Hilal KAYA, Gökçe BAYKUZU GÜNDÜZ, Hatice Gülsen ERDEN

Mülteci ve Sığınmacı Çocuklarda Yüksek Yararın Değerlendirilmesi

Ülkemiz son yıllarda çok sayıda mülteci ve sığınmacıya ev sahipliği yapmaktadır. Bu göç sürecinin en ağır etkileri şüphesiz ki çocuklar üzerinde olmaktadır. Ülkelerini terk eden ya da kaçarak aileleri ile birlikte ya da refakatsiz olarak gelen mülteci ve sığınmacı çocukların istismar, çocuk ticareti ve yasadışı suçların potansiyel mağdurları olması akla ilk olarak BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 2. ilkesinde yer alan “çocuğun en yüksek çıkarlarının gözetilmesi”ni getirmektedir. Çocuğun yüksek yararı ilkesi çerçevesinde şekillendirilen bu derlemede, yüksek yararın değerlendirilmesi için 3 adım (i. risk ve ihtiyaç tespiti, ii. olası çözüm yollarının saptanması, iii. çocuğun yüksek yararı çerçevesinde en iyi seçeneğin saptanması) öne sürülmüştür. Bunun yanı sıra mülteci ve sığınmacı çocukların, daha da özelde refakatsiz çocukların yüksek yararının değerlendirilmesini gerektiren durumlar ile boşanma, velayet, kurum bakımına alınma ve evlat edinme konuları tartışılmıştır. Çocuğun yüksek yararı çerçevesinde yapılan değerlendirmelerde çocuğun fiziksel ve psikolojik sağlığı, bu sağlığı etkileyebilecek risk etmenlerinin neler olduğu ve çocuğun bu durumlarla nasıl baş ettiği ile ilgili başlıklar güncel alanyazın bilgileri ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

çocuğun yüksek yararı, mülteci, sığınmacı, göç

Evaluating Best Interest in Refugee and Asylum Seeker Children

Our country has hosted many refugees and asylum seekers in recent years. The most severe effects of this migration process are undoubtedly on children. The fact that refugee, asylum-seeker or unaccompanied children leaving or fleeing their country are potential victims of abuse, trafficking, and crimes bring to mind first the best interests of the child in principle 2 of the Declaration on the Rights of the Child. In this review, which is shaped according to the principle of the best interests of the child, three steps (i. Determination of risk and need, determination of possible solutions, iii. determination of the best option in the best interest of the child) are proposed for the evaluation of the best interest. Besides, divorce, custody, institutional care, and adoption, which require an assessment of the best interests of refugee and asylum-seeker children, were discussed. In the evaluations made within the framework of the best interests, physical and psychological health of the child, the risk factors that may affect this health, and how the child copes with these situations are discussed in the light of current literature.

Keywords:

Child’s best interest, refugee, asylum seeker, immigration,

PDF

___

2001/4721 Türk Medeni Kanunu (2001). T.C. Resmî Gazete, Kanun No. 4721. Kabul Tarihi: 22.11. 2001.
2003/4857 İş Kanunu. (2003). T.C. Resmî Gazete, Kanun No. 4857. Kabul Tarihi: 22.5.2003.
2004/5049 Çocukların Korunması Ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun (2014). T.C. Resmî Gazete, Kanun No. 5049. Kabul Tarihi: 14.01.2004.
2013/6458 Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (2013) T.C. Resmî Gazete, Kanun No. 6458. Kabul Tarihi: 11/4/2013.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2014). “Sosyal ve Ekonomik Destek Hizmetlerinin Değerlendirilmesi Projesi Araştırma Sonuç Raporu.” https://ailevecalisma.gov.tr/uploads/chgm/uploads/pages/yayinlar/sosyal-ve-ekonomik-destek-hizmetlerinin-degerlendirilmesi-projesi-arastirma-sonuc-raporu.pdf Erişim tarihi: 13.11.2019
Annan, J., Blattman, C., & Horton, R. (2006). The state of youth and youth protection in Northern Uganda. Uganda: UNICEF, 23.
Aslantürk, H., & Koç, F. (2019). “Sosyal Hizmet Lisans Öğrencilerinin Evlat Edinme Yoluyla Kurulmuş Tek Ebeveynli Aileler Hakkındaki Görüş Ve Düşünceleri: Kocaeli Üniversitesi Örneği”. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(3), 814-842.
Atasü-Topçuoğlu, R. (2019)." Türkiye’de Göçmen Çocukların Katılım Hakkı". Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 8 (1), 408-430.
Aydos, O. S. (2000). “Yeni Medeni Kanuna Göre Evlat Edinme”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2).
Bayık-Temel, A. (2012). Çok kültürlülük ve kültürlerarası iletişimin sağlık hizmetlerinin sunumuna etkileri. İçinde E. Esen & Z. Yazıcı (Eds.) Onlar Bizim Hemşehrimiz, Uluslararası Göç ve Hizmetlerin Kültürlerarası Açılımı (s.43-73). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Betancourt, T. S., & Khan, K. T. (2008). "The mental health of children affected by armed conflict: Protective processes and pathways to resilience". International review of psychiatry, 20(3), 317-328.
Birleşmiş Milletler, BM. (1951). "Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Cenevre Sözleşmesi" http://www.danistay.gov.tr/upload/multecilerin_hukuki_durumuna_dair_sozlesme.pdf Erişim Tarihi: 13.11.2019
Buz, S. (2004). "Türkiye’deki Sığınmacıların Psikososyal Sağlığı". Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 93-106.
Çelik, C. (2004). "Velayetin Kaldırılması". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54(1), 54-108.
Çocuk Destek Merkezleri Yönetmeliği (2015). T.C. Resmî Gazete, 29310, 29.03.2015
Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (2013). T.C. Resmî Gazete, 28566,21.02.2013
Düzel, B , Alış, S . (2018). "Türkiye’de Uluslararası Düzensiz Göç Gerçeğinde Refakatsiz Göçmen Çocukların Durumu Ve Başlıca Risklerin Değerlendirilmesi". Asia Minor Studies , 6 (AGP Sempozyum Özel Sayısı 1), 258-274.
Elmacı D.(2014). Sığınmacı Çocukların Maruz Kaldığı Kültürel Şiddet. Çocuk Ve Şiddet: Toplumsal Şiddetin Cenderesinde Çocuklar, Cilt 1, Şiddetin Mağduru Olarak Çocuklar. SAMER Bilimsel Yayınlar Serisi. İstanbul.
Engebrigtsen, A. (2003). "The child's–or the state's–best interests? An examination of the ways immigration officials work with unaccompanied asylum seeking minors in Norway". Child & Family Social Work, 8(3), 191-200.
European Migration Network, (2018). Approaches to Unaccompanied Minors Following Status Determination in the EU plus Norway. https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/00_eu_synthesis_report_unaccompanied_minors_2017_en.pdf, Erişim Tarihi: 13.11.2019.
Fazel, M., Reed, R. V., Panter-Brick, C., & Stein, A. (2012). "Mental health of displaced and refugee children resettled in low-income and middle-income countries: risk and protective factors". The Lancet, 379(9812), 266-282.
Grotevant, H. D., Dunbar N., Kohler, J. K. & Lash Esau A. M. (2007). "Adoptive Identity". İçinde Rafael A. Javier, Amanda L. Baden, Frank A. Biafora, Alina Camacho-Gingerich (Ed.), Handbook of Adoption: Implications for Researchers, Practitioners, and Families (s.77-89) . California: Sage Publication.
Hakansson, G. (1999). International adoption and refugee children. Whittier Law Review., 21, 245-250.
Jensen, N. K., Norredam, M., Priebe, S., & Krasnik, A. (2013). "How do general practitioners experience providing care to refugees with mental health problems? A qualitative study from Denmark". BMC Family Practice, 14(1), 17.
Jensen, T. K., Fjermestad, K. W., Granly, L., & Wilhelmsen, N. H. (2015). "Stressful life experiences and mental health problems among unaccompanied asylum-seeking children". Clinical child psychology and psychiatry, 20(1), 106-116.
Jensen, T. K., Skar, A. M. S., Andersson, E. S., & Birkeland, M. S. (2019). "Long-term mental health in unaccompanied refugee minors: pre-and post-flight predictors". European child & adolescent psychiatry, 1-12.
Kapancı, K. B., & Başoğlu, B. (2016). "Çocuğun medeni hukuk kuralları çerçevesinde şiddete karşı korunması". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 347-364.
Karataş, K., Tılıç, H. R., Atasü-Topçuoğlu, R., Demir, O. Ö. (2014)."Türkiye’de Refakatsiz Çocuklara Erişim Ve Çocuğun Yüksek Yararına Yönelik Hizmet Sunumunun Teşvik Edilmesi Projesi Değerlendirme Raporu", https://ailevecalisma.gov.tr/uploads/chgm/uploads/pages/refakatsiz-cocuklara-yonelik-calismalar/proje-degerlendirme-raporu-tukce.pdf Erişim Tarihi:13.11.2019
Koçoğlu, A. D. S. (2019). "Evlat Edinmede Ana Ve Babanın Rızasının Aranıp Aranmaması Sorununun, Özellikle Yetkili Kurum Aracılığı İle Evlat Edinme Açısından İncelenmesi". Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (38), 239-266.
Kohli, R. (2007). Social work with unaccompanied asylum-seeking children. New York: Palgrave Macmillan.
KOREV (2017). "Refakatsiz Sığınmacı Çocuklar Çalıştayı Sonuç Raporu". https://www.korev.org.tr/files/document/refakatsiz-siginmaci-calistayi.pdf, Erişim Tarihi: 11.05.2019
Measham, T., Guzder, J., Rousseau, C., Pacione, L., Blais-McPherson, M., & Nadeau, L. (2014). "Refugee children and their families: Supporting psychological well-being and positive adaptation following migration". Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 44(7), 208-215.
Melton, G. B., Petrila, J., Poythrees, N. G.,Slobogin, C., Lyons, P. M., ve Otto, R. K. (2007). Psychological evaluation for the courts. New York: Guilford Publication.
Morris, G. M. (2002). Psikolojiyi anlamak, (Çev. Ed. H. B. Ayvaşık, ve M. Sayıl). Ankara:Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Öztekin-Gelgel, N. (2015). "Custody And Guardianship Issues In Private International Law". Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 35 (2) , 107-138.
Pelendecioğlu, B., & Bulut, S. (2009). "Çocuğa yönelik aile içi fiziksel istismar". Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 49-62.
Punamäki, R. L. (2001). "From childhood trauma to adult well‐being through psychosocial assistance of Chilean families". Journal of community psychology, 29(3), 281-303.
Sattler, J. M. (1998). Clinical and Forensic Interviewing of Children and Families. San Diego: Jerome M. Sattler Publisher.
Sezgin, H. (2019). “Avrupa’da Kayıp Refakatsiz Mülteci Çocuklar”, Araştırma 104, İNSAMER.
Sierau, S., Schneider, E., Nesterko, Y., & Glaesmer, H. (2019). "Alone, but protected? Effects of social support on mental health of unaccompanied refugee minors. European child & adolescent psychiatry", 28(6), 769-780.
Stahl, P. M. (2014). Velayet değerlendirmeleri: basitten karmaşık konulara, (Çev. Ed. G. Erden, İ. Altınoğlu Dikmeer, Ç. Kudiaki) Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Stark, B. (2003). Lost Boys and Forgotten Girls: Intercountry Adoption, Human Rights, and African Children. Saint Louis University Public Law Review, 22, 275-296.
Türk Tabipleri Birliği, TTB. (2014). "Suriyeli sığınmacılar ve sağlık hizmetleri raporu". Türk Tabipler Birliği Yayınları, Ankara. http://www.ttb.org.tr/kutuphane/siginmacirpr.pdf Erişim Tarihi: 09.05.2019
UNHCR (2014). Çocuklar ve aileler için bakım düzenlemeleri ve gözaltı alternatiflerine dair hükümetlere yönelik seçenekler. https://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa67404 Erişim Tarihi: 09.05.2019
UNHCR (2019). Türkiye İstatistikleri. https://www.unhcr.org/tr/unhcr-turkiye-istatistikleri Erişim Tarihi: 09.05.2019
UNICEF (2014). "Refakatsiz Ve Ailesinden Ayrı Düşmüş Çocuklar'a İlişkin Kurumlararası Rehber İlkeler". http://www.unicef.org.tr/bilgimerkezidetay.aspx?id=10150 Erişim Tarihi: 18.10.2019
UNICEF (2016). “Türkiye’deki Suriyeli çocuklar bilgi notu”. http://unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/T%C3%BCrkiyedeki%20Suriyeli%20%C3%87ocuklar_Bilgi%20Notu%20Subat%202016.pdf Erişim tarihi: 11.05.2019
Vatansever, M., & Erden, G. (2018). "Mülteci Çocuklar ve Ergenler ile Yapılan Psikoloojik Görüşme Üzerine Bir Derleme". Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25 (2), 175-186.
Vervliet, M., Meyer Demott, M. A., Jakobsen, M., Broekaert, E., Heir, T., & Derluyn, I. (2014). "The mental health of unaccompanied refugee minors on arrival in the host country". Scandinavian journal of psychology, 55(1), 33-37.
Ward, M. (1997). “Family paradigms and older-child adoption: A proposal for matching parents' strengths to children's needs”. Family Relations, 46(3), 257-262.
Wiese, E. B., & Burhorst, I. (2007). "The mental health of asylum-seeking and refugee children and adolescents attending a clinic in the Netherlands". Transcultural psychiatry, 44(4), 596.