II. Katerina dönemi Osmanlı-Rus ilişkilerinde Kırım

Rusya’da 1762’den 1796 yılına kadar hükümdarlık eden II. Katerina küçük bir Alman prensinin kızıydı. II. Katerina Rus Çarı III. Petro ile evlenerek, çariçe olmuştu. III. Petro’nun tutarsız davranışlardan ve dirayetsizliğinden rahatsız olan Rus devlet adamları bir komplo ile III. Petro’yu öldürerek, II. Katerina’yı Rus tahtına çıkardılar. Tahta çıktığında henüz otuz üç yaşında olan II. Katerina, dış siyasette I. Petro’nun prensiplerini tatbike çalışmıştı. II. Katerina’nın Osmanlıları ilgilendiren tek amacı vardı. Egemenliğini Kırım ve Karadeniz’e kadar genişletip çok uzun süreden beri Rus toplumunu rahatsız eden Tatar akınlarını önlemek ve Karadeniz’i bir Rus gölü haline getirmekti. Bu amaçla Çariçe II. Katerina Osmanlı Devleti ile sürekli bir mücadele içerisine girerek, Osmanlı Devleti’ni hem dıştan hem de içten yıkmak yolunda her türlü entrika içerisinde yer aldı.

Crimea question in the Ottoman Russian relations during the reign of Catherine II

Reigned from 1762 to 1796 in Russia, Catherine II was daughter of a minor German prince. Catherine became the Tsarina after she married to Russian Tsar, Peter III. Having been bothered by the incoherent attitudes and incapability of the Tsar Peter III, some Russian statesmen deposed him killing by a conspiracy and took Catherine II into power in Russia. Catherine II, who was just thirty-three years old when she was enthroned, tried to implement the principles of Peter I for the foreign affairs. Catherine II had only one purpose about the Ottomans. That purpose was to turn the Black Sea into a Russian sea by expanding the reign so as to include the Crimea land and to put an end to the Tatar invasions which bother Russian people very much for a long time. Within this purpose, the Tsarina Catherine II took part in all available intrigues to subvert the Ottoman Empire both externally and internally.

PDF

___

Arşiv Kaynakları
BOA, HH, DN: 12/440 C.
BOA, Rusya Ahidname Defteri, 83/1.
BOA, Cevdet Askeriye, DN: 925/39986.
BOA, Cevdet Askeriye, DN: 1031/45250.
BOA, Cevdet Dahiliye, DN: 318/15891.
Kronikler
Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet I-II, Matbaa-i Osmaniye Tab’ı, İstanbul, 1309.
Ahmet Cevdet Paşa, Kırım ve Kafkas Tarihçesi, İstanbul, 1307.
Ahmet Rasim, Osmanlı Tarihi III, (Nşr. Eser Karaman, Mümin Çevik, Fuad Onuk), İstanbul, 2000.
Kâmil Paşa, Devlet-i Aliye-i Osmaniye II, İstanbul 1325.
Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül-Vukuat Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi III-IV, (Nşr. Neşet Çağatay), Ankara, 1992.
Kitap ve Makaleler
Ataç, M., Rusya Tarihi Türkler ve Komşularıyla Münasebetleri, Ankara, 1953.
Brian-Chaninov, Rusya Tarihi, (Çev. Galip Kemali Söylemezoğlu), Ankara, 1939.
Castera, Henry Jean, Katerina Tarihi, (Çev. Yakovaki), Mısır, 1246.
Dukes, P., Catherine The Great And The Russian Nobility, Cambridge, 1967.
Erim, Nihat, Devletler Arası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri (Osmanlı İmparatorluğu Antlaşmaları) I, Ankara, 1953.
Fisher, Alan, “Rusya’nın Kırım’ı İlhakı (1772-1782)”, (Çev. Refhan Dedeoğlu), Emel Dergisi, 76 (İstanbul, 1973), s. 27-30.
Fisher, Alan, The Crimean Tatars, Stanford, 1978.
İnalcık, Halil, “Osmanlı İmparatorluğu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (Çev. Vahdettin Engin), Sayı 93, Aralık 1994, s. 145-175.
İnalcık, Halil, “Kırım ”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXV, s. 450-457.
İnalcık, Halil, “Yeni Vesikalara Göre Kırım Hanlığı’nın Osmanlı Tabiliğine Girmesi ve Ahidname Meselesi”, Belleten, VIII/30, Ankara, 1944.
Karagöz, Rıza, Canikli Ali Paşa, TTK, Ankara, 2003.
Kochan, M., Life In Russia Under Catherine The Great, New York, 1969.
Köse, Osman, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, TTK, Ankara, 2006.
Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara, 1994.
Kurat, Akdes Nimet, IV.-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 2002.
Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Ankara, 1999.
Madariaga, Isabel de., Çariçe Katerina: Çağının Sınırlarını Zorlayan Kadın, (Çev. Mehmet Harmancı), İstanbul, 1997.
Meram, Ali Kemal, Türk-Rus İlişkileri Tarihi, İstanbul, 1969.
Muahedat Mecmuası, III, TTK, Ankara, 2008.
Ortekin, Hasan, Kırım Hanlarının Şeceresi, İstanbul, 1938.
Sorel, Albert, On Sekizinci Asırda Mesele-i Şarkiye ve Kaynarca Muahedesi, (Çev. Yusuf Ziya), İstanbul, 1911.
Thomson, Gladys Scott, Catherine The Great And The Expansion Of Russia, London, 1947.
Tukin, Cemal, “Küçük Kaynarca”, İslam Ansiklopedisi, VI, s. 1064- 1071.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV/I, TTK, Ankara, 1988.
Ülküsal, Müstecib, Kırım Türk-Tatarları (Dünü-Bugünü-Yarını), İstanbul, 1980.
Ürekli, Muzaffer, Kırım Hanlığının Kuruluşu ve Osmanlı Himayesinde Yükselişi (1441-1569), Ankara, 1989.