Hilmi DEMİRKAYA, Orhan ÜNAL, İbrahim BOZAN

EBEVEYNLERİNİN BAKIŞ AÇISINDAN ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR

Bu çalışmada çocukları Bilim ve Sanat Merkezinde (BİLSEM) eğitim alan anne-babaların üstün yetenekli çocuklara yönelik bakış açılarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını çocukları BİLSEM’de eğitim alan 25 ebeveyn oluşturmaktadır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden olan durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış ve verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına dayalı olarak ulaşılan bazı sonuçlar şunlardır: Üstün yetenekli öğrenci ebeveynleri üstün yetenekli öğrencileri beceri-yetenek boyutu ve kişilik özellikleri boyutu olmak üzere iki temada tanımlamışlardır. Ebeveynlerin, çocuklarının geleceklerine yönelik beklentileri incelendiğinde; eğitim ve meslek hayatına yönelik beklentiler, yaşam biçimi, kişilik ve karakter gelişimine yönelik beklentiler ve ülkesine ve insanlara karşı faydalı olmasına yönelik beklentiler olmak üzere üç tema ortaya çıkmıştır. Ebeveynlerin çoğunluğu çocuklarına sağlanan olanakların yetersiz olduğunu düşünürken, olanakların yeterli olduğunu düşünen ve bu konuda kararsız kalan ebeveynler de mevcuttur. Son olarak katılımcıların görüşlerine göre toplumun üstün yetenekli çocuklardan beklentileri beş kategoride ele alınmıştır: (1) ülkeye, topluma ve insanlığa faydalı olma, (2) üstün yeteneklilerden beklenti düzeyinin yüksek olması, (3) eğitim ve meslek hayatlarında çok başarılı olmaları, (4) toplumun üstün yetenekliler konusunda yeterli bilgi ve bilince sahip olmaması ve (5) üstün yeteneklilerden her şeyleri ile örnek bireyler olmalarına yönelik beklentiler.

Anahtar Kelimeler:

Üstün Yetenekli, Üstün Yetenekli Çocuk, Ebeveyn, Ebeveyn Bakış Açısı, Nitel Araştırma

GIFTED STUDENTS FROM THE PARENTS’ PERSPECTIVES

In this study, it was aimed to determine the point of view of parents whose children were educated at the Science and Art Center (BİLSEM) towards gifted children. Participants of the study are 25 parents whose children are educated at BİLSEM. The case study design, one of the qualitative research designs, was used in the study. The research data were collected through a semi-structured interview form and content analysis was used in the analysis of the data. Some of the results obtained based on the findings of the research are as follows: Parents of gifted students defined gifted students under two themes, namely the skill-ability dimension and the personality traits dimension. When the expectations of the parents for the future of their children are examined; Three themes have emerged: expectations for education and professional life, lifestyle, expectations for personality and character development, and expectations for to be useful to his or her country and people. While most of the parents think that the possibilities provided to their children are insufficient, there are also parents who think that the possibilities are sufficient and are undecided about this issue. Finally, according to the opinions of the participants, the expectations of the society from gifted children were discussed in five categories: (1) being beneficial to the country, society and humanity, (2) having a high level of expectation from gifted people, (3) being very successful in their education and professional life, (4) the society not having enough knowledge and awareness about gifted people, and (5) they expect the talented to be exemplary individuals with everything.

Keywords:

Gifted, Gifted Child, Parent, Parent Perspectives, Qualitative Research,

PDF

___

Afat, N. (2013). As a superior intelligence in children parents’ paths. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 155-168. https://hayefjournal.org/en/cocuklarda-ustun-zek-nin-yordayici-olarak-ebeveyn-tutumlari-13499 (Erişim tarihi: 12/12/2020.)
Afat, N., & Köksal Konik, A. (2018). Üstün zekâlı çocuğu olan ebeveynlerin farkındalıkları. Bir ölçek geliştirme çalışması Milli Eğitim, 220, 79-104. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/40715/488436 (Erişim tarihi: 09/02/2021)
Akarsu, F. (2001). Üstün yetenekli çocuklar, aileleri ve sorunları. Ankara: Eduser Yayınları.
Akbıyık, C., & Kalkan Ay, G. (2014). Perceptions of pre-school administrators and teachers on thinking skills instruction: A case study. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-18. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/shw_artcl-97.html (Erişim tarihi: 11/04/2021).
Akkanat, Ç., Gökdere, M., & Kutlu Abu, N. (2015). Turkish gifted children's parents' involvement. Multidisciplinary Academic Conference on Education, Teaching and E-learning, Çekya, 1-11. https://doi.org/10.1155/2011/915326
Altıntaş, E., & İlgün, Ş. (2015). The perception of gifted students’ parents about the term of giftedness. Educational Research and Reviews, 10(5), 654-659. https://doi.org/10.5897/ERR2014.2061
Ataman, A. (2004). Üstün yetenekli/zekalı çocuk ile yaşamak. Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı, 56-72.
Ataman, A. (2003). Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar. (Ed. A. Ataman). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş (s. 173-195) içinde. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Ayaydın, Y., ve Ün, D. (2018). Bilim ve sanat merkezi öğretmenlerinin bilsem ve üstün yetenekli öğrencilerin eğitimine yönelik görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 121-155. https://dergipark.org.tr/tr/pub/amauefd/issue/37607/348733 (Erişim tarihi: 23/05/2021)
Bloom, B. S. (1985). Developing talent in young people. New York: Ballantine Books.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 2. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Clark, B. (2013). Growing up gifted: Developing the potential of children at school and at home, (F. Kaya & Ü. Ogurlu, Trans.). Boston: Pearson Education, Inc.
Colangelo, N., & Dettmann, D. F. (1983). A review of research on parents and families of gifted children. Exceptional Children, 50(1), 20-27. https://doi.org/10.1177/001440298305000103
Coşkun, U. H., Sağır, T. M., & Girli, A. (2019). Parental efficiency as a predictor of problem solving skills of mothers who have gifted kids with special talents. International Journal of Educational Spectrum, 1(2), 106-130. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijesacademic/issue/46915/599014 (Erişim tarihi: 23/05/2021)
Çal, Ü. T., & Demirkaya, H. (2020). The role and importance of social studies in the education of gifted students. Journal of History Culture and Art Research, 9(2), 25-39. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2344
Çelik-Şahin, Ç. (2014). Bilim ve sanat merkezi öğrencilerinin bu kurumlara ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi (HAYEF), 11(1), 101–117. https://hayefjournal.org/tr/bilim-ve-sanat-merkezi-ogrencilerinin-bu-kurumlara-iliskin-goruslerinin-incelenmesi-13475 (Erişim tarihi:17/04/2021)
Dettmann, D. F., & Colangelo, N. (1980). A functional model for counseling parents of gifted students. Gifted Child Quarterly, 24, 158-161. https://doi.org/10.1177/001698628002400405
Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
Geake, J. G. (2009) “Neuropsychological characteristics of academic and creative giftedness,” in International Handbook of Giftedness, ed L. V. Shavinina (Dordrecht: Springer), 261–73.
Grusec, J. E., & Danyliuk, T. (2014). Parents' attitudes and beliefs: Their impact on children's development. http://www.child-encyclopedia.com/parenting-skills/according-experts/parents-attitudes-and-beliefs-their-impact-childrens-development (Erişim tarihi: 26/10/2020).
Hertzog, N. B., & Bennett, T. (2004). In whose eyes? Parents’ perspectives on the learning needs of their gifted children, Roeper Review, 26(2), 96-104. https://doi.org/10.1080/02783190409554249
Hodge, K. A., & Kemp, C. R. (2006). Recognition of gifted in the early years of school: Perspectives of teachers, parents, and children. Journal for the Education of the Gifted, 30, 164-204. https://doi.org/10.4219/jeg-2006-259
Hosseinkhanzadeh, A. A., Yeganeh, T. & Taher, M. (2013). Investigate attitudes of parents and teachers about educational placement of gifted students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84, 631-636. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.06.616
Kahraman, S., & Tanrıkulu, T. (2019). The effectiveness of a psychoeducational program on parents’ communication with their gifted children. Turkish Journal of Giftedness and Education, 9(1), 32-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tuzed/issue/58922/849497 (Erişim tarihi: 03/10/2021)
Karakuş, F. (2014). Üstün yetenekli çocukları olan anne babaların çocuklarının eğitimine yönelik algıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 289-304. https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuefd/issue/20251/214909 (Erişim tarihi: 11/10/2020)
Kayışdağ, E, Melekoğlu, M. (2019). Bilim ve sanat merkezlerinin eğitim programlarının öğrenci görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Armağan Özel Sayısı, 175-202. https://doi.org/10.17494/ogusbd.548321
Kirk. S. A., & Gallagher, J. J. (1989). Educating exceptional children (6th Ed.). Boston: Houghton Mifflin.
Koç, İ. (2016). Üstün zekalı ve üstün yetenekli öğrenci velilerinin Bilim ve Sanat Merkezi’yle ilgili görüşleri: Bir BİLSEM örneği. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 3(3), 17-24. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jgedc/issue/38699/449380 (Erişim tarihi: 12/25/2020)
Malone, C. E. (1975). Education for parents of the gifted. Gifted Child Quarterly, 19(3), 223-225. https://doi.org/10.1177/001698627501900311
Matthews, D. J., & Yun Dai, D. (2014). Gifted education: Changing conceptions, emphases and practice International Studies in Sociology of Education., 24(4), 335–353. https://doi.org/10.1080/09620214.2014.979578
MEB. (1991). Üstün yetenekli çocukların eğitimi raporu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis, second edition. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Ogurlu, Ü. (2016). The effect of parent training program for parents of gifted children on parental self-efficacy and awareness. Milli Eğitim, 45(209), 144-159. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36141/406069 (Erişim tarihi: 15/04/2021)
Özbay, Y. (2013). Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayını. https://www.aep.gov.tr/yayinlar/katilimci-kitaplari/ (Erişim tarihi: 23/05/2021)
Özsoy, Y. (2014). Bilim ve sanat merkezi öğrenci, öğretmen ve velilerinin üstün yetenekli öğrenci kavramına ilişkin metaforları. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi (UYAD), 2(1), 74-87. http://eds.a.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=86f47d58-51cd-4263-bccf-88764f9c0908%40sdc-v-sessmgr03 (Erişim tarihi: 13/06/2021)
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Piirto, J. (1999). Talented children and adults: Their developmentand education (2nd Ed.). New York: Macmillan.
Rodriguez-Neviras, E., Cadenas, M., Borges, A., & Valadez, D. (2019). Educational responses to students with high abilities from the parental perspective. Frontiers in Psychology, 10(1187), 1-18. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01187
Sak, U. (2020). Üstün zekalılar: Özellikleri, tanılanmaları, eğitimleri (7. Baskı). Ankara: Vize Akademik Yayıncılık.
Silverman, L. K., & Golon, A. S. (2008). Clinical practice with gifted families. In S. I. Pfeiffer (Ed.), Handbook of giftedness in children: Psychoeducational theory, research, and best practices (pp. 199-222). New York: Springer.
Stewart, C. J. ve Cash, W. B. (1985). Interviewing: Principles and Practices (4. Baskı). Dubuque, IO: Wm. C. Brown Pub.
Subotnik, R. F., Olszewski-Kubilius, P., & Arnold, K. D. (2003). Beyond Bloom: Revisiting environmental factors that enhance or impede talent development. In J. H. Borland (Ed.), Rethinking gifted education (pp. 227–238), New York: Teachers College Press.
Van Tassel-Baska, J. (2013). Curriculum for the gifted. A commitment to excellence. Gifted Child Today, 36(3), 213–240. https://doi.org/10.1177/1076217513487351
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yin, R. K. (1984). Case study research: Design and methods. Beverly Hills, California: Sage.
Yoo, J., & Moon, S. M. (2006). Counseling needs of gifted students: An analysis of intake forms at a university-based counseling center. Gifted Child Quarterly, 50(1), 52-64. https://doi.org/10.1177/001698620605000106