Doğan N. LEBLECÎ, Mustafa Kemal ÖKTEM, Mehmet Devrim AYDIN, Uğur ÖMÜRGÖNÜLŞEN

Türkiye’de Özürlülerin İstihdamı: Ayrımcılığın Önlenmesine Yönelik Mevcut Önlemlerin Etkinliği

Bu çalışma, özürlülüğe yönelik istihdamda ayrımcılığa karşı önlemler üzerinde düşünce üretmeyi ve Türkiye’nin bu alanda rasyonel politikalar benimsemesi için bir tartışma alanı açmayı amaçlamaktadır. Çalışma, kısaca istihdamda ayrımcılığı tanımlamakta ve istihdamda ayrımcılığın Önlenmesine yönelik olarak yararlanılan iki yöntemi tartışmaya açmaktadır: “Eşit istihdam Fırsatı” ve “Pozitif Ayrımcılık”. Ardından, özürlü istihdamına yönelik mevcut politika ve uygulamalar çerçevesinde Türkiye örneğine odak-lamlmaktadır. Çalışma bulguları, Türkiye'de ağırlıklı olarak Pozitif Ayrımcılığa dayalı olarak tasarlanan özürlü istihdam politikalarının başarısız olduğunu göstermektedir. Çalışabilecek yaştaki özürlülerin %80’i bu alandaki tüm çabalara rağmen halen işsizdir. Bununla birlikte, sadece Eşit İstihdam Fırsatına dayanan politikaların uygulanması da sorunun bütünüyle ortadan kalkacağı anlamını taşımamaktadır. Bu noktada, genel olarak istihdamda ayrımcılığa karşı mücadele amaçlı kurulacak, ancak görev alanına özürlülükle ilgili sorunları da alan, idari ve mali özerkliğe sahip özerk bir kamu kuruntunun, ayrımcılığın önlenmesi sürecinde önemli katkılarının olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Özürlülük, istihdamda ayrımcılık, Özürlülere yönelik ayrımcılık, istihdamda ayrımcılığa karşı önlemler, eşit istihdam fırsatı, pozitif ayrımcılık

EMPLOYMENT OF PERSONS WITH DISABILITIES IN TURKEY: THE EFFECTIVENESS OF CURRENT MEASURES FOR THE PREVENTION OF DISCRIMINATION

This study aims at producing considerations on measures against disability discrimination in employment and opening up a debate fo r Turkey to adopt rational policies in this field. The study briefly defines employment discrimination and discusses policies fo r preventing employment discrimination in two main streams, namely “Equal Employment Opportunity” (EEO) and “Affirmative Action” (AA). Then, the study focuses on the Turkish case with prevailing policies and practices with regard to disability discrimination. Findings of the study indicate that current policies for employment of people with disabilities in Turkey which are mainly based on mandatory AA programs failed.Over 80 percent of the people with disabilities in the working ages are still unemployed despite all policies and measures carried out. Nevertheless, this does not mean that policies based on EEO would make the current situation better. At this point, an independent public body may prove highly useful in dealing with the problems with respect to disability and other forms of discrimination.

Keywords:

disability, employment discrimination, disability discrimination, measures against employment discrimination, equal employment opportunity, affirmative action,

PDF

___

Acemoğlu, D, and Angrist, J. (2001) “Consequences of Employment Protection? The Case of the American with Disabilities Act,” Journal of Political Economy, 109(5) 915-57.
ADP (2002) Research for Disabled in Turkey in 2002: Advanced Analysis Report (Türkiye Özürlüler Araştırması 2002: İleri Analiz Raporu), (Administration for Disabled People/ADP) Özürlüler İdaresi Başkanlığı, access date: 14.07.2006,
ADP (2003) Report of the Administration for Disabled People, Özürlüler İdaresi Başkanlığı (Administration for Disabled People/ADP) Özürlüler İdaresi Başkanlığı (Unpublished report), Ankara.
Aktas, C., Gergin, S., Kuz, T., Mutluoğlu, L, Uğurlu, B. and Yılmaz, Z. (2004) “Sheltered Workshops in Turkey,” Özveri Journal, 1(2) 153-143.
Bagenstos, S. R. (2005) “Comparative Disability Employment Law from an American Perspective,” Comparative Labor Law and Policy Journal, 24(4) 649-67.
Bagenstos, Samuel R. (2000) “Subordination, Stigma and Disability,” Virginia Law Review, 86(3) 397-534.
Cole, G. A. (1997) Personnel Management (4th Ed) Ashford Colour Press, London.
De Lei re, T. (2000) “The Wage and Employment Effects of the Americans with Disabilities Act,” Journal of Human Resources, 35(3) 693-715.
Dessler, G. (2003) Human Resource Management, (9™ Ed) Prentice Hall, New Jersey.
Doering, M., Rhodes, S., and Schuster, M. (1983). The Aging Worker. Sage Publication, Beverly Hills, CA.
DRC (2006) United Kingdom Disability Rights Commission, access date 14.07.2006,
Durmuş, Ö. I. (1998) "Özel Girişim ve İstihdam”, Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 147-148.
EDF (2006) “Social exclusion: Policy issues”, European Disability Forum web site, access date 17.11.2006
EEOC (a) (1995) Theories of Discrimination: Intentional and Unintentional Employment Discrimination - Technical Assistance Program, Government Document, Washington D.C.
EEOC (b) (1995) Disability Discrimination - Technical Assistance Program, Government Document, Washington D.C.
EEOC (1996) National Origin Discrimination - Technical Assistance Program, Government Document, Washington D.C.
EEOC (2006) United States Equal Employment Opportunity Commission, access date 14.07.2006,
Emre, C. (2003) “Moral Behaviour in a Corrupt Public Administration or The Last Three Decades of Turkish Public Administration” Yönetim Bilimi Yazilari/Writings on Administration, Ankara, İmaj Yayın, 438-454.
Ermiş, A. (1998) “Çalışan Görme Özürlü Erkekler Adına Sunum”, Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 39-40.
EP (2003) Information Note on Disability Policy, Committee on Employment and Social Affairs, European Parliament (EP) web page, October 2003, Erişim Tarihi: 17.11.2006
Furrie, A. D. (2003) Measuring Disability and Measuring the Impact of Living with a Disability, Ottawa, access date 14.07.2006,
Hasse, J. (2005) “20 False Assumptions to Tackle as an Equal Opportunity Employer, web site of esight, access date 16.11.2006,
Havuş, A. (1998) “İşsiz Görme Özürlü Erkekler Adına Sunum", Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 43-47.
Henderson, J. P. (1992) “Equal pay vs. equal job opportunity for women: The debate in Great Britain from 1891 to 1923,” International Journal of Social Economics Bradford, 19(10-12) 298- 317.
İçli, T. (1998) “Özelleştirme ve Özürlülerin İstihdamı”, Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 155-157.
Karataş, K. (2002) 'Özürlülere Yönelik Ayrımcılık ve Ayrımcılıkla Savaşım" (Discrimination against Disabled People and Dealing with Discrimination), Sosyal Hizmet Uzmam web sitesi (web site of Social Work), access date 14.07.2006,
Kora, A. N. (1998) “Genç ve Kadın Girişimci Kredileri", “Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 158-161.
Kruse, D. and Schur, L. (2003) “Employment of People with Disabilities: Following the ADA,” Industrial Delations, 42(1) 31-66.
Liebman, L. (1976) “The Definition of Disability in Social Security and Supplemental Security Income: Drawing the Bounds of Social Welfare Estates," Harvard Law Review, 89(5) 833-867.
Magid, J, M. (2001) “Pregnant with possibility: Reexamining the Pregnancy Discrimination Act" American Business Law Journal, 38(4) 819 -856
Marino, K. E. (1980) “Conducting an Internal Compliance Review of Affirmative Action,” Personnel, 57(2) 24-34.
Malo, M. A. and Mu„oz-Bullön, F. (2005) “Job Matching Quality Effects of Employment Promotion Measures for People with Disabilities: An evaluation with Spanish data” WPEG Conference, University of York: Unpublished Conference Paper.
Mont, D. (2004) Disability Employment Policy, Social Protection Discussion Paper Series, Washington D.C.: The World Bank, access date 17.11.2006
Mutari, E., Figart, D. M. and Power, M. (2001) “Implicit Wage Theories in Equal Pay Debates in the United States,” Feminist Economics, 7(2) 23-52.
O'Breİn, R. (2001) Crippled Justice: The History of Modern Disability Policy in the Workplace, Chicago, University of Chicago Press.
OECD (2003) ‘Transforming disability into ability”, Dissemination conference in Vienna, 6-7 March 2003, access date 14.07.2006, .
OECD (2004) Turkey: Public Service and The Administrative Framework Assessment Report, web site of OECD, access date: 14.07.2006,
Özen, Ş. (1996) Bürokratik Kültür I: Yönetsel Değerlerin Toplumsal Temelleri (Bureaucratic Culture I: Social Basis of Administrative Values), Ankara, TODAİE.
Pious, S. (1996) ‘Ten Myths about Affirmative Action,” Journal of Social Issues, 52(4) 25-31.
Queneau, H. and Marmo, M. (2001) ‘Tensions between employment and pregnancy: A workable balance” Family Relations, 50(1) 59-66.
Rhodes, S. R, (1983). “Age-related differences in work attitudes and behavior: A review and conceptual analysis” Psychological Bulletin, 93(2) 328-367.
Rosen, B. and Jerdee, T. (1976). “The Nature of Job-related Age Stereotypes," Journal of Applied Psychology, 61 (2) 180-183.
Schultz, V. (1998) “Reconceptualizing sexual harassment," Yale Law Journal, 107(6) 1683-1805.
Sherman, A., Bohlander, G. and Snell, S. (1998) Managing Human Resources, (11th Ed) Cincinnati, South-Western College Publishing.
Sevil, N. (1998) "İşsiz Görme Özürlü Kadınlar Adına Sunum", Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 41-42.
Stagner, R. (1985). “Aging in Industry,” in J. E. Birren, K. W. Schaie (Eds.), Handbook of the Psychology of Aging Van Nostrand Reinhold, New York, 789-817.
Steele, S. (1990) The Content of Our Character: A New Vision of Race in America, New York, St. Martin’s Press.
Sunoo, B. P. (1997) “Ethical Dilemmas- Then and Now,” Workforce, 76(1), 165- 168.
Şenturan, Ş. (1998) “Çalışan Görme Özürlü Kadınlar Adına Sunum”, Görme Özürlülerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Konferansı 21-22 Eylül 1995 Ankara, Bildiriler Kitabı, (Yayına Haz.: Kasım Karataş), Altı Nokta Körlere Hizmet Vakfı Yayını 2, 37-38.
tenBroek, J. (1966) ‘The Right to Live in the World: The Disabled in the Law of Torts” California Law Review, 54(2) 841-919.
tenBroek, J. and F. W. Matson (1966) “The Disabled and the Law of Welfare,” California Law Review, 54(2) 809-840.
TADP (2003), Turkish Association for Disabled People (Türkiye Sakatlar Derneği), access date 14.07.2006,
Valias, S. P. (2003) "Rediscovering the Color Line within Work Organizations,” Work and Occupations, 30(4) 379-400.
Waddington, L. (1996) “Reassessing the Employment of People with Disabilities in Europe: From Quotas to Anti-Discrimination Laws,” Comparative Labor Law Journal, 18(62) 62-101.
Weiss, E. M. and T. J. Maurer (2004) “Age discrimination in personnel decisions: A reexamination,” Journal of Applied Social Psychology, 34(8) 1551- 1562.
Woods, R. H. (1997) Human Resources Management (2nd Ed) Michigan, Educational Institute of the American Hotel and Motel Association.