Orta Doğu’da Vehhabi - Şii Mücadelesi
Günümüzde Orta Doğu’da yaşanan gerginliklerin en başında yer alan İran ve Suudi Arabistan arasındaki gerginliği tanımlamada kullanılan Sünni-Şii çatışması ifadesi, esasında bu durumu tam olarak karşılamamaktadır. Şii nüfus haricinde kalan İslam dünyasının çok geniş bir kesimini ifade eden Sünni kavramı yerine, bu gerginliği anlatmak üzere Selefi-Şii veya Vehhabi-Şii ifadesi kullanılmalıdır. Zira tarihsel arka plana bakıldığında ve günümüzdeki örnekleri incelendiğinde Şiiler ile esas çatışma yaşayanların diğer Sünni gruplar olmadığı, Selefiler ve özellikle de son dönemde Vehhabiler olduğu görülecektir. Bu çalışmada Selefi-Şii çatışmasının hem tarihsel arka planı anlatılacak hem de günümüzde Suudi Arabistan ve İran merkezli yaşanan çatışmalar analiz edilecektir.
Anahtar Kelimeler:
Suudi Arabistan, İran, Vehhabilik, Şiilik, Selefi-Şii çatışması
Wahhabi-Shiite conflict in Middle East
The expression of the Sunni-Shiite conflict, which is used to identify the tension between Iran and Saudi Arabia, and at the head of the tensions in the Middle East today, does not fully meet this situation. Instead, the expression of Selefi-Shi'i or Wahhabi-Shi'i should be used to express this tension, rather than the Sunnis concept, which expresses a very large part of the Islamic world outside the Shiite population. Because, looking at the historical background and examining today's examples, it will be seen that the main conflict with the Shiites is not the other Sunni groups, the Salafis, and especially the last Wahhabearer. In this study, both the historical background of the Salafi-Shiite conflict will be explained, as well as the conflicts in Saudi Arabia and Iran centered today.
Keywords:
Saudi Arabia, Iran, Wahhabism, Shiah, Salafism-Shiah conflicts,
___
- AKDOĞAN, İsmail; (2013), “Arap Baharı’nın İran-Suudi Arabistan İlişkileri Üzerindeki Etkisi”, Editörler: İNAT, K. ve ATAMAN, M., Orta Doğu Yıllığı 2012, Açılım Kitap, İstanbul, s. 463-482.
- AKDOĞAN, İsmail; (2015), “Suudi Arabistan’ın Suriye Politikası”, Ortadoğu Analiz, Yıl: 7, Sayı: 66, s. 22-25.
- AL JAZEERA; (2016), “Syria death toll: UN envoy estimates 400,000 killed”, http://www.aljazeera.com/news/2016/04/staffan-de-mistura-400000-killed-syria-civil-war-160423055735629.html, Erişim: 25.04.2016.
- ARI, Tayyar; (2008), Geçmişten Günümüze Orta Doğu, 4. Baskı, Mkm Yayıncılık, Bursa.
- ARI, Tayyar; (2013), Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya ve İşbirliğ,i 8. Baskı, Bursa.
- ARI, Tayyar; (2015), “Yemen’de Arap Baharından Husi Darbesine: Bir Demokrasi Denemesinden Başarısız Devlete mi?”, SDE Bakış, No: 8, Mart, http://www.tayyarari.com/download/Yemen'de%20Husi%20Darbesi(1).pdf, 9 Kasım 2015.
- AYHAN, Veysel; (2009), “Yemen’de İç Savaş: Aktörler, Amaçlar ve Bölgesel Etkiler Bağlamında Bir Analiz”, Ortadoğu Analiz, Yıl: 1, Sayı: 10, s. 41-50.
- BAŞKAN, Birol; (2013), “Körfez’in İran Sorunu: Güvenlik İkileminde Çoklu İlişkiler”, Akademik Orta Doğu, Yıl: 7, Sayı 2, s. 39-63.
- BODUR, H. Ezber; (2003), “Vehhabi Hareketi ve Küresel Terör”, KSÜ ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2, s. 7-20.
- BOZKURT, M. İlyas; (2015), İnhiraf –Kırılma- 2: İslam Mezheplerinin Analizi, 2. Baskı, Revizyon Medya, Bursa.
- BÜYÜKKARA, M. Ali; (2011), “Sosyal, Siyasi ve Dini Yönleriyle Yemen Husi Hareketi”, Divan, Disiplinler Arası Çalışma Dergisi, 16 (30), ss. 115-152 .
- CIA, (2015), “The World Factbook”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/wfbExt/region_mde.html, Erişim: 15.10.2015.
- CIA, (2016), “The World Factbook”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html, Erişim: 15.04.2016.
- CORDESMAN, Anthony H. ve PEACOCK, Michael; (2015), Military Spending and Arms Sales in the Gulf, CSIS, http://csis.org/files/publication/150428_military_spending.pdf, s. 10.
- ÇAĞLAYAN, Selin; (2011), Müslüman Kardeşler’den Yeni Osmanlar’a İslamcılık, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
- ÇELENK, Mehmet; (2014), “Safevîlerin Din Politikası ve İran’ın Şiileşme Seyri”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, ss. 7-35.
- DAFTARY, Farhad; (1999), “Sectarian and National Movements in Iran, Khurasan and Transoxania During Umayyad and Early ‘Abbasid Times” in History of Civiliations of Central Asia, Vol. IV, Part One, Ed., M.S. Asimov and C. E. Bosworth. Unesco Publishing’den çev. ATALAN, M.; (2006), “Emeviler Döneminde ve Abbasilerin İlk Dönemlerinde İran, Horasan ve Mâverâünnehir’deki Mezhebi ve Milliyetçi Hareketler”, Kelam Araştırmaları, Yıl: 4, Sayı: 2, s.139-158.
- FIĞLALI, Ethem Ruhi; (1993), “Şiiliğin Doğuşu ve Gelişmesi”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu Bildiri Kitabı, İslami İlimler Araştırma Vakfı Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 17, s. 33-46.
- GLEAVE, Robert; (2011), “Şiilik”, Editör: CHOUEIRI, Youssef M., Ortadoğu Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul, s. 103-124.
- HAKYEMEZ, Cemil; (2003), “İtikadi Mezheplerin Görüşlerini Hadislerle Temellendirme Gayretleri”, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 4, s. 59-88.
- HAKYEMEZ, Cemil; (2015), “Şii-Sünni İlişkileri ve Selefilik”, İlahiyat Akademi Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1-2, Gaziantep, s. 129-152.
- IMF, (2014), World Economic Outlook Database October 2014, https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/index.aspx, 11.11.2015.
- İNAYET, Hamit; (1991), Arap Siyasi Düşüncesinin Seyri, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
- İŞCAN, M. Zeki; (2013), “Selefiliğin Şiilik Değerlendirmeleri Bağlamında Nefret ve Şiddet Söylemi”, Mezhep Araştırmaları Dergisi, VI/2, s. 151-172.
- KÖSE, Saffet; (2006),Hz. Ömer’in Bacı uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış”, İslam Hukuku Araştırmalar Dergisi, Sayı-7, Nisan, s. 13-50.
- LEWIS, Bernard; (2011), Ortadoğu, 8. Baskı, Arkadaş Yayınları, Ankara.
- ONAT, Hasan; (1997), “Şiiliğin Doğuşu Meselesi (Birinci Hicrî Asır)”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, c. 36, s. 79-118.
- ORSAM; (2013), Suriye İç Savaşı, Küresel Aktörler ve Kosova Modeli, ORSAM Rapor No: 166, Ankara.
- ÖZ, Mustafa; (2010), “Şia”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 111-114.
- RAFEQ, Abdul-Karim; (2011), “Farklı Bir Güç Dengesi: 18 ve 19. Yüzyılda Avrupa ve Ortadoğu”, Editör: CHOUEIRI, Youssef, Ortadoğu Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul, s. 273-294.
- SANDIKLI, Atilla ve Ali Semin; (2012), “Bütün Boyutlarıyla Suriye Krizi ve Türkiye”, Bilge Adamlar Kurulu Raporu, Rapor No: 52, Bilgesam Yayınları, Ankara.
- SEMİN, Ali; (2015), “Yemen Krizi, Husiler ve İran-Körfez Güç Mücadelesi”, BİLGESAM Analiz / Orta Doğu, No: 1201, http://www.bilgesam.org/incele/2074/-yemen-krizi--husiler-ve-iran-korfez-guc-mucadelesi/#.VmgvDtKLS_4, 9 Kasım 2015.
- SIPRI, (2015a), Yearbook, http://www.sipri.org/yearbook/2015/downloadable-files/sipri-yearbook-2015-summary-pdf, 15.10.2015.
- SIPRI, (2015b), FactSheet, http://books.sipri.org/product_info?c_product_id=496, 15.10.2015.
- ISSN: 2148-2462
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: TESAM Ekonomik Siyasal ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
Etno - Psikoloji Öğretmeninin Kişisel Yansıması (Sosyal - Yansımacı Antropolojik Unsurlar)
Orta Doğu’da Vehhabi - Şii Mücadelesi
NİJER DELTASI’NDA ÇATIŞMA: GÜVENLİK, SİVİL TOPLUM VE ŞİDDET
Spor Üzerinden Kimlikleri, Entegrasyonu ve Diasporaları Araştırmak: Alternatif Bir Yaklaşım
Etnik Milliyetçiliğin Yükselişi, Devlet-İçi Çatışmalar ve Çatışma Çözümü