze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyat ları An tolojisi, Türkmen Ede biyatı II, Cilt: 11, Kültür Bakanlığı Yayınları 2126 (Türk Dünyası Edebiyatı Dizisi 32), Ankara, 1998.
- ERCİLASUN, A.B. vd.: İmlâ Kılavuzu, TDK Yay., 525, Ankara, 1996. _____________: Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I-II, Kültür Bakan- lığı Yayınları, 1371, Kaynak Eserler 54, Ankara, 1991. 119 al.indd 19 02.07.2015 09:20 TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI EZİZOW, Gurbannazar: Jadyly Kepçe, Aşgabat Magarif, Türkmenis- tan, 1994. _____________: Serdarym, Türkmenistan, 1996. _____________: Türkmen Sahrasy, Türkmenistan, 1996.
- GÖKÇİMEN, Ahmet: Gurbannazar Ezizow (Türkmen Şiirinin Kuyumcu su), Fenomen Yayınları, Türk Dünyası Di zisi: 5, Erzurum, 2011.
- GURBANNEPESOW, A.: Saýlanan Eserler I, Türkmenistan, 1996.
- _____________: Çıkmadık Kitabım II, Türkmenistan, 1996. KARA, Mehmet: Türkmen Türkçesi Grameri, Gazi Kitabevi, Ankara, 2005.
- MONTGOMERY, D.C.: Rejim Doğrultusundaki Sovyet Özbek Edebiyatı Zincirinin Bir Halkası Olarak Şahımerdan, (Çev. H.C. Özkal), ODTÜ Ya- yınları, Ankara, 1985.
- RAHMAN, Fazlur: Rusyadaki Türk lere Karşı Sovyet Politikasının Geli- şimi (1917-1965), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Çev. Hakan Kırım- lı, Sayı: 23, İstanbul, 1983.
- ŞAHİN, Erdal: Stalin Dönemi Siyasetinin Kazan Tatar Türkleri Kültü- rüne Etkileri, Stalin ve Türk Dünyası, (Editör: Emine Gürsoy Naskali - L. Şahin), Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2007.
- TEKİN, Talât vd.: Türkmence-Türkçe Sözlük, Simurg Yayınları, Ankara, 1995.
- TİRKİŞOW, Sadık: Gurbannazar Ezizowun Şiirlerindeki Üstatlığı, Türk- menistan, 1997.
- UĞURLU, Mustafa: Oğuzca ve Anadolu Merkezli Oğuz Türkçesi, In ternational Periodical For The Languages, Literature and History of Tur- kish or Turkic, Volume: 6/1, Winter, 2011.
- UZMAN, Mehmet: Türkistanda Dil Tartışmaları, Özbekçenin İcat Edili şi (1917-1940), Gazi Üniversitesi Sosyal Bi lim ler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2005.
- _____________: Yafets Dil Teorisi, Virgül, Temmuz-Ağustos, 2006.
- ZAL, Ünal: Gurbannazar Ezizowun Şiirleri Üzerine Dil ve Üslup Çalış ması, Gazi Ünviversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ba sıl mamış Doktora Tezi), Ankara, 2007.
- _____________: Jadyly Kepçe [Büyülü Kürek], Kardeş Kalemler 5, Anka- ra, 2007.
- _____________: Gurbannazar Ezizow: Mezar Taşına Bile Tahammül Edilemeyen Bir Şair, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), Sayı: 24, 2008.
- _____________: Bir Devrin Aynası -Gurbannazar Ezizowa Mektuplar-, Gün Yayınları, Stockholm-İsveç, 2015, (Baskıda).
- ISSN: 0255-0644
- Başlangıç: 1979
- Yayıncı: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı