Ali UZUN, İlter Kutlu Hatipoğlu

6138

Melet Irmağı Havzası’nda erozyon riskinin MICONA modeli ile değerlendirilmesi

Toprak erozyonu yeryüzünün şekillenmesinde etkili olan bir doğa olayıdır. Ancak, erozyonun insantarafından hızlandırılması bir sorundur. Erozyon sorunu tarım topraklarının verimsizleşmesine vezamanla yok olmasına sebep olur. Bu sorun engebeli bir topografyaya ve uzun bir yerleşme tarihinesahip Türkiye’de daha da belirgindir. Bu sebeple sorunun boyutunun belirlenmesi ve çözülmesi içinayrıntılı saha çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bu çalışmada Melet Irmağı Havzası’nın erozyon riski ince-lenmiştir. Melet Irmağı Karadeniz Bölgesi’nin, Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerini birbirinden ayıranönemli bir akarsudur. Karagöl Dağları’nın batıya bakan yamaçlarından doğar ve Ordu Şehir merke-zinden Karadeniz’e dökülür. Akarsuyun su toplama alanı 2006 km2’dir. Havza doğudan ve güneydenGiresun Dağları’nın, batıdan ise Canik Dağları’nın üzerinden geçen su bölümü çizgileri ile sınırlandı-rılmıştır. Havzanın erozyon riski ICONA yöntemine yükseklik ve toprak derinliği verileri katılarak ge-liştirilen MICONA modeli kullanılarak araştırılmıştır. Çalışma hazırlanırken arazi gözlemleri, CBSteknolojileri bir arada kullanılmıştır. Modelde kullanılan NDVI (bitki örtüsü yoğunluğu), arazi kulla-nımı, anakaya, toprak derinliği, yükseklik ve eğimden oluşan temel raster veriler, arazi çalışmala-rından, uydu görüntülerinden ve çeşitli devlet kuruluşlarının dokümanlardan derlenmiştir. MICONAmodeline göre havzanın %25,2’si çok yüksek, %20,1’i yüksek ve %27,2’si orta derecede erozyon riskitaşımaktadır. Buna karşılık, havzanın %17,2’sinde erozyon riski düşük, %10,3’ünde ise çok düşükçıkmıştır. Sahada erozyon riski en yüksek alanlar yukarı çığırda Karagöl batısında yoğunlaşır. Mesu-diye batısında topografya sadeleşir, erozyon riski düşer. Orta çığırda kıyı dağlarının yükselmesi arızalıyapıyı, eğimi ve yağış miktarlarını artırır. Bu alanda erozyon riski yüksektir.Aşağı çığırda beşeri bas-kının artması karşısında, yüksekliklerin azalması ile orta ve düşük riskli alanlar yaygındır. Çalışmanınsonuçlarına göre, arazi kullanımındaki problemler ile yüksek yağış ve engebeli topoğrafya gibi doğalortam özellikleri havzada erozyon riskini artırmaktadır. Bu nedenle çok yüksek ve yüksek riskli alan-larda arazi kullanımı yeniden düzenlenmeli; ormanın tahrip edildiği kısımlar ağaçlandırılmalı ve meraalanlarındaki aşırı otlatma kontrol altına alınmalıdır.

Soil erosion risk assesment with MICONA model in Melet River Basin

Soil erosion is an incident that is effective in shaping the surface. However, the acceleration of ero-sion by man is a problem. Erosion problem causes agricultural lands to become infertile and disap-pear over time. This problem is even more pronounced in Turkey which has a rugged topographyand a long history of settlement. Therefore, detailed field studies are needed to determine the sizeof the problem and to solve it. In this study, the risk of erosion of the Melet River Basin was inves-tigated. The Melet River is an important river that separates the Central and Eastern Black Sea di-visions of the Black Sea Region. It emerges from the west-facing slopes of the Karagöl Mountainsand flows into the Black Sea from Ordu City Center. The catchment area of the river is 2006 km2.The basin is bounded by the water section lines passing through the Giresun Mountains from thesouth and the east and the water section lines passing through the Canik Mountains from the west.Erosion risk of the basin was investigated by using the MICONA model developed by adding heightand soil depth data to the ICONA method. While preparing the study, field observations, GIS tech-nologies were used together. The basic raster datas used in the model which NDVI (vegetation den-sity), land use, bedrock, soil depth, height and slope are compiled from field studies, satellite imagesand documents of various government organizations. According to MICONA model, 25.2% of thebasin is very high, 20.1% is high and 27.2% has moderate erosion risk. In return, 17.2% of the basinhas a low erosion risk and a very low erosion risk of 10.3%. The areas with the highest erosion riskin the area are concentrated upper course of the basin where in the west of Karagöl. In the west ofMesudiye, the topography is simplified and the risk of erosion decreases
PDF

___

  • Akkartal, A., Türüdü, O. ve Erbek, F. S. (2005). “Çok Zamanlı Uydu Gö-rüntüleri ile Bitki Örtüsü Değişim Analizi”. TMMOB Harita ve Ka-dastro Mühendisleri Odası, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve TeknikKurultayı, 28 Mart - 1 Nisan 2005.
  • Aktaş, C. ve Bahadır, M. (2017). “Salıpazarı (Samsun) İlçesinde AraziKullanımının Zamansal ve Mekânsal Değişimi”. International Jo-urnal of Social Science, 60, 435-450.
  • Aktaş, H. (1992). Orta Karadeniz Bölümünün (Yeşilırmak-Melet Suyu-Kelkit Vadisi Arası) Bitki Coğrafyası. Yayımlanmamış doktora tezi,İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye CoğrafyasıAnabilim Dalı, İstanbul.
  • Ardel, A. (1963). “Samsun’la Hopa Arasındaki Kıyı Bölgesinde CoğrafiMüşahadeler”. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi,7(13), 36-49.
  • Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası, 4.baskı. Meta Basım Matbacılık Hizmetleri.
  • Bayramin, İ., Dengiz, O., Başkan, O. ve Parlak, M. (2003). “Soil ErosionRisk Assessment With ICONA Model; Case Study: BeypazariArea”. Turkish Journal of Agriculture and Forest, 27: 105-116.
  • CORINE. (1992). Soil erosion risk and important land resources in thesouthern regions of the European Community. Comission of theEuropean Comminities, Luxembourg
  • Demir, Y. (2010). Kabadüz (Ordu, Kd-Türkiye) Yöresi Pb-Zn-Cu Cevher-lerinin Jeolojik, Mineralojik, Jeokimyasal ve Kökensel İncelenmesi,Yayımlanmamış doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, FenBilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Trabzon.
  • Dengiz, O., İmamoğlu, A., Saygın, F., Göl, C., Ediş, S. ve Doğan, A.(2014). “İnebolu havzasının ICONA modeli ile toprak erozyon riskdeğerlendirmesi”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(2): 136-142.
  • Dönmez, Y. (1984). Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları. İstanbulÜniversitesi Yayın No: 2506. Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 102.Güryay Matbaacılık, İstanbul.
  • DSİ. (2018). DSİ 7. Bölge Müdürlüğü Yayımlanmamış Rasat Verileri.
  • Erdem, M. (2017). Erozyon Tahmin Modelleri ile Toprak Kaybının He-saplanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme AnabilimDalı, Ordu.
  • Erinç, S. (1945). “Kuzey Anadolu Kenar Dağlarının Ordu-Giresun Ke-siminde LandşaftŞeritleri”. Türk Coğrafya Dergisi, (7 – 8), 119 -140.
  • Erinç, S. (1984) Klimatoloji ve Metodları. İstanbul Üniversitesi YayınNo: 3278, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayın No:2, İstan-bul.
  • Erpul, G., S. Şahin, K. İnce, A. Küçümen, M.A. Akdağ, İ. Demirtaş andE. Çetin 2018. Türkiye Su Erozyonu Atlası. In Türkiye Su ErozyonuAtlası, ed. Çölleşme Ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü,124. Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı.
  • Güngör, Ö. (2010). Ordu İli ve Yakın Çevresindeki Üst Kratese - Paleo-sen Yaşlı Karbonatlı ve Kırıntılı Kayaçların Sedimantolojik ve Mine-rolojik İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, NiğdeÜniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği AnabilimDalı, Niğde
  • Gürgen, G. (1993). Bolaman Çayı-Melet Irmağı Arasında PerşembeYarımadasının Uygulamalı Fiziki Coğrafyası. Yayınlanmamış dok-tora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, CoğrafyaAnabilim Dalı.
  • Hatipoğlu, İ. K. (2012). Turnasuyu ile Melet Irmağı Arası Kıyı Bölgesi-nin Jeomorfolojisi, Ordu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondo-kuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, CoğrafyaAnabilim Dalı, Samsun.
  • Hatipoğlu, Ş. C. (2016) Turnasuyu Havzası’nda Arazi Kullanımı ve Za-mansal Değişimi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, OndokuzMayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya AnabilimDalı, Samsun.
  • Hatipoğlu, İ. K. (2017). Melet Irmağı Aşağı ve Orta Çığırının Uygula-malı Jeomorfolojisi, Ordu. Yayımlanmamış doktora tezi, Ondokuz 25 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
  • ICONA. (1997). Guidelines for Mapping and Measurement of Rainfall-Induced Erosion Proceses in the Mediterranean Coastal Areas.Priority Action Programme Regional Activity Centre, Split.
  • Jensen, J. R. (1996). Introductory Digital Image Processing: A RemoteSensing Perspective (3nd Ed). New Jersey: Prentice-Hall.
  • Jordan, A., Martinez-Zavala, L. ve Bellinfante, N. (2000). Assessmentof the Erosion Risk in Humid Mediterranean Areas. Workshop onTechnologies for and Management of Erosion and DesertificationControl in the Mediterranean Region, Priority Actions Prog-ramme, UNEP, Malta, 1-13.
  • Karabulut, M. (2006). “Noaa Avhrr Verilerini Kullanarak Türkiye’deBitki Örtüsünün İzlenmesi ve İncelenmesi”. Coğrafi Bilimler Der-gisi, (4), 29 – 42.
  • Karakaya, H. (1990). Ordu – Çambaşı Yaylasının Subalpin ve Alpin Ve-jetasyonu Üzerinde Floristik ve Fitososyolojik Bir Araştırma. Ya-yımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, FenBilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Samsun.
  • Kumandaş, H. (2004). Ordu İli Kaya Mezarları. Yayımlanmamış yükseklisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeo-loji Anabilim Dalı, Erzurum.
  • Kumar, R., L. ve Silva. (1973). “Light Ray Tracing Through a Leaf Cross-Section”. Applied Optics, (12), 2950 - 2954.
  • Mahmut, R., Dutal, H., Bolat, N. ve Savacı, G. (2017). “Soil Erosion RiskAssessment Using GIS and ICONA: A Case Study in Kahramanma-ras, Turkey”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,34 (1), 64-75.
  • Manrique, L. A. (1988). Land Erodibility Assessment Methodology:LEAM, UsingSoil Survey Data Based on Soil Taxonomy. Honolulu,Hawaii.MGM. (2018). Ordu Meteoroloji İstasyonu’nun yayımlanmamış rasatverileri.
  • Özdemir, M. (2017). Mesudiye İlçesi'nin Coğrafyası, Atatürk Üniversi-tesi, Yayın no. 1216 Erzurum.
  • Oral, Z. (2010). Geleneksel Yaylacılıktan Yayla Turizmine: Ordu- Çam-başı Yaylası Örneğinde Halk Bilimsel Bir İnceleme. Yayımlanmamışyüksek lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, TürkHalk Bilimi Anabilim Dalı, Ankara.
  • Renard, K. G., Foster, G. R., Weesies, G. A. ve Porter, J. P. (1991).“RUSLE, revised universal soil loss equation”. Journal Soil WaterConservation, 46(1): 30-33.
  • Reis, M., Dutal, H., Bolat, N. ve Savacı, G. (2017). “Soil erosion risk as-sessment using GIS and ICONA: a case study in Kahramanmaras,Turkey”. Gaziosmanpașa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,34(1): 64-75.
  • Şahin, E. (2012). Ulugöl Tabiat Parkı (Ordu/Gölköy)’nın Bitki Çeşitliliği,Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi, Fen BilimleriEnstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ordu.
  • Tombuş, F. E. ve Ozulu, İ. M. (2007) “Uzaktan algılama ve coğrafi bilgisistemleri kullanılarak erozyon risk belirlemesine yeni bir yakla-şım, Çorum ili örneği”. TMMOB Harita ve Kadastro MühendisleriOdası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim-02 Kasım2007, KTÜ, Trabzon.
  • Tombuş, F. E., Yüksel, M., Coşar, M., Ozulu, İ. M. (2012) "ICONA Eroz-yon Risk Belirlenme Yönteminde Zamansal Olarak NDVI Etkisininİncelenmesi". UZAL-CBS 2012, 16-19 Ekim 2012, Zonguldak.
  • Tombuş, F. E. ve Öbekcan, H. (2015) "ICONA Yöntemine Göre ToprakErozyon Risk Değerlendirmesi; Çorum İli Örneği ". 2. Ulusal ÇevreKongresi, 22-25 Ekim, Afyon.
  • Tüfekçioğlu, A. (1995). Ordu – Melet Irmağı Havzasındaki Orman Eko-sistemlerinde Yükselti ve Bakı Etmenlerine Göre Bitki Örtüsü veBazı Toprak Özelliklerinin Değişimi. Yayımlanmamış yüksek lisanstezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, OrmanMühendisliği Anabilim Dalı, Trabzon.
  • Türkmen, F. (2004). Ordu’da Melet Irmağı ve Turnasuyu Nehirleri Ara-sında Kalan Arazilerin Detaylı Arazi Kabiliyet Sınıflaması. Yayın-lanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Fen BilimleriEnstitüsü, Toprak Anabilim Dalı.
  • Türkmen, F. (2011). Ordu İli Topraklarının Jeokimyasal Özellikleri, Ge-nesisi ve Sınıflandırması. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üni-versitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki BeslemeAnabilim Dalı, Ankara.
  • Uzun, A. (2000). “Karadeniz Sahil Yolunun Doğal Kıyılar Üzerindeki Et-kileri ve Ulaşım Sorununa Coğrafi Bir Bakış”. Ondokuz Mayıs Üni-versitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Coğrafya Serisi. (1), 59 -80.
  • Ünal, E. (2006). Akgüney (Kabadüz-Ordu) Bakır – Kurşun – Çinko Ya-tağının Jeolojisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, CumhuriyetÜniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği AnabilimDalı, Sivas
  • .Wischmeier, W. H. ve Smith. D. D. (1978). “Predicting rainfall erosionlosses”. United Status Department of Agricultural Handbook, 537,
  • Washington.Verhulst, N. ve Govaerts, B. (2010). The normalized difference vege-tation index (NDVI) GreenSeekerTM handheld sensor:Toward theintegratedevaluation of crop management, Part A: Concepts andcase studies. Mexico.
  • Yılmaz, A. (1993). Doğu Karadeniz Kenar Dağları Kuzeyinde (Melet –Harşit Arası) Kırsal Yerleşme. Yayımlanmamış doktora tezi, İstan-bul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Yılmaz, C. (2009). “Karadeniz Sahil Yolunun Kıyı Kentleri Üzerine Etki-leri – The impacts of Black Sea Coastal Dual Carriageway on shorecities in the North Anatolia (Turkey)”. Ankara Üniversitesi, TürkiyeCoğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, (TÜCAUM) V. UlusalCoğrafya Sempozyumu 2008, Bildiriler Kitabı. 147 - 157, Ankara.
  • Zeybek, H. İ. (2010). “Canik Dağlarının Güneydoğu Bölümünde Karst-laşma ve Karstik Şekiller”. Doğu Coğrafya Dergisi. 15(24), 273 –288, Erzurum.
Türk Coğrafya Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-5856
  • Başlangıç: 1943
  • Yayıncı: Türk Coğrafya Kurumu
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İstanbul’un sosyal konut üretim alanlarından biri: Tuzla

Ömer Bozdoğan, Hüsniye Doldur

Avrasya denkleminde jeopolitik kırılma; Ukrayna

Muhammet Kaçmaz

Gidecek daha iyi bir yeri olmayan yabancı akademisyenler için Türkiye bir cennettir’: Türkiye'yeyönelen ulusaşırı akademik hareketliliğin yapısı

Ayla DENİZ

Melet Irmağı Havzası’nda erozyon riskinin MICONA modeli ile değerlendirilmesi

Ali UZUN, İlter Kutlu Hatipoğlu