ÇİNÇAVAT KELİMESİNİN ETİMOLOJİSİ

Çinçavat kelimesi Türkiye’nin özellikle Kars, Iğdır, Ardahan ve

Anahtar Kelimeler:

Çinçavatlar, Çıldır, Kars, Iğdır, Ermenice ödünçlemeler, etnonim

ETYMOLOGY OF ÇINÇAVAT

“Çinçavat” is a word used especially in the areas of Kars, Iğdır, Ardahanand Artvin in Turkey, which means several negative denotationssuch as “ill-tempered, stingy, selfish, quarrelsome, spoilsport, incompatible,impudent, filthy, gossiper”. Not only in Turkey and in Turkish,this word is used with similar meanings especially in Armenian butalso in Azerbaijani and Georgian languages. It can be traced since the17th century that within the Çıldır-Iğdır territory, the nomad populationuses this pejorative term for the people who have a settled village lifebasically engaged in growing fruits and vegetables. We find this wordbeing used as village names in Iğdır-Çıldır region in Turkey and also inthe Vedi valley of Armenia.M. Fahrettin Kırzıoğlu, who’s known for his pretentious worksabout this region and its history, claims that the Çinçavats are KipchakTurks who settled in the area even before 1071. He also divides theword into two part as “Çin+Çavat” by associating the first part “Çin”to China. Furthermore, by relating the second part to Cavak (Cavax)Kırzıoğlu claims that the t and k endings are suffixes that make theword plural. Finally, Kırzıoğlu explained this word as “Çin-Çav-s”,which means the people coming from China. He connected “Çav” to“Çavuldur”, or “Çavdar-Tatars”, a tribe of Tatar Turks. This suggestionby Kırzıoğlu has been accepted by most historians and researchers andhas been taken as a proof of the Turkish presence in the region before1071. Yet, this suggestion of his is clearly a folk etymology.The word Çinçavat is borrowed from Armenian. In Armenian thisword - čʿnčʿahavat չնչահավատ- means “non-believer, faithless” andbesides having various forms of local pronunciation, there exists a direct-čʿinčʿavat չինչավատ- form. This Armenian word is composedof čʿnčʿ- and havat parts. čʿnčʿ- is a form of privative prefix, whilehavat հավատ means “faith, belief, creed; trust, confidence; fidelity,faithfulness, good faith, sincerity; proof, testimony, evidence”. Thisword, which originally meant “faithless” adopted different meanings such as “stingy, selfish, impudent, filthy etc.”, as commonly found inTurkish local dialect studies, because it is also used as an ethnonym.

Keywords:

Çinçavates Javakhes, Çıldır, Kars, Iğdır, Armenian loanwords, ethnonym,

PDF

___

Ağbaba, A. (2012). Ağbaba-Çıldır aşıq mühiti. Bakı: «Elm və Təhsil» Nəşriyyatı.
Ałayan, Ē. B. (1976). Ardi hayereni bacʿatrakan baṙaran, I-II, Yerewan: «Hayastan» Hratarakčʿutʿyun.
Aleksiva, İ., Uzunhasanoğlu, H., Bucaklişi, İ.A. (2007). Didi Nenapuan, Lazca -Türkçe, Türkçe - Lazca sözlük. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
Amatuni, S.V. (1912). Hayocʿ baṙ u ban. Vałaršapat: Tparan Mayr Atʿoṙoy s. Ēǰmiacni.Avşar, İ. (2011).
Soğuk rüya. Yunus Emre anısına sevgi konulu öyküler. Eskişehir: Sistem Ofset Ankara.
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti (2007). Bakı: «Şərq-Qərb» Nəşriyyatı.
Azərbaycan Millî Elmlər Akademiyası Nəsimi Adına Dilçilik İnstitutu.
Bedrosian, R. (2014). V-XIII. yüzyıl klasik Ermeni kaynaklarına göre Çinliler ve Çin. M. Alican (çev.). Tarih Okulu Dergisi, 19, 827-836.
Bünyadov, Z., Məmmədov, H. (1996). İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. Bakı:«Elm» Nəşriyyatı.
Caferoğlu, A. (1995 [1942]). Doğu illerimiz ağızlarından toplamalar (Kars, Erzurum,Çoruh İlbaylıkları ağızları). Ankara: Türk Dil Kurumu.
Çetinkaya, N. (1996). Iğdır tarihi (tarih, yer adları ve bazı oymaklar üzerine).İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Doğru, A.M. (1985). Yukarı Kür boylarının yeradları üzerine bir araştırma. İstanbul Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Ergin, M. (1991 [1963]). Dede Korkut kitabı II (indeks-gramer). Ankara: Türk DilKurumu.
Əzizov, E. (1999). Azərbaycan dilinin tarixi dialektologiyası. Bakı: Bakı Universiteti.
Ɣlonṭi, Al. (1984). Kartuli Ḳilo-Tkmata Siṭq̇vis Ḳona. Tbilisi: Gamomcemloba«Ganatleba»
Guliyev, E.A. (2010). Nahçıvan ağızları söz varlığı. Ankara: Kültür Ajans.
Guyumčean, M.K., Tʿorosean, L. (2002). Grpani Nor Baṙaran Hayerēn-Anglerēn.Pēyrutʿ: «Širak» Hratarakčʿatʿun.
Güner, İ., Ertürk, M., Bekdemir, Ü. (2000). Iğdır İli’ndeki yer adlarının kaynakları.Doğu Coğrafya Dergisi, 4, 273-299.
Hakobyan, Tʿ.X., Melikʿ-Baxšyan, St. T., Barsełyan H.X. (1986-2001). Hayastaniyew harakicʿ šrǰanneri tełanunneri baṙaran, h. I-V. Yerewan: Yerewani Hamalsarani Hratarakčʿutʿyun.
Hayocʿ lezvi barbaṙayin baṙaran. h. I-VII (2001-2012). Yerewan: HH GitutʿyunneriAzgayin Akademia. Hračʿya Ačaṙyani Anvan Lezvi Institut.
Həqqi, B. (2005). Türk deyimləri. Bakı: Nurlan.
Kâtib Çelebi. (1145 [1732]). Kitāb-ı Cihānnümā. İstanbul.
Kemaloğlu, M. (2012). Terekeme-Karapapah Türkleri ağzına ait sözcükler‘Muş-Bulanık çevresi’. Türkiyat Mecmuası, 22, 61-97.
Kırzıoğlu, M.F. (1953). Kars tarihi 1. Cilt: Taş Çağları’ndan Osmanlı İmparatorluğunadeğin ve ekleme: 1534-1921 yılları kronolojisi. İstanbul: Işıl.
Kırzıoğlu, M.F. (1992). Yukarı-Kür ve Çoruk Boyları’nda Kıpçaklar ilk-Kıpçaklar(M.Ö. VIII.-M.S. VI yy.) ve son-Kıpçaklar (1118, 1195) ile Ortodoks-Kıpçak
Atabekler hükûmeti (1267-1578) (Ahıska/Çıldır Eyâleti Tarihi’nden). Ankara:Türk Tarih Kurumu.
Kırzıoğlu, M.F. (2008-2009). Çıldır köyleri seyahat notları-I. Bizim Ahıska, 9, 41-44; Çıldır köyleri seyahat notları-II. Bizim Ahıska, 13, 22-25.
Malxaseancʿ, S. (1944-1945). Hayerēn bacʿatrakan baṙaran. h. I-IV. Yerewan:Haykakan SSṘ Petakan Hratarakčʿutʿiwn.
Mirzəyeva, N. Ə. (2009). Rəng bildirən sözlərin etnoqrafik səciyyəsi. Kültür Evreni,4, 388-393.
Mutlu, N. (2017). Ahıskalı Türklerde etnik bilinçten milli bilince geçiş üzerine.Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu, 11-13 Mayıs 2017, Bildiriler Cilt 2içinde (s. 193-201). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
Nižaraʒe, Š. (1971). Kartuli Enis Ačạ ruli dialekṭi - leksiḳa. Batumi: Gamomcemloba«Sabčọ ta Ačạ ra»
Ögel, B. (1998 [1989]). Türk mitolojisi. C I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Özkan, İ.E. (1994). Ardanuç ve yöresi ağızları. Yayımlanmamış Yüksek LisansTezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pehlivan, S.Ş. (1993). Artvin - Ardanuç ağzından derlemeler (inceleme, derlemeler,sözlük). Bursa: ÖN-MAT A.Ş.
Petrosean, H.M.V. (1875). Nor Baṙgirkʿ Hay-Angliarēn. Venetik: MxitʿareancʿTparan.Q̇auxčišvili, S. (1959). Kartlis Cxovreba (1959), ṭ. I-II, Tbilisi: Gamomcemloba«Alioni».
Quliyev, Ə., Əliyeva, N. (2017). Naxçıvan dialekt və şivələrinin lüğəti. Naxçıvan:Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil vəƏdəbiyyat İnstitutu.
Səmədova, K. (2008). Qərbi Azərbaycan etnotoponimlərinin arealları. Bakı: Nurlan.
Sukʿiasyan, A.M. (1976). Hayocʿ lezvi homanišneri baṙaran. Yerewan: HaykakanSSH Gitutʿyunneri Akademiayi Hratarakčʿutʿyun.
Sukʿiasyan, A.M. (2009). Hayocʿ lezvi homanišneri bacʿatrakan baṙaran. Yerewan:Yerewani Perakan Hamalsaran.
Taş, H. (2001). Erzurum ağzı ve argo. Millî Folklor, 50, 70-77.
Tschenkéli, K. (1965-1974). Georgisch-Deutsches Wörterbuch. Zürich: Amirani-Verlag.