Aladağlarda (Orta Toroslar) kaynak konumlu bir mağara: Derebağ mağarası (Yahyalı-Kayseri)
Orta Toroslarda yer alan Aladağlar (3756 m) çeşitli tip ve boyutlara sahip karstik mağaralar bakımından oldukça zengindir. Derebağ Mağarası da bunlardan biridir. Mağara, Aladağların kuzeydoğusundaki Yahyalı (Kayseri) ilçesine bağlı Derebağ Kasabası’nın Çağlayan (Elmabağı) Mahallesi sınırları içinde yer almaktadır. Sahadaki yeraltı suyu sisteminin bir unsurunu oluşturan mağara, Siyah Aladağ Birliği’ne ait Üst Permiyen kireçtaşları içerisinde ana hatlarıyla kuzeybatı‐güneydoğu ve kuzey-güney doğrultulu çatlaklar boyunca gelişmiştir. Mağara “T” şekilli olup, biri ana galeri diğeri bir dirsekle ona bağlanan elipsoidal şekilli geçit galerisi olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Ana galeriden gelen sular mağaranın farklı genişlikteki ağızlarından çıkmakta ve 16 metrelik bir diklikten düşerek Derebağ Şelalesi’ni oluşturmaktadır. Derebağ Mağarası’nın girişi deniz düzeyinden 1463 metre, vadi tabanından ise 63 metre yukarıda yer almaktadır. Mağaranın toplam uzunluğu 90 metredir. Hidrolojik bakımdan mağara, sifon görevini üstlenen geçit galerisinde zaman zaman su bulundurması yönüyle yarı aktif, ana galeri ve alt geçitlerde sürekli su bulundurmasıyla aktif durumdadır. Ana galeriden gelen suyun mağara ağzından dışarıya çıkması nedeniyle de kaynak konumludur. Damlataşı şekilleri bakımından fakir olmasına rağmen mağaranın sahip olduğu diğer özellikler mağarayı ilginç hale getirmektedir. Mağaranın şelaleyle birlikte ekoturizme kazandırılması doğal yapının korunmasına olduğu kadar yöre insanına da ekonomik açıdan olumlu katkılar sağlayacaktır.Anahtar Kelimeler: Aladağlar, Derebağ Mağarası, Yahyalı, Kayseri, Türkiye.
A spring-type cave in the Aladağ Mountains (Central Taurus): Derebağ cave (Yahyalı- Kayseri)
The Aladağ Mountains (3756 meter) in Central Taurus mountain range are very rich in karstic cave formations of various types and dimensions. One of such caves is Derebağ Cave. The mentioned cave is located in the Çağlayan (Elmabağı) Quarter of Derebağ Town, Yahyalı, Kayseri. One of the elements of the underground water system in the related area, the cave has been formed within the unit made up of Upper Permian limestone, which are one of the limestones of the Black Aladağ Mountains, and through the cracks that lie with the main lines northwest-southwest and north-south. Having a Tshape, the cave is divided into two parts, one of them being the main gallery and the other one being the ellipsoidal passage gallery that is connected to the main gallery through an elbow. The waters coming from the main gallery come out from the mouths of the cave, which are of various widths, and form Derebağ waterfall falling down from a 16 meter-escarpment. The entrance of the Derebağ Cave is 1463 meter above the sea level and 63 meter above the valley bottom. Total length of the cave is 90 meters. Hydrologically, the cave is semi-active in that it from time to time reserves water in the passage gallery, which is like a syphon, and is active in that it always reserves water in the main gallery and lower passages. The cave is spring-type in that the water from the main gallery comes out from the mouth of the cave. Although poor in dripstone shapes, the cave is interesting with its other characteristics. If this cave is opened to eco-tourism together with the fall, it will not only help the protection of the natural formation but positively affect the local people’s economy.Keywords: Aladağ Mountains, Derebağ Cave, Yahyalı, Kayseri, Türkiye.
___
- Ayaz, M. E. (2002). Travertenlerde Gözlenen Morfolojik Yapılar ve Tabiat Varlığı Olarak Önemleri, Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A‐ Yerbilimleri, 19/2: 123‐134.
- Ayhan, A., Lengeranlı, Y., Çeltek, N. ve Aksoy, E. (1984). Aladağlar (Batı Zamantı) Yöresi (Yahyalı‐Çamardı) Jeolojisi ve Kurşun‐Çinko Etütleri, MTA, Maden Etüd Dairesi, Rap. No: 7501 (1483), Ankara, 1‐108.
- Blumenthal, M. M. (1941). Niğde ve Adana Vilayetleri Dâhilindeki Torosların Jeolojisine Umumi Bir Bakış, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Seri B, No: 6, Ankara.
- Blumenthal, M. M. (1952). Toroslarda Yüksek Aladağ Silsilesinin Coğrafyası, Stratigrafisi ve Tektoniği Hakkında Yeni Etütler, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Seri: D, No: 6, Ankara.
- Çelik, Ö. F. (1997). Aladağların Yapısal Özellikleri, Bölgesel Jeolojik Evrim ile İlişkileri, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, jeoloji Müh. Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 1‐114.
- Erinç, S. (1993). “Türkiye Fiziki Coğrafyasının Ana Çizgileri”, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni 10: 1–8.
- Eser Ünaldı, Ü. ve Toroğlu, E. (2007). Aladağlar’da Bitki Formasyonları ve Dağılışları, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 27/2: 227‐240.
- Kopar, İ. (2008). “Elmalı Mağarası (İspir‐Erzurum)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/2: 71‐90.
- Kopar, İ. (2009), “Aladağlar’da [Orta Toroslar (Yahyalı‐ Kayseri)] İki Fosil Mağara: Zindan‐ı Köşk‐1 ve Zindan‐ı Köşk‐2”, Türk Coğrafya Dergisi 53: 69‐83.
- Kopar, İ. (2010). “Aladağların (Orta Toroslar) Fosil Mağara Potansiyelinden Yeni Bir Kayıt: Kapuzbaşı Mağarası (Divrik Dağı)”, Türk Coğrafya Dergisi 54: 31‐42.
- Nazik, L. (1989). “Mağara Morfolojisinin Belirlediği Jeolojik‐ Jeomorfolojik ve Ekolojik Özellikler”, Jeomorfoloji Dergisi 17: 53–62.
- Nazik, L. (2005). “Mağara Nedir Nasıl Oluşur?” Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu 24‐26 Haziran‐Bildiriler Kitabı: Konya. 1‐18.
- Nazik, L. (2008). Mağaraların Araştırılma, Koruma ve Kullanım İlkeleri, Ankara: MTA Genel Müdürlüğü, Yerbilimleri ve Kültür Serisi‐2.
- Nazik, L., Törk, K., Tuncer, K., Özel, E., İnan, H. ve Savaş, F. (2005). “Türkiye Mağaraları”, Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu 24‐26 Haziran‐Bildiriler Kitabı: Konya. 31‐46.
- Özgül, N. (1976). “Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri”, Türkiye Jeoloji Bülteni 19: 65‐78.
- Özyurt, N. N. (1998). Aladağlar Karst Akiferi (Doğu Toroslar) Boşalımlarında Kloroflorokarbon Esaslı Yeraltısuyu Geçiş Zamanının Belirlenmesi, Hacettepe Üniv., Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Müh. Tezi (Yayımlanmamış), Ankara, 1‐108.
- Sür, A. (1994). “Karstik Yerşekilleri ve Türkiye’den Örnekler”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 3: 1–28.
- T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) (2005). Yahyalı’nın Meteorolojik Verileri, Ankara:, Veri Kontrol ve İstatistik Şube Müdürlüğü.
- Tekeli, O. (1980a). “Toroslarda Aladağların Yapısal Evrimi” Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 23 (1): 11–14.
- Tekeli, O. (1980b). “Aladağ Ofiyolit Dizisindeki Diyabaz Dayklarının Kökeni”. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 23: 15–20.
- Tekeli, O., Aksay, A., Evren Ertan, İ., Işık, A. ve Ürgün, B. M. (1981). Toros Ofiyolit Projeleri Aladağ Projesi, MTA Raporu, No: 6976, Ankara, 1‐125.
- Tekeli, O., Aksay, A., Ürgün, M. B. ve Işık, A. (1984). “Geology of the Aladag Mountains”, Symposium on the Geology of the Taurus Belt, Abstracts, General Directorate of Mineral Research & Exploration, Ankara.
- Toroğlu, E. ve Eser Ünaldı, Ü. (2008). “Aladağlar’da (Toros dağları) Bitki örtüsünün Ekolojik Şartları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18/2: 23–49.
- Törk, K. A. (2008). Aladağlar’da (Niğde‐Kayseri‐Adana) Buzullaşma Evrelerinin Karstlaşma Üzerindeki Etkileri, Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji (Hidrojeoloji) Anabilim Dalı, Doktora Tezi (Yayımlanmamış), Ankara, 1‐140.
- Törk, K. A., Nazik, L., Bayarı, C. S., Klimchouk, A., Özyurt, N. N. ve Özel, E. (2008). Aladağlar (Kayseri, Niğde, Adana) Bölgesinin Karst Evrim Süreçleri, Türkiye Mimarlar Mühendisler Odası Birliği (TMMOB)‐ Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO) 61. Jeoloji Kurultayı 24‐28 Mart 2008‐Bildiri Özleri, Ankara.
- İnternet Kaynakları:
- TMMOB‐JMO (Türkiye Mimarlar Mühendisler Odası Birliği‐ Jeoloji Mühendisleri Odası) (2013) leri_detay.php?etkinlikkod=33&bilkod=54>. Son Erişim Tarihi: 14.04.2013.
- GOOGLE Son Görüntüleme Tarihi: 10.05.2013.