Phoinix ve Tymnos’un Çiftlik Yapıları Işığında Bozburun Yarımadası Kırsal Yerleşim Düzenlemesi (İ.Ö. 4. Yüzyıl-Geç Antik Çağ)

Çalışmada, Bozburun Yarımadası’nın güney ve orta sektörlerinde iki demos olan Phoinix ve Tymnos territoryumlarında tespit edilen çiftlik yerleşimlerinin, Geç Klasik Dönem’den Geç Antik Çağ’a (dâhil) kadarki süreçte kullanım ve gelişim desenleri, yerleşim düzenindeki rolü ve büyüklüklerine göre etki/ beslenme alanları irdelenmektedir. Klasik Dönem’de yerlilerce, Hellenistik Dönem’den itibaren Rodos Devleti gölgesinde işletilmeye devam eden çiftlik yapıları, Karya elit ekonomisinin belkemiğini oluşturmuştur. Olgun dönemlerinde etki alanları geniş yapı komplekslerine bürünmüşken zamanla yerlerini tarım teraslarıyla çevrili çöküntü alanlarda öbeklenen daha sıradan tekil yapılara bırakmıştır. Teras ekonomisine bağlı yerleşimlerin büyük bölümü coğrafi ve iklimsel kriterlere göre tasarlanmış görünmektedir. Erken dönemde büyük ölçekli tekil örnekler, yakın çevredeki üretimi ve fazlasını gözetip hasılatı kontrol edecek şekilde, khoranın sağladığı esnekliği kullanan küçük yapılar daha sıkışık düzende; ekonomik-politik şartlara göre değişen daha geç dönem yapıları ise sezonluk tarıma da yönlenecek şekilde seyrek ancak düzenli aralıklarla uydu yerleşimlerine benzer konumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bozburun, Phoinix, Tymnos, kırsal yerleşimler, çiftlik yapıları

Bozburun Peninsula Rural Settlement Arrangement in the Light of the Farmsteads of Phoinix and Tymnos (4th Century B.C.- Late Antiquity)

In the present study, the patterns of usage and development, their role in the settlement arrangement and, sphere of influence/ catchment area in regard to size of the farmstead settlements, which were recorded in the territoria of the two demoi- Phoinix and Tymnos, respectively lying in the south and middle sector of the Bozburun Peninsula are queried, for the time period between the Late Classical era and Late Antiquity. The farmsteads, which were run by the natives in the Classical period and continued in the shade of the Rhodian State during the Hellenistic age, formed the backbone of the Karian elite economy It seems that the majority of the sites bound up with the terrace economy were designed according to the geographical and climatological critera. Large scale individual samples of the early period were situated in order to supervise the production and surplus in the immediate environment and audit the revenues while smaller constructions, which used the flexibility offered by the khora; on the other hand, later period structures, that changed pursuant to the conditions of the political economy, were positioned sporadically, nonetheless at regular intervals, in analogy to the satellite settlements, also with intend to steer for seasonal agriculture.

Keywords:

Bozburun, Phoinix, Tymnos, rural settlements, farmsteads,

PDF

___

Akarca, A. (1972). Yunan Arkeolojisinin Ana Çizgileri I: Şehir ve Savunması, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Alcock, S.E. (2007). “The Essential Countryside”, Classical Archaeology (Ed: Alcock, S.E. ve Osborne, R.), Blackwell, Oxford, 118-161.
Aydınoğlu, Ü. (2004). “Yerel İrade-Dış Baskı Tartışmaları Arasında Olba Territorium’undaki Yerleşim Düzenlemesi ve Hellenistik Dünyadaki Yeri”, Olba, 10, 169-184.
Aydınlıoğlu, Ü. (2005). “The Settlement Patterns of The Olbian Territory in Rough Cilicia in The Hellenistic Period”, Olba, 12, 251-263.
Aydınoğlu, Ü. (2010). “The Farms in Rough Cilicia in the Roman and Early Byzantine Periods”, Adalya, 13, 243-282.
Aydınoğlu, Ü. ve Mörel, A. (2017). Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent: Sempozyum Bildirileri, 04-07 Nisan 2016, Mersin, Türkiye.
Barber, R. (2005). “Cycladic Settlement and Landscape”, Architecture and Archaeology in the Cyclades (Papers in Honur of J.J. Coulton) (Ed: Yeroulanou, M. ve and Stamatopoulou, M.), Basingstoke, Oxford, 1-11.
Bean, G.E. (2000). Eskiçağ’da Menderes’in Ötesi, (Çev: P. Kurtoğlu), Arion, İstanbul.
Bean, G.E. ve Mitford, T.B. (1970). Journeys in Rough Cilicia, 1964-1968, Vienna.
Badoud, N. (2020). “Trois Decrets de Camiros. À Propos de la Colonisation de Cyrene Par Les Rhodiens”, Ricerche Ellenistiche, 1, 153-169.
Bonfante, L. (2003). Etruscan Dresses, John Hopkins University Press, Baltimore ve London.
Bresson, A. (1991). Recueil des Inscriptions de la Pérée Rhodiene (Pérée Intégrée), Les Belles Lettres, Paris.
Bulut, S. (2018). “Likya’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Üzerine Bir Ön Değerlendirme”, Cedrus, 6, 675-700.
Chavarria, A. Ve Lewitt, T. (2004). “Archaeological Research on the Late Antiquity Countryside”, Recent Research on the Late Antiquity Countryside (Ed: Bowden, W., Lavan, L., Machado, C.), Leiden, Boston, 3-52.
Chaviaras, N. ve Chaviaras, M. (1913). Archaiologike Ephemeris, 88.
Çevik, N. ve Bulut, S. (2007). “The Belen and Kelbessos Farmsteads With Towers on the Border of Pisidia: Lycia and Some Thoughts on Security in the Countryside”, Adalya, 10, 105-130.
Demirciler, V. (2014). Agricultural terraces and farmsteads of Bozburun Peninsula in antiquity. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
Dubois, M.M. ve Hauvette-Besnault, A. (1881). “Antiquités de Mylasa”, Bulletin de Correspondance Hellénique, 5, 95-119.
Durugönül, S. (2002). “Dağlık Kilikia ve Karpaz Bölgesi (Kuzey Kıbrıs) Antik Yerleşim Özellikleri”, Olba, 6, 58-69.
Dürrbach, F. ve Radet, G.A. 1886. “Inscriptions de la Péréé Rhodienne”, Bulletin de Correspondance Hellénique, 10, 245-269.
Flensted-Jensen, P. (2004). “Karia”, An Inventory of Archaic and Classical Poleis: An Investigation Conducted by the Copenhagen Polis Center for the Danish National Research Foundation (Ed: Hansen, M.H. ve Nielsen, T.H.), Oxford University Press, Oxford, 1108-1137.
Forbes, H. (2007). Meaning and Identity in a Greek Landscape: An Archaeological Ethnography, Cambridge University Press, New York.
Fraser, P.M. (1972). “Notes on Two Rhodian Institutions”, The Annual of the British School at Athens, 67, 113-125.
Fraser, P.M. ve Bean, G.E. (1954). The Rhodian Peraea and Islands, Oxford University Press, London.
Homeros. İlyada, (Çev: A. Erhat ve A. Kadir), Homer, İstanbul, 2007.
Kızıl, A. ve Öztekin, İ.E. (2009). “2008 Yılı Muğla İli, Milas İlçesi ile Ören ve Selimiye Beldeleri’nde Arkeolojik Yüzey Araştırması”. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 27(3), 359-384.
Marcus Cato (Cato the Elder). De Agricultura, (Çev: Hooper, W. D. ve Ash, H. B.) http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cato/De_Agricultura/A*.html
Marcus Terrentius Varro. De Re Rustica, (Çev: Hooper, W. D. ve Ash, H. B.) http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Varro/de_Re_Rustica/1*.html
McHugh, M. (2017). The Ancient Greek Farmstead, Oxbow Books, Oxford.
Mitchell, S. (2005). “Olive Cultivation in the Economy of Roman Asia Minor”, Patterns in the Economy of Roman Asia Minor (Ed: Mitchell, S. ve Katsari, C.), The Classical Press of Wales, UK, 83-113.
Oğuz-Kırca, E.D. (2014). “Restructuring the Settlement Pattern of A Peraean Deme Through Photogrammetry and GIS: The Case of Phoinix (Bozburun Peninsula, Turkey)”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 14(2), 281-313.
Oğuz-Kırca, E.D. (2016). “Karya Khersonesosu’nda Taş İşçiliği”, IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar (Ed: Ayter, P. ve Demirci, Ş.), Bilgin, Ankara, 130-137.
Oğuz-Kırca, E.D. (2018). “Tymno-Karians or Transformers of the Bozburun Peninsula During the Hellenistic Period? Retrospective Reflections of a Demos on the Karian Cultural Heritage”, Phaselis, 4, 259-294.
Oğuz-Kırca, E.D. ve Demirciler, V. (2015). “Antik Dünyada Kırsal Ekonomi: Karya Kersonesosu’ndan Yeni Kanıtlar”, Anadolu, 41, 51-76.
Osborne, R. (1987). Classical Landscape with Figures: The Ancient Greek City and Its Countryside, George Philip, London.
Paton, W.R. ve Myres, J.L. (1898). “On Some Karian and Hellenic Oil-Presses”, The Journal of Hellenic Studies, 18, 209-217.
Sakarya, İ., Atıcı, N., ve Tuna, N. (2019). “Knidian Amphorae of the Hellenistic and Late Roman Periods at Burgaz (Palaia Knidos)”, Herom (Journal on Hellenistic and Roman Material Culture), 8, 317–340.
Serin, U. (2013). “Karya’daki Geç Antik ve Bizans Dönemi Yapı ve Yerleşimleri Üzerine Bazı Gözlemler”, METU JFA, 1, 191-211.
Takaoğlu, T. (2021). “Adapting to A Diverse Landscape: Agriculture in Roman and Hellenistic Anatolia”, A Companion to Ancient Agriculture (Ed: Hollander, D. ve Howe, T.), Wiley Blackwell, 363-382.
Tartaron, T.F. (2003). “The Archaeological Survey: Sampling Strategies and Field Methods”, Hesperia Supplements, 32, 23-45.
Thucydides. History of the Peloponnesian War (Kitap 1-8), (Çev: J. Henderson ve C.F. Smith), Loeb Classical Library, Harvard University Press, 2003.
Titus Livius (Livy). History of Rome (Kitap 45), (Çev: C. Roberts), E.P. Dutton and Co., New York, 1912.
Umar B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Uzunel, Ö. ve Taşkıran, M. (2010). “A Workshop from Caria Chersonesos”, Proceedings of the International Symposium: Trade and Production Through the Ages”, Konya, 189-202.
PHI Greek Inscriptions. Region: Rhodes and S. Dodecanese (IG XII,1), Annuario della Scuola Archeologica di Atene [ASAA2]; Segre & Pugliese Carratelli, Tituli Camirenses (ASAtene 27-29) [Tit. Cam.]; Attica (IG I-III), IG II² 1100, SEG 15.108.