İNGİLTERE'NİN ÇANAKKALE BOĞAZI'NA YAPILAN TAARRUZU VE TÜRK MÜDAFAASINI TAHKİK ETMEK AMACIYLA KURDUĞU ÇANAKKALE KOMİTESİ (1919)

Çanakkale Cepliesi'ndeki başarısını diğer cephelerde sürdüremeyerek 1. Dünya Savaşı'ndan yenik ayrılan Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi'ni imzalamak zorunda kaldı. Mütarekenin ardından İtilaf Devletleri Boğazlar bölgesini işgal ettiler. Boğazlar bölgesinde denetimi ele geçiren İngilizler, I. Dünya Savaşı'nda yenildikleri cephelerde neden başarısız olduklarını araştırarak ders çıkarmak amacıyla harekete geçtiler. Bu meyanda Çanakkale Savaşlarındaki başarısızlığı tahkik etmek üzere bir komite kuruldu. İngiliz Deniz ve Savaş Bakanlıkları arasındaki yazışmalar neticesinde çalışma esasları belirlenen Çanakkale Komitesi 8 Nisan 1919 tarihinde Çanakkale'ye vardı. Yürütülen tahkikatın ardından Çanakkale Komitesi tarafından hazırlanan raporlar İngiliz Deniz Bakanlığı'na sunuldu. Normal şartlar altında Deniz Bakanlığı'nın bu raporları düzelterek yayımlaması gerekiyordu. Ancak Savaş Bakanlığı temsilcileri tarafından yapılan değerlendirmelerden rahatsız olan Deniz Bakanlığı bunların değiştirilmesini talep etti. Ortak nokta bulunamayınca Deniz. Bakanlığı düzeltilmemiş raporun aslını, imparatorluk Savunma Komitesi Tarih Bölümüne gönderdi. Fakat sonradan Deniz Bakanlığı'nın, nüshalarının imha edilmesine karar verildiği rapor 1921 yılında yayınlandı.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Savaşları, Çanakkale Boğazı, İngiliz Deniz Bakanlığı, İngiliz Savaş Bakanlığı, Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri

PDF

___

Public Record Office, War Office (WO):
WO, 106/1578.
WO, 32/5132.
WO, 32/5133.
Admiralty Naval Staff Gunnery Division, Report of the Committe Appointed to Investigate the Attacks Delivered on the Enemy Defence of the Dardanelles Straits, 1919, London, Government Printer, 1921.
Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri, Proje Yöneticisi Yusuf Sarınay, Ankara, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 2005.
Altıntaş, Ahmet, Milli Mücadele döneminde Çanakkale 1919-1923, Ankara, Asil Yayın Dağıtım, 2007.
Belen, Fahri, Birinci Cihan Harbinde Türk Harbi 1915 Yılı Hareketleri, ikinci Baskı, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1964.
Belik, Mahmut, Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü, İstanbul, Sermet Matbaası, 1962.
Birinci Dünya Harhi'nde Türk Harbi V'nci Cilt Çanakkale Cephesi Harekatı l'nci Kitap (Haziran 1914-25 Nisan 1915), Ankara, Genel Kurmay Basımevi, 1993.
Defeat At Gallipoli The Dardanelles Commission Part II, 1915-16. London, The Stationery Office, 2000, s. 1-37.
Erickson, Edward J., Gallipoli, The Ottoman Campaign, South Yorkshire, Pen &Sword Books Limited, 2010.
Oglander, C.F.Aspinall, Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı, C.I. Seferin Başlangıcından 1915 Mayısına Kadar, İstanbul, Arma Yayınları, 2005.
Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye'nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C. I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
Tansel, Selahattin, Mondros 'tan Mudanya'ya Kadar, C. 1, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1991.
Tukin, Cemal, Boğazlar Meselesi, İstanbul, Pan Yayıncılık, 1999.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, Balkan Harbi (1912-1913),C.II, 2 'nci Kısım, 1 'nci Kitap, Şark Ordusu, İkinci Çatalca Muharebesi ve Şarköy Çıkarması, Ankara, Genel Kurmay Basımevi, 1993.