Aya Androniko’nun İslami Balbalları: Kıbrıs Yeşilköy’de Bulunan Bazı Mezar Taşları Üzerine Toplum-Dilbilimlik Düşünceler

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuzeydoğu bölgesindeki Karpaz Yarımadası’nda yer alan Yeşilköy’ün Türk nüfusu, 1950’li yılların sonlarında, Rumca konuşmaları sebebiyle, C. F. Beckingham tarafından, ihtida eden Kıbrıslıların ahfadı olarak nitelendirilmiştir. Ancak, köyün Müslüman mezarlığında bulunan mezar taşları tam ters yöne işaret etmektedir. Bilhassa Avrasya coğrafyasındaki balbalları andıran büst benzeri mezar taşları oldukça ilgi çekicidir. Benzer mezar taşları Balalan köyünde ve Poli kasabasının Hristiyan mezarlığında da bulunmaktadır. Yeşilköy mezarlığındaki mezar taşları ile Türkiye’nin çeşitli bölgelerindeki mezarlıklarda bulunan mezar taşları karşılaştırıldığı zaman ortaya ilginç sonuçlar çıkmaktadır. Yeşilköy mezarlığındaki mezar taşları, Türkiye’deki mezarlıklarda bulunan mezar taşları ile çarpıcı benzerlikler göstermektedir. Bu geleneğin köye Osmanlı hâkimiyeti döneminde adaya yerleşen göçmenler tarafından getirildiği gayet açıktır. Dolayısıyla köydeki tarihî dil durumu, din değiştirme sonucunda değil, dil kaybı neticesinde ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yeşilköy / Aya Androniko, mezar taşları, balballar, din değiştirme, dil kaybı, dil kaybı

The Islamic Balbals of Ayyios Andronikos: Sociolinguistic Notes on Some Tombstones Found in Yeşilköy / Cyprus

The Turkish population of the village of Yeşilköy / Ayyios Andronikos were claimed in late 1950’s by C. F. Beckingham to be descendants of Cypriots, who converted to Islam, as they were Greek-speaking at the time. However, some tombstones present in the Muslim cemetery of the village points into the opposite direction. Particularly effigy-like tombstones resembling the balbals of Eurasia, which are also found in the Turkish village of Balalan / Platanissos and the Christian cemetery of Poli / Polis, are mind provoking. Comparison of the tombstones found in the village cemetery with those found in cemeteries located in various parts of modern-day Turkey produces some rather interesting results. The tombstones found in the village of Yeşilköy / Ayyios Andronikos display striking similarities with those found in cemeteries in Turkey. It is clear that this tradition was carried to the village by Turkish settlers, who settled to the island during the Ottoman period. Therefore the historical linguistic situation of the Turkish population of the village was a result of language loss rather than that of religious conversion.

Keywords:

Yeşilköy / Ayyios Andronikos, tombstones, balbals, conversion, language loss, language loss,

PDF

___

Abdurrazak Peler, Gökçe Yükselen, The Tense – Aspect – Mood / Modality System of the Turkish Spoken in Cyprus: Sociolinguistic Factors in the Formation of the Finite Verbal System of Turkish Dialects of Cyprus, Scholar’s Press, Saarbrücken 2013.
Aksoy, Mustafa, “Tunceli’de Koç – Koyun Heykelleri ve Balballar”, 2023 Dergisi, C. 11, Sayı 129, 2012, s. 16–20.
Altınkaynak, Erdoğan, “Ukrayna’daki Kıpçak Balballarında Eşya ve Motifler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1, Sayı 3, 2008, s. 72–82.
Bağışkan, Tuncer, Kıbrıs Türk Halkbiliminde Ölüm, Ankara, K.K.T.C. Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
Beckingham, Charles F., “The Turks of Cyprus” The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, C. 87, Sayı 2, 1957, s. 165–174.
Belli, O., “Türklerde Taş Heykel ve Balballar”, Türkler, C. 3 (Haz. H. C. Güzel vd.), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 910–914.
Belli, O., Kırgızistan’da Taş Balbal ve İnsan Biçimli Heykeller, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003.
Güzel, Hasan Celal – Kemal Çiçek – Salim Koca, Türkler, C. 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2003.
KKTC Nüfus Sayımı, 2011, KKTC Devlet Planlama Örgütü. Lefkoşa 2011.
Konur, İsmet, Kıbrıs Türkleri, Bürhaneddin Matbaası, Lefkoşa 1938.
Kyrris, Costas. P., Peaceful Co-existence in Cyprus under British Rule (1978-1959) and after Independence: An Outline, Public Information Office, Lefkoşa 1977.
Kyrris, Costas P., History of Cyprus, Lampousa Publications, Lefkoşa 1996.
Papadopoullos, Theodore, Social and Historical Data on Population. (Texts and Studies of the History of Cyprus I), Cyprus Research Centre, Lefkoşa 1965.
Yorgancıoğlu, Oğuz, “Kıbrıs’ta Türkçe Yer Adları ve Veriliş Yöntemleri Üzerine Bir Araştırma”, Kıbrıs Araştırmaları Dergisi, C. 2, Sayı 3, 1996, s. 267–274.