Gagavuz Türkçesi söz diziminde yabancı dillerden etkilenmeler üzerine bir değerlendirme

Bugün ağırlıklı olarak Moldovada yaşayan Gagavuz Türkleri tarafın- dan anadili olarak kullanılan Gagavuz lehçesi, Türkçenin Oğuz koluna mensuptur. Türkçenin söz diziminde temel unsur sonda, yardımcı unsur başta gelir kuralına aykırı söz dizimi yapıları sergileyen Gagavuz lehçesi, bu yönüyle diğer Türk lehçelerinden ayrı bir yerde durmaktadır. Bu yapı- lar özellikle ismi niteleyen sıfat fiillerin yerine bitimli ilgi cümlelerinin kul- lanılmasında ön plana çıkıyor. Uzun asırlar Batı dilleri konuşucularının arasında yaşayan Gagavuz Türklerinin bu yabancı söz dizimi yapılarını Slav dillerinden almış oldukları düşünülmektedir. Çalışmamızda söz ko- nusu yapıları ele almakta ve bunları Üretici-Dönüşümlü Dil Bilgisi, Yönet- me ve Bağlama dil bilimi kuramları çerçevesinde değerlendirmekteyiz.

A general overview of foreign ınfluences in gagauz syntax

Today the Gagauz language is spoken as a mother tongue by Gagauzi living mostly in Moldova and belongs to the Oghuz branch of Turkic languages. The rule that the base component is placed at the end of constituent or sentence in Turkic languages is not always obeyed in the Gagauz syntax. From this point the Gagauz language differs from other Turkic languages. These structures especially are visible in the use of finished relative clauses. We are of the opinion that these structures have been borrowed from Slavic languages with whose speakers the Gagauzi have lived as neighbours for centuries. In the analysis of examples the Generative-Transformational Theory and the Government and Binding Theory will be used.

PDF

___

Amanjolov, Altay S., O yazıke kazakstanskih gagauzov, Voprosı Yazıkoznaniya, no.3, 1960.
Amanjolov, Altay S., Kazakistandaki Gagauzlar veya Hakiki Bulgarlar Hakkında, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 92, Ağustos, 1994.
Baboglu, N.İ., Gani: Annatmalar Uşaklara Deyni, Kişinâu, 1999.
Csató, Éva, A Typological Review of Relative Clause Constructions in Some Turkic Languages, Proceedings of 5th International Linguistics, August 15-17 (1990), (ed) Bengisu Rona, Hitit Yayınevi, Ankara, 1996.
Çagatay, Saadet Ş., Türk Lehçeleri Örnekleri. VIII. Yüzyıldan XVIII. Yüzyıla Kadar Yazı Dili, Ankara, 1963.
Çagatay, Saadet Ş., Türk Lehçeleri Örnekleri II. Yaşayan Ağız ve Lehçeler, Ankara, 1972.
Haegeman, Liliane, Introduction to Government and Binding Theory, Second Edition, Oxford and Cambridge: Blackwell Publishing, 1995.
Haig, Geoffrey, Relative Constructions in Turkish, Wiesbaden, 1998.
Kowalski, Tadeusz, Kuzey-Doğu Bulgaristan Türkleri ve Türk Dili, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 3, 1949.
Özkan, Nevzat, Gagavuz Türkçesi Grameri: Giriş-ses bilgisi-şekil bilgisi-cümle-sözlük-metin örnekleri. Türk Dil Kurumu Yayınları 657, Ankara, 1996.
Schönig, Claus, Finitprädizierte Relativsätze in den sogenannten altaischen Sprachen, Acta Orientalia Hungarica, 1992-1993.
Ulutaş, İsmail, Relative Clauses In Gagauz Syntax, The Isis Press, İstanbul, 2004.