Kahramanmaraş yöresi salep orkideleri ve salep

Orkideler çok yıllık, tel köklü, bazı cinsleri (örn., Orchis, Ophrys, Dactylorhiza, Serapias, Platanthera) iki kök yumrulu otsu bitkilerdir; Avrupa ve Ortadoğu’da en fazla orkide çeşidi Türkiye’de bulunmaktadır. Türkiye’de, bazıları dilçıkık, dildamak, çam çiçeği, çayır veya salep otu olarak da bilinen 24 cins içinde 154 kadar yabani orkide türünün bulunduğu bilinmektedir. Bunların % 13’ü (20 tür ve 1 alt tür) Türkiye’ye özgüdür. Türkiye’de yaygın olan ve salep elde edilen ovoid yumrulu türler Orchis, Ophrys, Anacamptis, Serapias, Himantoglossum, Barlia, Aceras ciznslerine, parçalı yumrulular ise Dactylorhiza ve Platanthera cinslerine aittir. Türkiye’nin özellikle Kuzey, Güney, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgeleri yabani orkideler bakımından daha zengindir. Kahramanmaraş yöresinde 9 cinse ait 25 tür bulunmakta olup, 2 tür (Orchis palustris ve Dactylorhiza osmanica) yaygın olarak, diğer türler ise seyrek ve nadir olarak yetişmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kahramanmaraş, salep, orkide

Salep orchids and salep in Kahramanmaraş region

Orchids are perennial, wire rooted, with some varieties having (e.g. Orchis, Ophrys, Dactylorhiza, Serapias, Platanthera) two tuberous roots, herbaceous plants; In Europe and the Middle East, the most orchid variety is found in Turkey. Also known in native language as dilçıkık, dildamak, çam çiçeği, çayır or salep otu, it is known that there are about 154 orchid species in 24 varieties in Turkey. 13% of them (20 species and 1 subspecies) are unique to Turkey. Ovoid- root tuberous species which are common in Turkey, used for obtaining salep, belong to Orchis, Ophrys, Anacamptis, Serapias, Himantoglossum, Barlia, Aceras genus, and species with tubercules belong to genus Dactylorhiza and Platanthera. Turkey's North, South, Southeast and Eastern Anatolia regions especially are richer in terms of wild orchids. There are 25 species belonging to 9 genera in Kahramanmaraş region, with 2 species (Orchis palustris and Dactylorhiza osmanica) being common and other species rare and rarely grown.

Keywords:

Kahramanmaraş, orchid, salep,

PDF

___

[1] Tekinşen OC, Tekinşen KK, 2005. Süt ve Süt Ürünleri: Temel Bilgiler, Teknoloji, Kalite Kontrolü. Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya.
[2] Tekinşen OC, Tekinşen KK, 2008. Dondurma: Temel Bilgiler, Teknoloji, Kalite Kontrolü. Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya.
[3] Tekinşen KK, 2004. Sütten gelen bir lezzetin, dondurmanın, tarihsel öyküsü. İpekyolu, Konya Ticaret Odası Derg, 196, 58-60.
[4] Tekinşen KK, 2006a. Geçmişten günümüze ağızda uyanan lezzet Maraş dondurması. Unlu Mamüller Teknolojisi Dergisi, 15(75), 34-40.
[5] Kurt A, Cengiz A, Kahyaoglu T, 2016. The effect of gum tragacanth on the rheological properties of salep based ice cream mix. Carbohydrate Polymers, 143, 116-123.
[6] Sezik E, Baykal T, 1988. Maraş Salebinin Menşei ve Maraş Civarının Orkideleri. TÜBİTAK Proje No: TBAG -664, Ankara.
[7] Bulut-Solak B, Alonso-Miravalles L, O’Mahony JA, 2017. Composition, morphology, and pasting properties of Orchis anatolica tuber gum. Food Hydrocolloids, 69, 483-490.
[8] Sezik E, 1967. Türkiye’nin Salepgilleri Ticari Salep Çeşitleri ve Özellikle Muğla Salebi Üzerinde Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Doktora Tezi. No:34, İstanbul.
[9] Baytop T, Sezik E, 1968. Türk salep çeşitleri üzerine araştırmalar. İstanbul Üniv Ecz Fak Mec, 4, 61-68.
[10]Tekinşen OC, Karacabey A, 1984. Bazı Stabilizatör Karışımlarının Kahramanmaraş Tipi Dondurmanın Fiziksel ve Organoleptik Nitelikleri Üzerine Etkisi. TÜBİTAK Proje No: VHAG 594, Ankara.
[11] Kurt A, Kahyaoglu T, 2015. Rheological properties and structural characterization of salep improved by ethanol treatment. Carbohydrate Polymers, 133, 654-661.
[12] Isikil ND, Donmez MN, Kozan N, Karababa E, 2015. Rheological properties of salep powdered-milk mixture. Journal of food Science and Technology, 52(10), 6556-6564.
[13] Tekinsen KK, Güner A, 2010. Chemical composition an physicochemical properties of tubera salep produced from some Orchidaceae species. Food Chemistry, 121, 468-471.
[14] Koyuncu M, 1994. Geofitler. Bilim ve Teknik TÜBİTAK Aylık Popüler Bilim Dergisi, 321, 72-77.
[15] Kreutz CAJ, 2002. Türkiye’nin orkideleri salep, dondurma ve katliam. Yeşil Atlas Derg, 05, Aralık.
[16] Tekinşen KK, 2006b. Salep. Bilim ve Teknik TÜBİTAK Aylık Popüler Bilim Dergisi, 463, 76-77.
[17] Yakar N, 2004. Renkli Türkiye Bitkileri Atlası 2. Baskı. Büke Yayınları Hazırlayan Orhan Küçüker, Şefik Matbaası, İstanbul.
[18] Sezik E, 1984. Orkidelerimiz Türkiye’nin Orkideleri. Sandoz Kültür Yayınları No:6, Güzel Sanatlar Matbaası AŞ, İstanbul.
[19] Uysal N, 1993. Orkide içer misiniz. Skylife Derg, Aralık, 79-82.
[20] Sezik E, 1990. Türkiye’nin orkideleri. Bilim ve Teknik Derg, 23, 269, 5-8.
[21] Kreutz CAJ, 1998. Die Orchideen der Turkei. Cip-Gegevens Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.
[22] Davis PH, 1965. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburg Universty Vol 1. Edinburgh University Press, Edinburgh.
[23] Davis PH, 1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburg Universty Vol 9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
[24] Baytop T, 1999. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi, 2. Baskı. Nobel Tıp Kitapevleri Ankara.
[25] Tamer CE, Karaman B, Copur OU, 2006. A traditional Turkish beverage: Salep. Food Reviews International, 22, 43-50.
[26] Kaya S, Tekin AR, 2001. The effect of salep content on the rhelogical characteristics of a typical ice cream mix. J. Food Eng, 47, 59-62.
[27] Güven M, Karaca OB, Kacar A0, 2003. The effects of the combined use of stabilizers containing locust bean gum and of the storage time on Kahramanmaraş type ice creams. Int. J. Dairy Technol, 56, 223-228.
[28] Keçeli T, Konar A, 2003. Salep ve alternatif bazı stabilizatör maddelerin inek sütünden yapılan dondurmaların özelliklerine olan etkileri. Gıda, 28(4), 415 - 419.
[29] Kuş S, Atlan A, Kaya A, 2005. Rheological behavior and time-dependent characterization of ice cream mix with different salep content. Journal of Texture Studies, 36, 273-288.
[30] De Boer HJ, Ghorbani A, Manzanilla V, Raclariu AC, Kreziou A, Ounjai S, Osathanunkul M, Gravendeel B, 2017. DNA metabarcoding of orchid-derived products reveals widespread illegal orchid trade. Proc. R. Soc. B, 284(1863), 20171182.