İbn Haldûn Düşüncesi ve Liberal Görüşler Arasında Mukayeseli Bir Değerlendirme

Bu çalışmada liberal düşüncenin temelleri irdelenerek İbn Haldûncu düşünceyle mukayeseli bir değerlendirme yapılacaktır. Bu amaçla öncelikle, bireycilik, özgürlük, adalet ve serbest piyasa gibi ilkelerin radikalleşmesi ve devlet müdahalesine çözüm yolları üretme olarak gelişen liberalizmin kökleri ele alınacaktır. Sonrasında İbn Haldûn’un özellikle ekonomi ile ilgili görüşlerine değinerek liberalizm ile karşılaştırmalı bir değerlendirmede bulunulacaktır. Liberalizmin Batı’daki gelişimi ekonomik ve haklar bağlamında olmuştur. Ekonomide serbest piyasa fikrinin (devletin ekonomiye müdahale etmemesi) ve bireysel özgürlüklerin öncüleri olarak kabul edilen aydınlanma düşünürleri, liberalizmin kaynakları olarak görülür. Ancak ekonomideki istikrarsızlıklardan dolayı liberalizm düşüncesi evrilerek, devlet müdahalelerine kapı aralamıştır. Batı düşüncesinden farklı olarak serbest piyasa ve hukuk fikirleri açısından İbn Haldûncu bakış açısının çoğu zaman liberalizm ile ilişkisi kurulmuştur. Özellikle İbn Haldûn’un ekonomi üzerine söylemlerinden dolayı liberalist bir teorisyen olarak görülmüştür. Hatta liberalizmin temellerini atan modern düşünce filozoflarına ilham verdiği iddia edilmiştir. Ancak temelde Batılı liberal söyleme ait olan bireycilik, özgürlük ve serbest piyasa gibi ilkeler her ne kadar İbn Haldûncu düşünceyle benzerlik gösterse de liberalizm bu düşünce geleneğinin karşısında yer almıştır.

Anahtar Kelimeler:

İbn Haldûn, Özgürlük, Serbest Piyasa, Liberalizm, Toplum

A Comparative Evaluation Between Ibn Khaldun Thought and Liberal Views

In this study, the foundations of liberal thought will be analysed and a comparative evaluation will be made with Ibn Khaldūnian thought. For this purpose, first of all, the roots of liberalism, which developed as the radicalisation of principles such as individualism, freedom, justice and free market, and producing solutions to state intervention, will be discussed. Afterwards, a comparative evaluation will be made with liberalism by mentioning Ibn Khaldūn's views especially on economics. The development of liberalism in the West has been in the context of economics and rights. Enlightenment thinkers, who are regarded as the pioneers of the free market idea (non-intervention of the state in the economy) and individual freedoms, are seen as the sources of liberalism. However, due to the instabilities in the economy, the idea of liberalism evolved and opened the door to state interventions. Unlike Western thought, the Ibn Khaldūnian perspective is often associated with liberalism in terms of free market and legal ideas. In particular, Ibn Khaldūn was seen as a liberalist theorist because of his discourses on economics. It has even been claimed that he inspired modern philosophers of thought who laid the foundations of liberalism. However, although principles such as individualism, freedom and free market, which basically belong to the Western liberal discourse, are similar to Ibn Khaldūnian thought, liberalism has taken place against this tradition of thought.

Keywords:

Ibn Khaldun, Freedom, Free Market, Liberalism, Society,

PDF

___

Arslan, A. İbn Haldûn. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014.
Bayram, M. “Yükümlülüklerin Temellendirilmesi Sorunu,” Beytülhikme: Uluslararası Felsefe Dergisi 11 (2), (2021): 835-858.
Buchanan, James. Cost and Choice: An Inquiry in Economic Theory. Chicago: University of Chicago Press, 1969.
Cevizci, A. Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
Dönmez, S. “İbn Haldun'un Tarih ve Umran Anlayışına Felsefî-Eleştirel Bir Yaklaşım,” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 2, (2002): 137.
Freeden, Michael. The New Liberalism: An Ideology of Social Reform. Oxford: Clarendon Press, 1978.
Friedman, Milton. “Neo-Liberalism and Its Prospects,” Farmand 17, (February 2012): 89-93.
Fukuyama, F. Tarihin Sonu ve Son İnsan. İstanbul: Profil Yayıncılık, 2006.
Haar, E. Classical Liberalism and International Relations Theory. New York: Palgrave Macmillian, 2009.
Haldûn, İbn. Mukaddime. Hazırlayan: Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
Harvey, D. Neoliberalizmin Kısa Tarihi. Çeviren: Aylin Onacak, İstanbul: Sel Yayıncılık, 2015.
Hayek, F. “Liberalizm,” Çeviren: Ünsal Çetin, Liberal Düşünce Dergisi 14(55), (2009): 197-224.
Hume, D. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çeviren: Ergün Baylan, Ankara: Bilgesu Yayınları, 2009.
Hume, D. Political Discourses. R. Fleming, 1752.
Jones, T. “Reluctant or Liberal Collectivist? The Social Liberalism of Keynes and Beveridge,” Journal of Liberal History 78, (Spring 2013): 32-41.
Kayapınar, A. “İbn Haldûn’un Asabiyet Kavramı: Siyaset Teorisinde Yeni Bir Açılım,” İslam Araştırmaları Dergisi 15, (2006): 83-114.
Laffer, Arthur B. “The Laffer curve: Past, Present, and Future,” Backgrounder 1765(1), (2004): 1-16.
Mill, John Stuart. Collected Works of John Stuart Mill. Toronto: University of Toronto Press, 1963.
Mises, L. Liberalism: In The Classical Tradition. Translated: Ralph Raico, New York: Cobden Press, 1985.
Mouffe, C. Dünyayı Politik Düşünmek. Çeviren: Murat Bozluolcay, İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
Nashat, M. A. “Ibn Kİbn Haldûn: Pioneer Economist,” Le Assay 35, (1945).
Oweiss, I. M. and G. N. Atiyeh. Arab Civilization. New York: State University of New York Press, 1988.
Rawls, J. A Theory of Justic. Oxford: Oxford University Press, 1971.
Rawls, J. Halkların Yasası ve Kamusal Akıl Düşüncesinin Yeniden Ele Alınması. Çeviren: Gül Evrin, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
Robert S. Ibn Kİbn Haldûn: History as Science and the Patrimonial Empire. Budapest: Akademiai Kiado, 2002.
Roselli, A. Economic Philosophies: Liberalism, Nationalism, Socialism: Do They Still Matter? London: Palgrave Macmillan, 2020.
Smith, A. Milletlerin Zenginliği. Çeviren: İbn Haldûn Derin, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2006.
Vincent, A. Politik İdeolojiler. Çeviren: Arzu Tüfekçi, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2006.
Whyte, Jessica. The Morals of the Market: Human Rights and the Rise of Neoliberalism. New York: Verso, 2019.