Yarı Nemli Ilıman İklim Koşullarında Farklı Eğim ve Farklı Arazi Örtüsü Altında Toprak Gelişimi ve Agregat Stabilitesi Değişimi

Öz Bu çalışmanın amacı, aynı ana materyal, farklı eğim ve arazi kullanım koşulları altında toprak gelişimi ve suya dayanıklı agregat stabilitesi değişimini incelemektir. Bu çalışma, Samsun-Bafra karayolunun güneyinde, Engiz Beldesine bağlı Dağköy mevkii alanı içerisinde farklı topografik pozisyonlarda yer alan bazaltik ana materyal üzerinde oluşmuş topraklarda yürütülmüştür. Bu kapsamda, kesit üzerinde kuzey ve güney yönde altı profil seçilmiş ve incelenmiştir. Araştırma sonucuna göre, kesit üzerinde eğimli yamaç arazilerde yer alan topraklar Entisol ordosundan Lithic Ustorthent alt grubunda sınıflandırılırken, düz düze yakın eğimli taban ve tepe/plato düzlüklerinde yer alan topraklar ise Inceptisol ve Vertisol ordolarına ait Typic Haplustert, Vertic Haplustept ve Typic Haplustept olarak sınıflandırılmıştır. Çalışma alanı içerisinde aynı ana materyal üzerinde farklı toprakların oluşması, diğer bir ifade ile genç ve olgun toprakların lokal bir alan içerisinde birlikte yer almaları, topografya veya lokal rölyefin toprak oluşum sürecinde ana materyal ve zaman üzerinde önemli etkisi olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bu duruma toprakların üzerinde yer alan vejetasyonun sıklığı, çeşidi gibi faktörlerin de önemli etki yaptığı görülmüştür. Toprakların olgunlaşmasında veya genç kalmalarında özellikle yamaç arazilerde yer alan topraklarda su hareketi dolayısıyla toprak taşınımı ve birikiminin yerinde oluşum kadar etkili olduğu görülmektedir. Taban ve etek arazilerde yer alan ve kuru tarım olarak kullanılan Typic Haplustert ve Vertic Haplustept topraklara ait üst katmanda suya dayanıklı agregat değerleri ile mera olarak kullanılan tepe üstü düzlük üzerinde yer alan Typic Haplustept’in değerleri arasında önemli farklılık olduğu belirlenmiştir ve bu farklılığın özellikle toprakların tarımsal kullanım ve organik madde içeriklerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Orman ve mera arazi örtüsü altında yamaç araziler üzerinde yer alan Lithic Ustorthent olarak sınıflandırılan topraklarda ise agregat değerleri yaklaşık aynı düzeyde olup % 63.28 ile % 70.16 arasında değişmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Toprak oluşumu, toprak sınıflaması, agregat stabilitesi, arazi kullanım-arazi örtüsü

PDF

___

Akalan İ (1969). Kuzey- Batı Çukurova topraklarında organik madde miktarı ile suya dayanıklı agregatlar arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, Fasikül: 1-2, 170-227s.
Akkan E (1970). Bafra burnu-delice kavşağı arasında kızılırmak vadisinin jeomorfolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
Aksoy N (1973). Mikroorganizmalarla aşılama ve fumigasyonun muhtelif rutubet seviyelerinde inkübasyona tabi tutulan bazı Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu topraklarının agregatlaşmalarına olan etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No. 93.
Bouyoucous G J (1951). A recalibration of hydrometer for making mechanical analysis of soils. Agronomy Journal, 43(9), 434-443.
Gedik A, Korkmaz S (1984). Sinop havzasının jeolojisi ve petrol olanakları. Jeoloji Mühendisliği, 19, 53-79.
Chester G, Attoe O J, Allen O N (1957). Soil aggregation in relation to soil constituents. Soil Science Society America Proceedings, 21: 272-277.
Jackson M L (1958). Soil chemical analysis. Englewood cliffs, New Jersey: Prentice Hall Inc. Jenny H (1941). Factors of soil formation. Mc Graw-Hill, New York, pp.281.
Kemper W D, Rosenau R C (1986). Aggregate stability and size distribution, in Klute, A. (ed.): Methods of Soil Analysis: Part I. 2nd edn., ASA, Madison, WI, USA, pp. 425-442.
Oades J M (1984). Soil organic mater and structure stability, mechanisms and implication for measurement. Plan and Soil , 76: 319-337.
Özbek H, Kaya Z, Gök M, Kaptan H (1993). Toprak bilimi kitabı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın no: 73, Ders Kitapları Yayın no: A-16, ss: 77-119, Adana.
Öztürkmen A R, Savaş Y (2014). Harran ovasındaki bazı toprak serilerinin sulama sonrası agregat stabilitesinin değişimi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 18 (2), 8-14.
Rhoades J D (1986). Cation exchange capacity. Chemical and microbiological properties. In: Methods of Soil Analysis, Part II, 2nd Ed. ASA and SSSA Agronomy Monograph, No 9, Madison, Wisconsin.
Rost C O, Rowles C A (1940). A study of factors affecting the stability of soil aggregates. Soil Science Society America Proceedings, 5: 421-433.
Soil Survey Staff (1992). Procedures for collecting soil samples and methods of analysis for soil survey. Soil Surv. Invest. Report, Washington D.C., USA: I. U.S. Gov. Print. Office.
Soil Survey Staff (1993). Soil survey manual, USDA Handbook, Washington D.C., No: 18.
Soil Survey Staff (1999). Soil taxonomy. A basic of soil classification for making and interpreting soil survey. USDA Handbook, Washington D.C., No: 436.
Soil Survey Staff (2004). Soil survey laboratory methods manual soil survey investigations report, USDA, No:42.
Tanju Ö (1996). Toprak genesisi ve sınıflandırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1472, 437.
Thornthwaite C W (1948). An approach toward a rational classification of climate, Geographical Review, vol. 38, pp. 55-94.
Yao X, Xu X, Yu D (1990). Formation of structure in red soils in the different forms of utilization (in Chinese with English abstract). Acta Pedol. Sin. 27: 25-33.