Çanakkale Cephesinde Karargâhlar
Bu
araştırmada 5 nci Ordu’nun kuruluşu öncesi ve sonrasında, Müttefiklerin
bölgeden çekilmesine kadar Çanakkale Boğazı, civar sahillerde ve karada icra
edilecek olan savunma faaliyetlerinin yürütülmesi için kurulacak olan
karargâhlarla ilgili bilgi vermek amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için
post-pozitivist paradigma altında nitel araştırma yöntemlerinden doküman
analizi tekniği kullanılmıştır. Mevcut dokümanlar askeri ve devlet
arşivlerinden, askeri eserlerden ve anılardan taranarak elde edilmiştir.
Yapılan
araştırma sonucunda Osmanlı Devleti’nin güneyden gelecek tehlikelere karşı,
Boğaz’ın her iki yakasına kaleler yaparak, sahil savunma topları yerleştirerek
İstanbul’u savunma çabası, bölgede savaş öncesi ciddi bir hazırlığının var
olduğunu göstermektedir. Yönetim, Avrupa’da patlak veren savaşa paralel olarak,
süreç çok hızlı işlediğinden dolayı, ne yapılacaksa onunla ilgili süratle karar
almaya ve hemen yapmaya çalışmıştır. Bu çabanın özünde karargâhların da ayrı
bir önemi vardır.
Başkomutanlık,
Müstahkem Mevki Komutanlığı, ordu, kolordu, tümen, grup, bölge, alay
karargâhları ile mevcut bilgiler titizlikle taranmıştır. Peşinden, savunma ve
stratejik anlamda karargâhın kurulacağı yerin tespiti, faal hale getirme,
karargâhın tefrişi, karargâh görevlileri ve görevleri tanzimi, muhabere
görevlerinin ifası, yazışmalara cevap hazırlanması, istihbari bilgileri
değerlendirme, üst birimlerle irtibat kurma, stratejik toplantılar yapma, ‘harp
ceridesi’ hazırlama, emirler hazırlama, ziyaretçileri ağırlama ve uğurlama, mutat
günlük işleri kesintisiz yapma gibi pek çok hizmetin bir arada nasıl yapıldığı
göz önüne serilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Çanakkale Savaşı, Karargâh, I. Dünya Harbi
Headquarters in Çanakkale Wall
The aim of this research is to provide needed
information about headquarters to be founded for the defense activities in the
Dardanelles, surrounding costs, and lands until the allied forces withdraw from
the region before and after the establishment of the 5th army. For
this aim, document analysis technique was adopted out of qualitative researches
in post-positivist paradigm. Current documents were handled by military and the
state archives, military artifacts and the memories. To sum up, it was clearly seen that Ottoman Empire
built castles in each part of the Dardanelles for the defense, and coastal
artillery for the defense of Istanbul. This shows that there is serious
preparation before war. Ottoman Empire started to manage and decide for
preparation in parallel with the war in Europe. For this, this endeavor is
honored by headquarters.
All the unities such as Commander in Chief, Fortress
Command, the army corps, divisions, groups, regions, and headquarters of
ridicule were investigated meticulously. Then, it was tried how to manage many
service in one hand such as defense and strategic sense, the determination of
where to set up headquarters, bringing into operation, refurbishment of the
headquarters, headquarters officials and tasks, the fulfillment of their
communication tasks, answering correspondence preparation, intelligence
information assessment, establishing contact with the upper unit, making
strategic meetings, 'war news bulletin' preparation, preparing orders visitors
are welcome and farewell, not the usual daily work without interruption.
Keywords:
Çanakkale War, Headquarters, World War I,
___
- BOA, HR. MA,1118/4. BOA, HR. MA, 1143/72, 1144/20, 1144/5 (22 Eylül 1915) BOA, DH. EUM. VRK, 25/41, (3, 17, 18, 19 Ağustos 1915) BOA, DH. EUM. 3. Şb. 2/48. BOA, İ, 1333, Ca. /36. BOA, HR. SYS, 2109/11, 2110/3, 2323/1. BOA, DH, EUM,3.Şb, 4/4. ATASE Atatürk Arşivi, Dos. 6-35, Def. 8, F. 1-11, 1-12, 1-13, 1-15, 18, 1-25, 1-26, 1-32. ATASE Atatürk Arşivi, Dos. 6-35, Def. 9, F. 1-2, 1-4, 1-5. ATASE Atatürk Arşivi, Dos. 6-35, Def. 10, F. 1-6, 1-7, 1-13. ATASE Arşivi, 1/1, Kls. 14, Dos. 69, F. 33. ATASE Arşivi, 1/1, Kls. 64, Dos. 22, F. 1-38. ATASE Arşivi, 1/1, Kls. 180, Dos. 774, F. 1-5, 1-6. ATASE Arşivi, 1/217, Dos. 36, Fih. 125, 131. ATASE Arşivi, 1/217, Dos. H-44, Fih. 1-21, 1-27. ATASE Arşivi, 1/6, Kls. 1129, Dos. 27, F. 2. ATASE Arşivi, 1/65, Kls. 1886, Dos. 50, F. 1-3. ATASE Arşivi. 1/65, Kls. 1964, Dos. 305, F. 1-106-107. ATASE Arşivi. 1/1666, Kls. 4618, Dos. 43, F. 71. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3474, Dos. H-1, F. 1-4, 1-5. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3474, Dos. H-2, F. 2-8, 2-17, 2-18, 2-25. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-4, F. 1-8, 1-10.1-18,1-17, 1-22, 1-24,1-25. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-5, F.2-2, 2-3, 2-4, 2-5, 2-11, 2-12, 2-13,2-19,2-20, 2-30, 2-35. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-6, F.3, 3-15,3-16,3-24, 3-27, 3-30. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-7, F. 3-29. ATESE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-8, Fih. 5-55. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-9, Fih. 6, 6-7,6-8, 6-13, 6-19, 6-24, 6-34, 6-36. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-12, Fih. 8-2,8-33. ATASE Arşivi,4/8747, Kls. 3474, Dos. H-13, Fih. 9-8, 9-24. ATASE Arşivi,4/8747, Kls. 3474, Dos. H-14. Fih. 1-17, 10-5,10-7. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-15, Fih, 11-3, 11-4,11-5, 11-18. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-16, Fih. 2-22, 2-25, 2-31. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-17, Fih, 3-3. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos.11, Fih, 4-19. ATASE Arşivi, 4/8747, Kls. 3474, Dos. H-31, Fih. 1-4. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3474, Dos. H-10, Fih. 1-33. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3474, Dos. H-11, Fih. 7-11, 7-57. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3474, Dos. H-12, Fih. 8-25. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3434, Dos. H-14, Fih.. 5-38. ATASE Arşivi,4/8749, Kls. 3474, Dos. H-14, Fih. 10-29, 41. ATASE Arşivi,4/8749, Kls.3474, Dos. H-15, Fih. 11-18. ATASE Arşivi,4/8749, Kls. 3474, Dos. H-16, Fih. 2-23, 2-25. ATASE Arşivi, 4/8749, Kls. 3474, Dos. H-32, Fih. 20-14. ATASE Arşivi, 5/2453, Kls. 3964, Dos. H-15, F. 1-21, 1-31, 1-33. ATASE Arşivi, 5/2453, Kls. 3964, Dos. H-16, F. 1-11, 1-19, 1-22, 1-24. ATASE Arşivi, 5/2453, Kls. 3964, Dos. H-17, F. 1-14, 1-25. ATASE Arşivi, 5/2453,Kls.3964, Dos. H-22, F. 1-12. ATASE Arşivi, 5/2453, Kls. 3964, Dos. H-23, F. 1-1, 1-7, 1-11. ATASE Arşivi, 5/2453, Kls. 3964, Dos. H-61, F. 1-27. ATASE Arşivi, 5/2743, Kls. 3955, Dos. H-14, Fih. 1-21, 22. ATASE Arşivi, 5/8810, Kls. 4574, Dos. H-5, Fih. 1-5. ATASE Arşivi, 5/8810, Kls. 4575, Dos. H-2, Fih. 1-1. ATASE Arşivi, 5/8810, Kls. 4558, Dos. H-6, Fih.3-1. ATASE Arşivi,5/9187, Kls. 4360, Dos. H-5, Fih.4-8,4-9, 4-10 ATASE Arşivi, 5/9812, Kls. 4350, Dos. H-2 Fih. 14. ATASE Arşivi,5/9817, Kls. 4350, Dos. H-6, Fih. 1-36. ATASE Arşivi, 5/9904, Kls. 4532, Dos. 26, Fih. 1, 16. ATASE Arşivi, 5/9962, Kls. 3973, Dos. H-2, Fih. 7-9. ATASE Arşivi,5/9962, Kls. 3974, Dos. H-11, Fih. 1-105.1-114. ATASE Arşivi, 6/1666, Kls. 4668, Dos. 72, F. 4. ATASE Arşivi, 6/1666, Kls. 4669, Dos. H-1, F. 1-5, 1-10, 1-49, 1-74. ATASE Arşivi, 6/1666, Kls. 4669, Dos. H-3, F. 1-78, 1-79, 1-80.1-83. ATASE Arşivi, 6/1666, Kls. 3964, Dos. H-7, F. 1-15. ATASE Arşivi, 6/1666, Kls. 4624, Dos. 70, F. 1. ATASE Arşivi,6/1666, Kls. 4669, Dos. H-12, F. 1-63, 1-85. ATASE Arşivi, 6/1666, Kls. 4669, Dos. H-13, F. 1-1, 1-6, 1-19, 1-21, 1-22, 1-23. ATASE Arşivi,6/2514, Kls. 4831, Dos. H-l, F, 1-5. ATASE Arşivi, 6/2514, Kls. 4831, Dos. H-14, Fih. 1-65. ATASE Arşivi, 6/2219, Kls. 4853, Dos. H-9, Fih. 1-190,1-195. ATASE Arşivi, 6/3171, Kls. 4857, Dos. H-8, Fih. 1-15. ATASE Arşivi, 6/3171, Kls. 4857, Dos. H-12, Fih. 1-8, 1-12, 1-15 ATASE Arşivi, 6/7832, Kls. 4883, Dos. H-7, Fih. 1-17. ATASE Arşivi, 6/7832, Kls. 4883, Dos. H-8 Fih. 1-2, 1-5, 1-6, 1-7. ATASE Arşivi, 6/3267, Kls. 4863, Dos. H-12, Fih. 1-15. ATASE Arşivi, 6/8056, Kls. 4775, Dos. H-2, F. 1-1, 1-2, 1-3, 1-5, 1-6, 1-7, 1-8, 1-9, 1-10, 1-11, 1-12, 1-13,1-15. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-7, F. 1-53. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-10, F. 1-14, 1-15, 1-17, 1-20, 1-68,1-71, 1-72, 1-73, 1-78, 1-79, 1-80, 1-81, 1-82, 1-83, 1-84, 1-85. 1-86, 1-89. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls.4836, Dos.H-11, F. 1-18, 1-l9, 1-22, 1-23, 1-24, 1-26, 1-27, 1-28, 1-29, 1-31, 1-33. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-12, F. 1-1, 1-5, 1-6. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-14,Fih. 1-20, 1-28. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-16, Fih. 1-65, 1-66, 1-67, 1-68, 1-69, 1-70. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-17, Fih. 1-4, 1-13, 1-44, 1-45, 1-46. ATASE Arşivi, 6/8056, Kls. 4775, Dos. H-4, Fih. 1-18, 1-22. ATASE Arşivi, 6/8903, Kls. 4836, Dos. H-17, Fih. 1-4, 1-13. ATASE Arşivi, 6/282, Kls. 4763, Dos. H-7, Fih. 1-99, 1-104, 1-114 ATASE Arşivi, 6/7832, Kls. 4883, Dos. H-7, Fih. 1-17, 1-21. ATASE Arşivi, 6/8565 Kls. Dos. H-34, Fih. 1-4. ATASE Arşivi, 6/8565, Kls. 4936, Dos. H-85, Fih. 1-2, 1-3, 1-4, 1-5. ATASE Arşivi, 6/9040, Kls. 4798, Dos, H-2, Fih. 1-100, 1-102, 1-103, 1-104, 1-105, 1-107. ATASE Arşivi, 6/9040, Kls. 4798, Dos. H-4, Fih. 1-136, 1-137. ATASE Arşivi, 6/9565, Kls. 4936, Dos. H-5, F. 1-2. ATASE Arşivi. 6/9665, Kls. 4996, Dos. H-3, F. 1-1. ATASE Arşivi, 6/10170, Kls. 4761, Dos. H-6, Fih. 1-12, 1-13, 1-15, 1-16, 1-17. ATASE Arşivi, 7/9592, Dosya H-l-3. ATASE Arşivi, 7/9746, Kls. 5337, Dos. H-l, F. 1-1, 1-2, 1-3, 1-4, 1-5. ATASE Arşivi, 7/9746, Kls. 5338, Dos. H-3, F. 1-7. ATASE Arşivi. 7/9746, Kls. 5337, Dos. H-4, F. 1-4, 1-10, 1-16. ATASE Arşivi, 7/9746, Kls. 5337, Dos. H-5, F. 1-1, 1-23, 1-26, 1-27, 1-28, 1-29. ATASE Arşivi, 7/9746, Kls. 5337, Dos. H-6, F. 1-2, 13. ATASE Arşivi. 7/1831, Kls. 5774, Dos. H-l, F. 1-110. ATASE Arşivi, 8/2514, Kls. 4831, Dos. H-16 Fih. 1-7. ATASE Arşivi, 8749, Kls. 3474, Dos. H-13, Fih. 9-45, 9-50. Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, I. Dünya Harbinde Türk Harbi, C.V, 2. Kitap, Çanakkale Cephesi Harekâtı, Ankara, 1977. Genelkurmay Başkanlığı, I. Dünya Harbinde Türk Harbi, C.V, 3. Kitap, Çanakkale Cephesi Harekâtı, Ankara, 1980. Aker, Ş., Çanakkale - Arıburnu Savaşları ve 27 nci Alay, İstanbul, 1935. Altay, F., On Yıl Savaş ve Sonrası, Eylem Yayınları, İstanbul, 2008. Alganer, Haydar Mehmet, Çanakkale Kara Savaşları Günlüğü, Çanakkale Deniz Müze Komutanlığı Yayınları, İstanbul, 2009. Aspinall-Oglander, C.F., Çev. Tahir Tunay, Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı, C. I-II, Askeri Matbaa, İstanbul, 1939. Atatürk'ün Bütün Eserleri, C. I (1903-1915), 3. Basım, Kaynak Yayınları, Analiz Basım Yayın Tasarım Uygulama, İstanbul, 2003. Atay, F.R., Babamız Atatürk, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1955. Belen, F., Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi 1915 Yılı Hareketleri, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1963. Binbaşı Nihat, Seddülbahir Muharebâtı, Erkan-ı Harbiye Mektebi Yayınları, İstanbul, 1921. Binbaşı Mahmut Sabri, Seddülbahir’in İlk Şanlı Müdafaası, Yeni Anadolu Basımevi, Konya, 1933. Bülkat, E., Esat Paşa’nın Çanakkale Anıları, Baha Matbaası, İstanbul, 1975. Conk, C., Çanakkale, Conkbayırı Savaşları, Ankara Genelkur¬may Basımevi, 1959. Çalışlar, İ. ve İ. Görgülü, (Yay.Haz.), İzzeddin Çalışlar’ın Defterinden On Yıllık Savaşın Günlüğü, Güncel Yay., İstanbul, 2007. Desmazes, R., Nak. BinbaşıBahaeddin, Çanakkale Seferi, Büyük Erkan-ı Harbiye Reisliği X. Şube, Askeri Matbaa, İstanbul, 1930. Görgülü, İ., On Yıllık Harbin Kadrosu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993. Kemalyeri, A.M., Çanakkale Ruhu Nasıl Doğdu ve Azerbaycan Savaşı1917-1918, Baha Matbaası, İstanbul, 1972, s.18. Kannengiesser, H., Çanakkale Cehenneminde 500 Alman, Arcan Yayınları, İstanbul, 2010. Ali Vahid, Çanakkal’a Cephesi’nde Duyup Düşündüklerim, Darü’l-Hilafeti’l-İlmiyye-Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul 1332-1334. İğdemir, U. (Yay. Haz.), Arıburnu Muharebeleri Raporu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1990. İğdemir, U., Atatürk’ün Yaşamı (1881-1918), I, TTK Yayınları, Ankara, 1980. James, R.R., Gelibolu Harekâtı, Çev: Haluk V. Saltıkgil, Belge Yayınları, İstanbul, 1972. Perk, K., Çanakkale Savaşının Tarihi 2 ve 3 ncü Kısımlar, Askeri Basımevi, İs¬tanbul, 1940. Roux, F.C., Çanakkale Seferi, Çev: Nihat ve Asım, Askeri Ba¬sımevi, İstanbul, 1921. Yalçın, H.C., Siyasi Anılar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1976. Yüzbaşı Celalettin, Kumkale Muharebeleri, Erkan-ı Harbiye Mektebi Yayınları, İstanbul, 1921. Karahan, A., “Bir Arap İlmi Kurulu Gözü İle Atatürk”, Hürriyet Gazetesi, 10-11 Kasım, İstanbul,1981. Mercan, M., “Tarih Kaynağı Olarak Harp Cerideleri”, Tarih Dergisi, İstanbul, 2009, S.46, s.273-292. Sebilü’r-Reşad, C.14 (29 Teşrin-i evvel 1331, İstanbul, 1331, s.102-103. Ünaydın, R.E., “Mülakatlar VI: Mustafa Kemal Paşa: Birinci Safha”, Çanakkale 5/8 Mart 1331/1915, Yeni Mecmua, Nüsha-i Fevkalade, Hilal Matbaası, İstanbul, 1334/1918.
- ISSN: 2718-0905
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi