Sözde-bilim İnanış Ölçeği’nin (SİÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Bu araştırmada sözde-bilimsel inanışları açığa çıkarmayı amaçlayan geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmek amaçlanmıştır. Araştırma İstanbul ilinde 3 farklı ortaokulun 8. sınıfta öğrenim gören 207 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Ölçek geliştirme süreci 8 aşamada gerçekleştirilmiştir: (i) literatür tarama ve madde havuzu oluşturma, (ii) hedef kitle ile yarı-yapılandırılmış mülakat, (iii) kapsam ve görünüş geçerliği çalışması – uzman görüşü, (iv) ön uygulama aşaması, (v) esas uygulama aşaması, (vi) güvenirlik hesaplamaları, (vii) yapı geçerliği çalışması ve (viii) güvenirlik belirleme aşamasıdır. İlk aşamada geçmiş çalışmalardan da yararlanarak bir madde havuzu oluşturulmuş ve daha sonra kapsam ve görünüş geçerliğini sağlamak için bu maddeler uzman görüşüne sunulmuştur. Gelen dönütlerle birlikte maddeler ile ilgili 8. sınıf öğrencileri ile yarı yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Bu aşamadan sonra pilot çalışma gerçekleştirilerek anlaşılmayan maddeler taslak ölçekten çıkarılmıştır. Esas uygulama ile toplanan veriler güvenirlik ve geçerlik analizine tabi tutulmuştur. Güvenirlik analizi sonucunda üst grup ile alt grup puanları arasında anlamlı farklılık olmayan ve iç tutarlığı düşüren 5 madde ölçekten çıkarılmıştır. Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ile toplam 22 madde olan ölçeğin üç boyut altında toplandığı belirlenmiştir: Sözde-fiziksel iddialar, sözde-öngörüsel iddialar ve sözde-medikal iddialar. Açıklanan toplam varyans %42,81 olarak hesaplanmış ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) aşamasına geçilmiştir. Uyum indexleri (χ2/sd =1,98, RMSEA=.069, CFI=.92, SRMR=.074) değerleri incelendiğinde modelin uyumlu olduğu görülmüştür. Güvenirlik çalışmaları ile ölçeğin tamamına ait Cronbach Alfa (α) güvenirlik katsayısı .84, alt boyutlar için de sözde-fiziksel iddialar = .83, sözde-öngörüsel iddialar = .77, ve sözde-medikal iddialar = .61 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen analiz sonuçları sözde-bilim inanış ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

sözde-bilim, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

PDF

___

Afonso, A. S. & Gilbert, J. K. (2010) Pseudo-science: A meaningful context for assessing nature of science. International Journal of Science Education, 32(3), 329-348. doi: 10.1080/09500690903055758
Akgül, A. ve Çevik, O. (2003). İstatistiksel analiz teknikleri. Ankara: Emek Ofset Baskı.
Allchin, D. (1995). “How Not to Teach History in Science”, in F. Finley, D. Allchin, D. Rhees & S. Fifield (eds.), Proceedings, Third International History, Philosophy and Science Teaching Conference, Vol. 1, University of Minnesota, Minneapolis, MN.
Allchin, D. (2012). Teaching the nature of science through scientific errors. Science Education, 96(5), 904-926. doi: 10.1002/sce.21019
Alpar, R. (2010). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinde örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik, Ankara: Detay Yayıncılık.
Bindak R. (2005). Tutum ölçeklerine madde seçmede kullanılan tekniklerin karşılaştırılması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 17-26.
Bozdoğan, A. E. ve Öztürk, Ç. (2008). Coğrafya ile ilişkili fen konularının öğretimine yönelik öz-yeterlilik inanç ölçeğinin geliştirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2(2), 66-81.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
Byrne, B. M. (1998). Structural equation modeling with LISREL, PRELIS and SIMPLIS: Basic concepts, applications, and programmings. London: Lawrence Erlbaum Assocatiates, Publishers.
Çetinkaya, E. (2012). Bilim sözde-bilim ayrımı tartışmasının ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin bilimsellik algıları ve akademik bilgi düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Çetinkaya, E., Turgut, H., & Duru, M. K. (2015). The effect of the context of science, pseudoscience demarcation on the science perceptions of secondary school students: The case of iridology. Education & Science, 40(181), 1-18. doi: 10.15390/EB.2015.3127
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Ankara, Pegem Yayıncılık.
Der Wiener Kreis. (1929). Wissenschaftliche weltauffassung: Der Wiener Kreis. Wien: Arthur Wolf Verlag.
Eder, E., Turic, K., Milasowszky, N., Van Adzin, K., & Hergovich, A. (2011). The relationships between paranormal belief, creationism, intelligent design and evolution at secondary schools in Vienna (Austria). Science & Education, 20(5), 517-534. doi: 10.1007/s11191-010-9327-y
Eroğlu, A. (2010). Faktör analizi. In Ş. Kalaycı (Ed.) SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri.(4. Baskı) (s. 321-331). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Field, A. P. (2009). Discovering statistics using SPSS: and sex and drugs and rock 'n' roll (third edition). London: Sage publications.
Kirman Çetinkaya, E. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sözde-bilimsel inanışlarının cinsiyet, sınıf ve öğrenim türüne göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kuhn, T. S. (1981). The sciences as puzzle solving traditions, in Conceptions Of Inquiry A Reader, Ed. by Stuart Brown, John Fauvel and Ruth Finnegan, Routledge and The Open University Press.
Kuipers, T. A. F. (2001). Structures in science. heuristic patterns based on cognitive structures. Kluwer: Dordrecht.
Lakatos, I. (1978). The methodology of scientific research programmes. Cambridge: Cambridge University Press.
Lundström, M. & Jakobsson, A. (2009). Students’ ideas regarding science and pseudo-science in relation to the human body and health. NorDiNa, 5(1), 3-17.
Mahner, M. (2007). Demarcating science from non-science, General Philosophy of Science, Focal Issues, Ed. by Theo A. F. Kuipers, Elsevier Publications, Amsterdam, Oxford.
Mirtz, T. A. (2007). The attitudes, beliefs, and knowledge of university students on health-related scientific and pseudoscientific concepts. Unpublished doctoral dissertation, University of Kansas, Department of Health Sport and Exercise Science.
National Science Board. (2006). Science and engineering indicators – 2010, Arlington, VA: National Science Foundation.
Nunnally, J. & Bernstein, I. (1994). Psychometric theory. New York: McGraw-Hill.
Oothoudt, B. (2008). Development of an instrument to measure understanding of the nature of science as a process of inquiry in comparison to pseudoscience. Unpublished master thesis, California State University, Department of Science Education.
Öztuna Kaplan, A. (2014). Research on the pseudo-scientific beliefs of pre-service science teachers: A sample from astronomy-astrology. Journal of Baltic Science Education, 13(3), 381-393.
Pallant, J. (2005). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for windows. Australia: Australian Copyright.
Popper, K. R. (2010). Bilimsel araştırmanın mantığı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Preece, P. F. W. & Baxter, J. H. (2000). Scepticism and gullibility: The superstitious and pseudoscientific beliefs of secondary school students. International Journal of Science Education, 22(11), 1147-1156. doi: 10.1080/09500690050166724
Shein, P. P., Li, Y. Y., & Huang, T. C. (2014). Relationship between scientific knowledge and fortune-telling. Public Understanding of Science, 23(7), 780-796. doi: 10.1177/0963662514522169
Shermer, M. (2002). Why people believe weird things: Pseudoscience, superstition, and other confusions of our time. New York: W. H. Freeman and Company.
Swanson, E. S. (2016). Science and society: Understanding scientific methodology, energy, climate, and sustainability. doi:10.1007/978-3-319-21987-5 Tabachnick, B. G. & Fidel, L. S. (2001) Using multivariate statistics (6th edition). Boston: Pearson.
Tatlıdil, H. (2002). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel analiz, Ankara: Akademi Matbaası.
Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Tezbaşaran, A. (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Özyurt Matbaası.
Thagard, P. (1978). Why astrology is a pseudoscience in proceedings of the biennial meetings of the philosophy of science association. Vol. 1978. Vol. I. pp. 223-234. University of Chicago Press. Van Fraassen, Bas.
Tobacyk, J. J. (2004). A revised paranormal belief scale. The International Journal of Transpersonal Studies, 23, 94-98.
Torres, J. & Vasconcelos, C. (2015). Nature of science and models: Comparing Portuguese prospective teachers’ views. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 11(6), 1473-1494. doi: 10.12973/eurasia.2015.1407a
Tsai, C. Y., Shein, P. P., Jack, B. M., Wu, K. C., Chou, C. Y., Wu, Y. Y., Liu, C. J., Chiu, H. L., Hung, J. F., Chao, D. & Huang, T. C. (2012). Effects of exposure to pseudoscientific television programs upon Taiwanese citizens' pseudoscientific beliefs. International Journal of Science Education, Part B, 2(2), 175-194. doi: 10.1080/21548455.2011.610132
Tseng, Y. C., Tsai, C. Y., Hsieh, P. Y., Hung, J. F., & Huang, T. C. (2014). The relationship between exposure to pseudoscientific television programmes and pseudoscientific beliefs among Taiwanese university students. International Journal of Science Education, Part B, 4(2), 107-122. doi: 10.1080/21548455.2012.761366
Turgut, H. (2009). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bilimsel sözde-bilimsel ayrımına yönelik algıları. Eğitim ve Bilim, 34(154), 50-68.
Turgut, H., Akçay, H., & İrez, S. (2010). Bilim sözde-bilim ayrımı tartışmasının öğretmen adaylarının bilimin doğası inanışlarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4(10), 2621-2663.
Vollmer, G. (1993). Wozu pseudowissenschaften gut sind [What Pseudosciences Are Good For]. In G. Vollmer, Wissenschaftstheorie im Einsatz [Philosophy of Science in Action]. Hirzel-Verlag: Stuttgart.
Walker, R., Hoekstra, S. J., & Vogl, R. J. (2002). Science education is no guarantee of skepticism. Skeptic, 9(3), 24–27.
Yoon, H. & Kim, B. S. (2016). Preservice elementary teachers’ beliefs about nature of science and constructivist teaching in the content-specific context. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 12(3), 457-475. doi: 10.12973/eurasia.2016.1210a