Enerji diplomasisi açısından siyasallaşan mekân, Hazar: Statü ve Paylaşım Sorunu
Hazar Havzası, petrolün ilk bulunduğu yerlerden biri olup 20. Yüzyıldan itibaren önemli bir petrol merkezine dönüşmüştür. Bakü’den çıkartılan petroller onlarca yıl gerek Rusya gerekse de SSCB’deki tüm petrol üretiminin büyük kısmını karşılamıştır. Ancak SSCB sonrasında Hazara kıyıdaş ülke sayısının artması, Hazarın statüsü ve paylaşımı sorununu gündeme getirmiştir. Kıyıdaş beş devlet, ulusal ve uluslararası çıkarları doğrultusunda hareket etmeleri nedeniyle henüz statü ve paylaşım konusunda ortak karara varamamıştır. Hazar’ın statüsü, küresel güçleri ve enerji projelerini yakından ilgilendirmektedir. AB, alternatif kaynaklar bulmak için bölgenin kaynaklarını önemsemektedir. Rusya, enerji oyununda geriye düşmemek için bir taraftan Hazar'daki çıkarlarının ve doğalgaz satışının olumsuz etkilenmemesi, diğer taraftan Batılı şirketlerin bölgede etkin olmaması için çabalamaktadır. ABD, Hazar Havzası’nda Rusya egemenliğini kırmak için uğraşmaktadır. Türkiye ise, petrol ve doğal gaz boru hatlarının uluslar arası piyasalara arzında stratejik konuma sahip olmasının verdiği avantajları kullanarak, bölgedeki nüfuzunu artırmak istemektedir. Hazar, sahip olduğu özellikleri ile enerji diplomasisi açısından uluslar arası rekabeti ısıtan ve adeta emperyalist güçleri yeniden harekete geçiren bir mekân olarak ön planda kalmaya devam etmektedir.Anahtar Kelimeler: Enerji Diplomasisi, Hazar, Rusya, Azerbaycan, Türkiye.
Politicized space in terms of energy diplomacy, Caspian: Problem of statue and allocation
Caspian Basin, which is one of the first oil existing places, has turned into an important oil center since 19th century. Oils of Baku have provided to most of oil production tens of years in both Russia and USSR. But, after USSR, the problem of the Caspian’s status and sharing has emerged due to increasing of the country number which has a border to the Caspian shore. Five of those governments could not compromise about status and sharing yet, because of their attitudes on the way of national and international profits. Global powers and energy projects concerns closely with status of the Caspian. EU cares about the region’s sources in order to find alternative sources. Russia tries not to stay behind in energy game, not to be impressed negatively of natural gas sale of the profits in Caspian, and not to be effective of Western companies in the region. USA tries to dissolve Russia’s domination in Caspian Basin. As to Turkey demands to increase the influence in the region by using the advantages it’s strategic location in international markets offer of oil and natural gas pipelines. Caspian together with its features continues to come into prominence as a place that warms up international competition in terms of energy diplomacy and where set in motion to imperialist powers again.Keywords: Energy Diplomacy, Caspian, Russia, Azerbaijan, Turkey.
___
- ABD Enerji Bakanlığı. (2008). Caspian Sea Region: Survey of Key Oil and Gas Statistics and Forecast.
- Aydın, N. Z. (2012). “Hazar Enerji Kaynakları ve Siyaset”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 207‐224.
- Abilov, S. (2013). Hazar’ın Hukuki Statüsü, Hazar Raporu, http://hasen.org.tr/content/userfiles/files/MAKALE‐ 4.pdf46‐67.
- Baykal, F. H. (1995). “Bölgedeki Siyasi Gelişmelerin Işığı Denizi’nin Değerlendirilmesi”, Basım Dünyası, Ekim‐Aralık, 7:55. Hukuki Rejiminin
- Çelebioğlu, T. (2005). “1990 Sonrası Türkiye‐Gürcistan İlişkileri”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Dion, R. R. (1998). “Cutting up Caspian”, The World Today, 80–82.
- Djalili, M. R. and Kellner, T. (2009). Yeni Orta Asya Jeopolitiği: SSCB’nin Bitiminden 11 Eylül Sonrasına, Çev: Reşat Tüzmen, İstanbul: Yaylacılık Matbaası.
- Gayibov, A. (2005). “Hazar Havzası’nın Doğal Statüsü ve Bakü‐Ceyhan Petrol Boru Hattı’nın Ekonomik Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Araştırmalar Enstitüsü, İstanbul, 5‐6.
- Gouliev, R. (1997). Petrol ve Politika, Çev: Fatma Feran, İstanbul: Ar Matbaası, 37.
- Gökçe, M. (2008). “Sovyet Sonrası Dönemde Hazar Çevresinde Yaşanan Rekabet”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/3: 177‐209.
- İşcan, İ. H. (2010). “Uluslararası Enerji Güvenliği Açısından Hazar Bölgesi Enerji Ekonomisi ve Hazar Denizi’nin Paylaşım Sorunu”, Sosyoekonomi, Özel Sayı, 63‐92.
- Kahraman, A. (2008). “Hazar Ekseninde Boru Hatları Diplomasisi”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, 12: 133‐ 144.
- Karabayram, F. (2011). Güney Kafkasya Jeopolitiğinde Rusya Gerçeği, İstanbul: IQ Kültür – Sanat Yayıncılık.
- Kodaman, T. (2002). “Azerbaycan Petrollerinin Uluslararası Politikadaki Önemi ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora tezi, Ankara. 73.
- Meftun, M. (2004). Politik ve Bölgesel Güç Hazar, İstanbul: IQ Kültür – Sanat Yayıncılık. 15.
- Nugman, G. (1998). “Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü”, Avrasya Etütleri, Sayı 13, Ankara.
- Onan, S. (2006). “Yeni Global Oyun ve Hazar’ın Statüsü”, http://www.turksam.org/tr/yaziyazdir, 20.08.2006.
- Öğütçü, M. (1995). Eurasian Energy Prospects and Politics. Need for a Longer Term Western Strategy, Futures, V: 27, No: 1. akt: Mustafa Aydın, (2005), Küresel Politikada Orta Asya, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 276‐296.
- Romano, P. R., (1997). La Caspienne: Un Flou Juridique, source de conflicts, Cahiers d’etudes sur la Mediterraneee orientale et le monde turco iranien, No: 23: 9–69. ; Hazar: Hukuki Bulanıklık, Uyuşmazlıkların Kaynağı, akt: Yasin Poyraz, 2010, EÜHFD, 14(3‐4): 271‐289.
- Sekenova, G. (2006), Hazar Denizi: Uluslararası Potansiyel İhtilaflar Bölgesi, Kafkasya Dosyası, İstanbul: Tatav Yayınları. 244.
- Sevaioğlu, O. Hazar: Umut, Yaşam ve Savaşın Denizi; Kaynak: Dr. Cenk Pala, Elvira Borombaeva, BOTAŞ.
- Terzioğlu, S. S. (2008). “Hazar’ın Statüsü Hakkında Kıyıdaş Devletlerin Hukuksal Görüşleri”, OAKA, 3(5): 26‐47.
- Uslu, K. (2006). “Hazar Bölgesi Enerji Kaynaklarının Ekonomik ve Uluslar arası Boyutu”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1): 99‐130. İnternet Sayfası
- https://www.google.com.tr/search?q=d%C3%BCnyadaki+p etrol+ve+do%C4%9Falgaz+boru+hatlar%C4%B1&espv =210, erişim tarihi: 02.03.2014.
- http://www.sabah.com.tr/ekonomi_turkiye‐irak‐ dogalgazini‐avrupaya‐tasiyacak 01.10.2013 erişim tarihi:
- http://www.enerjidergisi.com.tr/haber/2013/02/ enerjide‐ arz‐guvenligini‐boru‐hatlariyla‐garantiliyor tarihi: 11.10.2013 erişim