John Stuart Mill’in Bilimsel Yöntem Kavrayışına Genel Bir Bakış

Sağlam ve güvenilir bilgiye ulaşmak için nasıl bir bilimsel yöntemin kullanılması gerektiği üzerine oldukça derinlikli tartışmalar yürütülmüştür. Çünkü evreni anlamak ve açıklamak adına bilim insanlarının mutabakata vararak izledikleri bilimsel yöntem(ler), bilim olan ile bilim olmayanın ayrılması noktasında önemli görülmüştür. Bununla bağlantısında bilimsel araştırmalarda hangi yolun takip edileceğiyle ilgili dikkat çekici bir yaklaşım tarzı ortaya koyan düşünürlerden biri de John Stuart Mill olmuştur. Bu makalenin amacı, siyaset felsefesi alanında öne çıkmış olsa da birbirinden farklı disiplinlerde çalışmalar yapan Mill’in bilimsel yöntem hakkındaki görüşlerini ele almaktır. Ampirizm, natüralizm, romantizm, liberalizm ve faydacılığı bir potada eriten eklektik bir anlayışa sahip olduğu savlanabilecek olan Mill, mantıksal ispatın özünü oluştursa da yeni bir bilgi vermediğini ileri sürerek tümdengelim yerine tümevarımı koyar. Düşünme sürecini deneyimle başlatıp yine deneyimle sağlanan bilgilerin bir araya getirilmesiyle devam ettiren Mill, deney ve gözlem verileri aracılığıyla temellenmediği için tümdengelimi geçersiz sayar. Oysaki düşünür açısından mantıksal işleyişin dayalı olduğu tümevarım, doğadaki düzenliliğin ve nedenselliğin açıklanmasını, genel önermelerin elde edilmesini ve kanıtlanmasını sağlar. Bu makalede, John Stuart Mill’in tümevarımla ilgili farklı görüşleri önceleyen bilimsel yöntem kavrayışı irdelenmeye çalışılarak düşünürün diğer alanlarda etkileyici bir biçimde sunduğu fikirleri gibi epistemolojiyle ilgili olanların da ne denli önemli olduğuna dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler:

John Stuart Mill, Mantık, Epistemoloji, Tümevarım, Tümevarım Kuralları

An Overview of John Stuart Mill’s Conception of The Scientific Method

There have been depth discussions on what kind of scientific method should be used to reach strong and reliable knowledge. Because the scientific method(s) that scientists have followed by consensus in order to understand and explain the universe has been seen important to separate science from pseudo science. In connection with this, one of the philosophers who put forward a remarkable approach to which path to follow in scientific research was John Stuart Mill. The purpose of this article is to discuss Mill’s views on the scientific method in detail. Although Mill has come to the fore in the field of political philosophy, he is a thinker who has worked in different disciplines. Mill, who can be claimed to have an eclectic understanding that melts empiricism, naturalism, romanticism, liberalism and utilitarianism in one pot, puts induction instead of deduction, arguing that although it constitutes the essence of logical proof, it does not provide any new knowledge. Mill, who starts the thinking process with experience and continues by bringing together the knowledge provided by experience, considers deduction invalid because it is not based on experiment and observation. However, induction, on which logical functioning is based, provides the explanation of regularity and causality in nature, and obtaining and proving general propositions. In this article, John Stuart Mill’s understanding of scientific method that prioritizes induction will be tried to be examined. It will be pointed out how important are the ideas related to epistemology, as well as the ideas that the thinker has presented impressively in other fields.

Keywords:

John Stuart Mill, Logic, Epistemology, Induction, Rules of Induction,

PDF

___

Aristoteles. Birinci Çözümlemeler. Çeviren: Ali Houshiary, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 1998.
Aristoteles. İkinci Çözümlemeler. Çeviren: Ali Houshiary, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
Aristoteles. Metafizik. Çeviren: Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
Bacon, Francis. Novum Organum. Çeviren: Sema Önal, İstanbul: Say Yayınları, 2012.
Ball, Terence and Antis Loizides. “James Mill” in The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Editör: Edward N. Zalta, 2021. https://plato.stanford.edu/archives/win2021/entries/james-mill/
Buhr, M., W. Schroeder ve K. Barck. Aydınlanma Felsefesi. Çeviren: Veysel Atayman, İstanbul: Yeni Hayat Kütüphanesi Yayınları, 2003.
Capaldi, Nicholas. John Stuart Mill. Çeviren: İsmail Hakkı Yılmaz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2011.
Copleston, Frederick. Yararcılık ve Pragmatizm. Çeviren: Deniz Canefe, İstanbul: İdea Yayınları, 2000.
Çağla, Cengiz. Mill. İstanbul: Say Yayınları, 2007.
Frank, Philip. Bilim Felsefesi: Bilim ile Felsefe Arasındaki Bağ. Çeviren: Dilek Kadıoğlu, İstanbul: Say Yayınları, 2017.
Hasırcı, Nazım. “John Stuart Mill’e Göre Sözel ve Gerçek Önerme,” Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VII, sayı: II (2005): 173-182.
Hasırcı, Nazım. John Stuart Mill’in Tümevarım Anlayışı Ankara: Araştırma Yayıncılık, 2022.
Hume, David. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çeviren: Ergün Baylan, İstanbul: Bilgesu Yayıncılık, 2009.
Kant, Immanuel. “Aydınlanma Nedir? Sorusuna Yanıt” Kant içinde, Çeviren: Nejat Bozkurt, 223-266. İstanbul: Say Yayınları, 2005.
Locke, John. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. Çeviren: Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2017.
Macleod, Christopher. “John Stuart Mill” in The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Editör: Edward N. Zalta, 2020. https://plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/mill/
Mill, John Stuart. A System of Logic, Ratiocinative and Inductive. New York: Harper & Brothers Publishers, 1882.
Mill, John Stuart. Autobiography. Hamburg: Severus Verlag, 2014.
Mill, John Stuart. Din Üzerine Üç Deneme. Çeviren: Özgüç Orhan, İstanbul: Pinhan Yayınları, 2017b.
Mill, John Stuart. Faydacılık. Çeviren: Gökhan Murteza, İstanbul: Pinhan Yayınları, 2017a.
Mill, John Stuart. Kadınların Köleleştirilmesi. Çeviren: Ahmet Özcan, İstanbul: Bilge Yayıncılık, 2017c. Mill, John Stuart. Özgürlük Üzerine. Çeviren: Tuncay Türk, İstanbul: Oda Yayınları, 2008.
Nussbaum, Martha C. “Mill Between Aristotle and Bentham,” Daedalus 133, no: 2 (2004): 60-68.
Öner, Necati. Bilginin Serüveni. Ankara: Vadi Yayınları, 2008.
Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Bilim Yayınları, 1998.
Popper, Karl P. Bilimsel Araştırmanın Mantığı. Çeviren: İlknur Aka ve İbrahim Turan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
Rızatepe, Harun. Yirminci Yüzyılda Felsefe: Anglo-Sakson Felsefede Bilgi Görüşleri. İstanbul: Etik Yayınları, 2004.
Russell, Bertrand. The Problems of Philosophy. London: Oxford University Press, 1997.
Skirbekk, Gunnar ve Nils Gilje. Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi. Çeviren: Emrah Akbaş ve Şule Mutlu, İstanbul: Kesit Yayınları, 2001.
Skorupski, John. “Liberal Doğalcılığın Kaderi” Mill içinde, Editör: Cengiz Çağla. İstanbul: Say Yayınları, 2007.
Skorupski, John. John Stuart Mill (The Arguments of The Philosophers). New York: Routledge, 2010.
Skorupski, John. Why Read Mill Today?. New York: Routledge, 2006.
Ural, Şafak. Temel Mantık. İstanbul: Çantay Yayınları, 2017.