Toplam Kalite Yönetimi ve Türkiye’deki Uygulamaları

1970’li yıllarda kapitalist üretim sisteminde yaşanan kriz, Fordist birikim modelinden esnek birikim modeline geçilmesini ve bu dönüşümün etkin bir şekilde uygulanabilmesi için yeni yönetim sistemlerinin geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Özellikle 1990’lı yıllarda tüm dünyada yoğun bir şekilde uygulanmaya başlanan “toplam kalite yönetimi”, işçilerin tüm üretim sürecinden sorumlu kılınmasıyla kalitenin artırılması, maliyetin azaltılması ve bu şekilde rekabet üstünlüğü sağlanması için şirketler açısından kritik bir önem taşımaya başlamıştır. Bu yönetim sistemi, ABD ve Japonya başta olmak üzere gelişmiş ülkelerdeki uygulamalarına paralel olarak özellikle 2000 sonrasında Türkiye’de de özel şirketlerde ve kamu kurumlarında uygulanmaya başlamıştır. Toplam kalite yönetimi, özellikle işletme literatüründe işçilerin karar alma süreçlerine katıldıkları, hiyerarşinin azaltıldığı, eğitimin, işçi sağlığı ve güvenliğinin güçlendirildiği bir sistem olarak sunulmakla birlikte, bu sistemin uygulama örnekleri incelendiğinde, toplam kalite yönetiminin işçilerin iş yükünü, işçiler arasındaki rekabeti ve yabancılaşmayı artıran ve asıl olarak işçilerin yeni birikim modeline gönüllü katılımını ve özdenetimi hedefleyen bir yönetim sistemi olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Toplam kalite yönetimi, işçi sınıfı, yabancılaşma

Total Quality Management and Its Practices in Turkey

The crisis that emerged in capitalist production system in 1970s necessarily led to a transformation from Fordist mode of accumulation into flexible mode of accumulation and to development of new management system so that this transformation is to be put into practice effectively. Total quality management, which was intensely brought into application all over the world particularly during 1990s, has started to be of vital importance for companies since it holds workers responsible for the entire production process and provides a competitive advantage by increasing quality and reducing costs. In parallel with its applications in developed countries, notably in USA and Japan, this management system was put into practice in Turkey, more commonly after 2000, within the organizations of both private companies and public institutions. Total quality management, particularly in business administration literature, is widely alleged to be a system whereby workers are enabled to participate in decision-making processes, hierarchy is reduced, and training and occupational health and safety are strengthened. However, when practical examples are taken into consideration, it is clearly seen that total quality management is a system which places further workload onto workers, stimulates the competition and alienation among workers and which mainly aims at workers’ voluntary participation to the new accumulation model and self-control.

Keywords:

Total quality management, working class, alienation,

PDF

___

Acar, N. 1997, Tam Zamanında Üretim, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Ankara. Aktan, C. C. , “Çağdaş Yönetim Anlayışı: Toplam Kalite”, http://www.ikademi.com/toplam-kalite-yonetimi/169-cagdas-yonetim-anlayisi- toplam-kalite.html, e.t. 20 Mayıs, 2009.
Belek, İ. 2004, Esnek Üretim Derin Sömürü, NK Yayınları, İstanbul. Bilir, E. , “Esnek Üretim, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği”, http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=16948, e.t. 12 Mayıs 2009.
Boje, D. M. & Winsor, R. D. 1993, “The Resurrection of Taylorism: Total Quality
Management's Hidden Agenda”, http://www.scribd.com/doc/22596733/The
Resurrection-of-Taylorism-Total-Quality-Management, e.t. 26 Mart, 2012.
Braverman, H. 2008, Emek ve Tekelci Sermaye, Kalkedon Yayınları, İstanbul. Evrensel, , “Toplam Kalite İşçiyi Parçalıyor”, Haziran, Evrensel, http://www.evrensel.net/v1/01/06/29/sendika.html#2, e.t. 11 Nisan 2009.
Milliyet, 2008, “Aksigorta Ortaklık, Brisa’nın Yeni Fabrikası Mısır Yolunda”, 28 ağustos,
Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/aksigorta-ortaklik--brisa-nin-yeni-fabrikasi- misir-yolunda/ekonomi/haberdetay/28.08.2008/983675/default.htm, Mayıs 2009. e.t.
Nichols, T. & Suğur, N. 2005, Global İşletme, Yerel Emek, İletişim Yayınları, İstanbul.
Öngen, T. 1996, Prometheus’un Sönmeyen Ateşi, Alan Yayıncılık, İstanbul.
Şimşek, M. 1998, Kalite Yönetimi, Alfa Basın Yayım Dağıtım, İstanbul.
Yıldırım, E. 2000, “Türkiye’de Toplam Kalite Uygulamaları”, Toplum ve Bilim, 86, s. 280.
Yılgör, A. G. 1999, “Üretim Sistemindeki Değişikliklerin Gelişim Süreci ve Teknik-Sosyal
Organizasyonlara Yansımaları”, 6. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi’ne sunulan tebliğ. Yücesan-Özdemir, G. 2000, “Hegemonik Fabrika Rejiminde Mavi Yakalı İşçiler”, Toplum ve Bilim, 86, s.241-259.
Zaman, 2005, “ISO Kalite Belgesi Alan Avukatlara Verilen Disiplin Cezası Baroyu
Böldü”, 28 Ağustos, Zaman, http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=205548&keyfield=6261726F7975 C3B66C64C3BC, e.t. 13 Nisan, 2009.
Zaman, 2011, “Diyanet Standardı Yükseltti, Camiler ISO Belgesi Alıyor”, 28 Ekim,
Zaman,http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1195488&keyfield=63616 D692049534F, e.t. 26.03.2012.