TÜRK GÜREŞİNDE KİSPET, KİSPET USTALIĞI VE KİSPET ÜZERİNE İNANIŞLAR

Küreselleşen dünyada, baskın kültürlerin diğer kültürleri asimile etmesi, dünya çapında yok olmaya yüz tutmuş kültürlerin tekrar canlandırılması için uluslararası koruma programlarının geliştirilmesine sebep olmuştur. 17 Ekim 2003 tarihinde imzalanan ve Türkiye’nin de 2006 yılında taraf olduğu Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, ülkeler için kültür sorununu uluslararası bir sorumluluk alanı haline getirmiştir. Bundan sonra, bahsettiğimiz şekliyle yerel kültürel ürünleri dünyaya tanıtmak adına Türkiye’den sema gösterileri, âşıklık geleneği gibi kültürel değerlerimizin yanında 2010 yılında Kırkpınar Yağlı Pehlivan Güreşleri de UNESCO’nun “Dünya Kültür Mirası” listesine alınmıştır. Yağlı güreşlerin Türk spor ve eğlence kültüründe çok mühim bir mevkii bulunmaktadır. Bu mevkii sadece sporun teknikleriyle değil güreşin elementleri diyebileceğimiz kispet, yağ, cazgır, davulcu-zurnacı vb. ile dolmuştur. Özellikle pehlivanın yarısı diye tanımlanan kispet yağlı güreşin olmazsa olmazıdır. Özel bir isçilik isteyen kispet, her deri ustasının yapabileceği bir iş değildir. Yağlı güreşin kökeninde bulunan İslami unsurlar tasarımından, giyimine kadar kispete de tesir etmiştir. Bu bağlamda çalışmamızda kispet, kispet üzerine inanışlar ve kispet ustalığı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yağlı güreş, Kispet, Halk inanışları

PDF

___

Akdemir, Nihan, “Moda Sektöründe Toplumsal Cinsiyet Kavramının Varlığı” Sosyal Bilimler Dergisi (SOBİDER) Y. 4, S. 12, Ağustos 2017, s. 249-267.
Arıkan, Hasan, Muhtasar İlmihal, Fazilet Neşriyat, İstanbul (ty.) Ayağ, Ali, Türklerde Spor Geleneği ve Kırkpınar Güreşleri, Divan Yayınları, İstanbul, 1983. Ayverdi, İlhan, Topaloğlu Ahmet, Türkçe Sözlük, İstanbul, Kubbealtı İktisadi İşletmesi, İstanbul, 2007.
Bilgin, Oğuzhan, Kırkpınar Deyince, Motif Basım, İstanbul (ty.).
Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2009.
Çevik, Doğanay (ed.) Pehlivan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2011.
Dağtaş, Lütfü, Anadolu’ da Dericilik, Dönence Basım Yayın, İstanbul, 2007.
Delice, Halil, Kırkpınar, Türklerde Spor Anlayışı ve Kırkpınar Ruhu, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2011.
Dervişoğlu, Mehmet, Halk Bilimi Açısından Kırkpınar Güreşleri, Edirne Valilik Kültür Yayınları, İstanbul, 2014.
Dever, Ayhan, Ahmet İslam, “Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kültüründe Spor Algısı”, Manas Sosyal Araştırmaları Dergisi, C.4, S.2 2015 s. 46-61.
Diyarbakırlı Lebîb, Lebîb Dîvânı, (Haz. Orhan Kurtoğlu) 2017 (E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0).
Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2005.
Eren, Hasan, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 1999.
Evliya Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı) Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006.
Gürhan, Nazife, “Toplumsal Cinsiyet ve Din” e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi S. 4, Kasım, 2010.
Güven, Özbay, Türklerde Spor Kültürü, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1992.
İbn Fadlan, İbn Fadlan Seyahatnamesi, (Haz. Ramazan Şeşen), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2010.
İnan, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler II, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara, 1991.
____________, Eski Türk Dini Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1976.
Kahraman, Atıf, Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
Kanar, Mehmet, Farsça Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul, 2008. Oğuz, Öcal, Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Geleneksel Yayıncılık, Ankara, 2009.
Ögel, Bahaeddin, İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1988.
_____________, Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
_____________, Türk Mitolojisi II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Özbil, Alev, “Kispet ve Kispet Ustalığı” Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Turkoloji Dergisi, Sayı 2/2, Temmuz 2009.
Roux, Jean-Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini (Çev. Aykut Kazancıgil) İşaret Yayınları, İstanbul,1998.
Sevük, İsmail Habib, Türk Güreşi, Ocak Matbaası, İstanbul, 1948.
Şimşek, Özcan, “Çeşitli Yollarla Akadçadan Türkçeye Geçen Kelimeler”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2006 Yıllığı, Ankara, 2007.
Yazoğlu, Alper, Balkanlardaki Türk Yağlı Güreşleri Kırkpınar I, (yy.) Özofset, (ty.)
Yüksel, Murat, “Cinsiyet ve Spor” Tarih Okulu Dergisi, S. 14, Eylül 2014, s. 663-684.
Sözlü Kaynaklar
(K1) Uğur Kesen, Kispet Ustası/Derleme: 2011, Edirne/Merkez
(K2) İrfan Şahin, Kispet Ustası/ Derleme: 2012
(K3) Ali Uyan, Pehlivan/ Derleme: 2011, Elmalı/ Antalya
(K4) Mehmet Öztürk, Pehlivan/ Derleme: 2011, Elmalı/ Antalya
(K5) Recep Kılıç, Pehlivan- Öğretim üyesi/ Derleme: 2011, Elmalı/ Antalya
(K6) Adil İlkuçan, Pehlivan/ Derleme: 2011, Elmalı/ Antalya
(K7) Bekir Şahinal, Pehlivan/ Derleme: 2011, Elmalı/ Antalya
(K8) Mehmet Tura, Cazgır/ Derleme: 2011 Elmalı/ Antalya
(K9) Sebahattin Erdoğan, Cazgır/ Derleme: 2011 Elmalı/ Antalya
(K10) Bekir Zeybekoğlu, Pehlivan/ Derleme: 2011 Elmalı/ Antalya