Weberyan Bir Hatırlatma: Karizma Kavramının Teorik Kritiği (Araştırma Sorusu ve Doküman Analiz Yöntemli Bir Çalışma)

Bu çalışmanın amacı, Weber’in görüş ve düşünceleri temelinde karizma kavramına yapılan eleştirileri, önerileri ve katkıları araştırmaktır. Amaç doğrultusunda araştırma soruları ve doküman analizi olmak üzere ikili bir bütünleşik nitel yöntem izlenmiştir. Araştırma sorularının yanıtları için alanyazında Weber’in karizma kavramı üzerine yapılmış çalışmaların bulgularına başvurulmuştur. Elde edilen bulguları sistematize etmek ve karizma kavramına yönelik eleştirileri, önerileri ve katkıların teorik kritiğini yapmak için doküman analizinden yararlanılmıştır. Bulguların kritiği, karizmanın atfedildiği lider, takipçiler ve koşullar gibi üç unsur üzerinde yoğunlaşmaktadır. Karizma kavramının kökenlerine ilişkin bulguların kritiği sürmüş olsa da kavram üzerindeki kritiğin temelini Weber’in görüş ve düşüncelerinin oluşturduğu söylenebilir. Her ne kadar karizma kavramı, Weber’in yirminci yüzyılının başlangıcına tarihlenerek genel kabul görmüş olsa da alanyazından ulaşılan kaynaklar üzerinden karizma kavramına eleştiri, öneri ve katkılar temelinde kritiğinin yakın tarihe kadar sürdüğü izlenmektedir. Bu durumun dünyada (kriz/değişim/yenilik) güncelliğini koruduğu için karizma kavramına olan ilgiyi gösterdiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Weber, Karizma, Lider, Takipçiler, Koşullar

A Weberian Reminder: Theoretical Critique of the Concept of Charisma (A Study on Research Questions and Document Analysis Method)

This study aims to investigate the criticisms, suggestions, and contributions to the concept of charisma based on Weber’s views and ideas. For this aim, a dual integrated qualitative method, namely research questions and document analysis, was followed. For the answers to the research questions, the findings of the studies on Weber’s charisma concept in the literature were analyzed. Document analysis was used to systematize the findings and theoretically critique the criticisms, suggestions and contributions to the concept of charisma. The critique of the findings showed that charisma is centered on three elements such as leader, followers and conditions to which charisma is attributed. Although the critique of the findings on the origins of the concept of charisma has continued, Weber's views and ideas have been seen to form the basis of the critique on charisma. Although the concept of charisma has been generally accepted by dating it to the beginning of Weber’s twentieth century, it is observed that the criticism of the concept of charisma on the basis of criticism, suggestions and contributions to the concept of charisma has continued until recent dates. It is thought that this situation shows interest in the concept of charisma as the conditions (crisis/change/innovation) in the world remain up to date.

Keywords:

Weber, Charisma, Leader, Followers, Conditions,

PDF

___

Akçakaya, M. (2016). “Weber'in Bürokrasi Kuramının Bugünü ve Geleceği”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (8), 275-295.
Arabacı, İ. B. (2014). “Okul Müdürlerinin Karizmatik Liderlik Özellikleri ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki”. Turkish Journal of Educational Studies, 1 (1), 192-221.
Aşkun, İ. C. (1971). “Karizma ve Atatürk’ün Önderliğindeki Gelişimi”. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 7 (1), 56-69.
Aydın, D. G. (2018). “Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Weber’in İzsürümü: Rasyonel ve İrrasyonel Değerler”. Bilig, (94), 29-50.
Aydıntan, B. (2009). “Ruhsal Zekânın Dönüştürücü Liderlik Üzerine Etkisini Araştıran Uygulamalı Bir Çalışma”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (2), 257-274.
Barbuto, J. E. (1997). “Taking The Charisma Out of Transformational Leadership”. Journal of Social Behavior and Personality, 12 (3), 689-697.
Bars, M. E. (2020). “Max Weber’in Otorite Tanımı Çerçevesinde Türk Destan Kahramanlarına Farklı Bir Bakış Denemesi: Oğuz Kağan Örneği”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (22), 251-266.
Bass, B. M. (1999). “On The Taming of Charisma: A Reply to Janice Beyer”. Leadership Quarterly, 10, 541-553.
Bell, R. M. (2013). “Charismatic Leadership Case Study with Ronald Reagan As Exemplar”. Emerging Leadership Journeys, 65 (1), 83-91.
Beyer, J. M. (1999). “Taming and Promoting Charisma to Change Organizations”. The Leadership Quarterly, 10 (2), 307-330.
Bligh, M. C., J. C. Kohles ve J. R. Meindl (2004). “Charisma Under Crisis: Presidential Leadership, Rhetoric, and Media Responses Before and After The September 11th Terrorist Attacks”. The Leadership Quarterly, 15 (2), 211-239.
Breuilly, J. (2011). “Max Weber, Charisma and Nationalist Leadership”. Nations and Nationalism, 17 (3), 477-499.
Conger, J. A., R. N. Kanungo ve S. T. Menon (2000). “Charismatic Leadership and Follower Effects”. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 21 (7), 747-767.
Çaycı, B. ve C. Aktaş (2018). “Medya Çağında Weberyen Karizma ve Şöhretin Analojisi”. TRT Akademi, 3 (6), 654-676.
Ceylan, A. ve G. Yöndem (2021). “Kriz Yönetiminde Liderlik ve Karizmatik Liderlik Özelliklerinin Kriz Yönetimine Etkisi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14 (79), 292-304.
Demir, C. ve R. Yirci (2021). “Okul Müdürlerinin Karizmatik Liderlik Özelliklerinin Okulların Kurumsal İtibarına Etkisi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (3), 234-256.
Demircioğlu, E. C. (2015). “Karizmatik Liderliğin Yönetsel Açıdan Değerlendirilmesi”. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1 (1), 52-69.
Eatwell, R. (2006). “The Concept and Theory of Charismatic Leadership”. Totalitarian Movements and Political Religions, 7 (2), 141-156.
Edizler, G. (2010). “Karizmatik Liderlikte Duygusal Zekâ Boyutuyla Cinsiyet Faktörüne İlişkin Literatürsel Bir Çalışma”. Selçuk İletişim, 6 (2), 137-150.
Eliaeson, S. (2000). “Max Weber’s Methodology: An Ideal‐Type”. Journal of The History of The Behavioral Sciences, 36 (3), 241-263.
Epley, J. L. (2015). “Weber’s Theory of Charismatic Leadership: The Case of Muslim Leaders in Contemporary Indonesian Politics”. International Journal of Humanities and Social Science, 5 (7), 7-17.
Eşki, H. (2010). “Bugünü Anlamak İçin Max Weber’i Yeniden Okumak”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6 (11), 187-198.
Fiol, C. M., D. Harris ve R. House (1999). “Charismatic Leadership: Strategies for Effecting Social Change”. The Leadership Quarterly, 10 (3), 449-482.
Fragouli, E. (2018). “The Dark-Side of Charisma and Charismatic Leadership”. Business and Management Review, 9 (4), 298-307.
Günçavdı, G. (2017). “Karizmatik Liderlik: Alan Yazın Taraması”. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, (Ek 1), 21-34.
Güzeler, F. B. ve Z. Arkan (2022). “Zekeriyyâ Tâmir‟in El-Aʿdâʾ Adlı Öyküsünün Türkçe Çevirisinde Deyiş Kaydırmaları”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (4), 1241-1252.
House, R. J. ve J. M. Howell (1992). “Personality and Charismatic Leadership”. The Leadership Quarterly, 3 (2), 81-108.
Hunt, J. G. (1999). “Transformational/Charismatic Leadership’s Tranformation of The Field: An Historical Essay”. The Leadership Quarterly, 10 (2), 129-144.
İpek, İ. (2021). “Türkiye’de Siyasetin Kutuplaşması ve Karizmatik Otorite”. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 17 (1), 65-80.
Javidan, M. ve D. A. Waldman (2003). “Exploring Charismatic Leadership in The Public Sector: Measurement and Consequences”. Public Administration Review, 63 (2), 229-242.
Jayakody, J. (2008). “Charismatic Leadership in Sri Lankan Business Organizations”. Journal of Management Development, 27 (5), 480-498.
Karaarslan, Ü. (2018). “Max Weber’e Göre Liderliğin Dönüşümü Çeşitleri ve Geleneksel Liderliğin Dönüşümü”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5 (12), 334-347.
Karasoy, H. A. ve M. Yenikaynak (2021). “Weberyen Bürokrasi Bağlamında Türkiye’de İç Güvenlik Bürokrasisi”. Politik Ekonomik Kuram, 5 (2), 231-240.
Kaya, A. (2014). “Bourdieu’nun Materyalist ve Siyasal Din Okuması Üzerine”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2), 85-96.
Kıral, B. (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 170-189.
Klein, K. J. ve R. J. House (1995). “On Fire: Charismatic Leadership and Levels of Analysis”. The Leadership Quarterly, 6 (2), 183-198.
Levay, C. (2010). “Charismatic Leadership in Resistance to Change”. The Leadership Quarterly, 21 (1), 127-143.
McLaurin, J. R. ve M. B. Al Amri (2008). “Developing An Understanding of Charismatic and Transformational Leadership”. Allied Academies International Conference. Academy of Organizational Culture, Communications and Conflict. Proceedings, 13 (2), 15-19.
Milosevic, I. ve A. E. Bass (2014). “Revisiting Weber’s Charismatic Leadership: Learning from The Past and Looking to The Future”. Journal of Management History, 20 (2), 224-240.
Mio, J. S., R. E. Riggio, S. Levin ve R. Reese (2005). “Presidential Leadership and Charisma: The Effects of Metaphor”. The Leadership Quarterly, 16 (2), 287-294.
Nisbett, M. ve B. Walmsley (2016). “The Romanticization of Charismatic Leadership in The Arts”. The Journal of Arts Management, Law, and Society, 46 (1), 2-12.
O’Connor, J., M. D. Mumford, T. C. Clifton, T. L. Gessner ve M. S. Connelly (1995). “Charismatic Leaders and Destructiveness: An Historiometric Study”. The Leadership Quarterly, 6 (4), 529-555.
Özdemir, G. (2014). “Weberyan Anlamda Türklerde Otorite ve Meşruiyet İlişkisi (15. Yüzyıl Osmanlı Dönemine Kadar)”. Akademik İncelemeler Dergisi, 9 (2), 69-90.
Özdemir, M. ve V. Pektaş (2020). “Conger-Kanungo Karizmatik Liderlik Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlama Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 2-18.
Popper, M. (2000). “The Development of Charismatic Leaders”. Political Psychology, 21 (4), 729-744.
Riesebrodt, M. (1999). “Charisma in Max Weber’s Sociology of Religion”. Religion, 29 (1), 1-14.
Riggio, R. E. (1998). “Charisma”. Encyclopedia of Mental Health, 1, 387-396.
Sak, R., İ. T. Şahin-Sak, Ç. Öneren-Şendil ve E. Naz (2021). “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4 (1), 227-256.
Sankowsky, D. (1995). “The Charismatic Leader as Narcissist: Understanding The Abuse of Power”. Organizational Dynamics, 23 (4), 57-71.
Shamir, B. (1991). “The Charismatic Relationship: Alternative Explanations and Predictions”. The Leadership Quarterly, 2 (2), 81-104.
Shamir, B. ve J. M. Howell (1999). “Organizational and Contextual Influences on The Emergence and Effectiveness of Charismatic Leadership”. The Leadership Quarterly, 10 (2), 257-283.
Smith, D. N. (1998). “Faith, Reason, and Charisma: Rudolf Sohm, Max Weber, and The Theology of Grace”. Sociological Inquiry, 68 (1), 32-60.
Smith, D. N. (2013). Charisma Disenchanted: Max Weber and His Critics. In Social Theories of History and Histories of Social Theory. (Ed. Harry F. Dahms). Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
Schjoedt, U., H. Stødkilde-Jørgensen, A. W. Geertz, T. E. Lund ve A. Roepstorff (2011). “The Power of Charisma-Perceived Charisma Inhibits The Frontal Executive Network of Believers in Intercessory Prayer”. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 6 (1), 119-127.
Strange, J. M. ve M. D. Mumford (2002). “The Origins of Vision: Charismatic Versus Ideological Leadership”. The Leadership Quarterly, 13 (4), 343-377.
Swedberg, R. (2003). “The Changing Picture of Max Weber’s Sociology”. Annual Review of Sociology, 29 (1), 283-306.
Şahin, M. M. (2020). “Max Weber’de Modernlik, Karizma ve Gündelik Hayat”. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2), 278-303.
Taylor, J. (2012). “Max Weber Revisited: Charisma and Institution at The Origins of Christianity”. Australian E-Journal of Theology, 19 (3), 195-208.
Terlouw, K. (2010). “Charisma and Space”. Studies in Ethnicity and Nationalism, 10 (3), 335-348.
Tucker, R. C. (1968). “The Theory of Charismatic Leadership”. Daedalus, 731-756.
Töremen, F., H. Demir ve A. Korkut (2015). “Karizmatik Liderlik İletişim Ölçeğini Türk Kültürüne Uyarlama Çalışması”. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 3 (2), 27-40.
Yolcu, İ. U. (2017). “Girişimcilik ve Liderliğe Farklı Bir Bakış: Girişimci Liderlik”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (60), 182-195.
Yukl, G. (1999). “An Evaluation of Conceptual Weaknesses in Transformational and Charismatic Leadership Theories”. The Leadership Quarterly, 10 (2), 285-305.
Yüksel, M. M. (2022). “Max Weber’de Otorite Tipleri”. Theosophıa, 5, 143-158.
Zeybekoğlu, S. ve Y. S. Alkan (2021). “Max Weber’in Bürokrasi Modeli: Bir Yeniden Okuma Denemesi”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2), 651-681.