Modern Çuvaş Edebiyatının Doğuş Sürecinde Bir Otosansür Örneği V. İ. Lebedev ve Şiiri

Babası gibi kendisi de Çuvaş bir papaz olan V. İ. Lebedev, Çuvaş dili ve kültürü üzerine makaleler yayımlamıştır. Rusya’da 1852 yılında, Jurnal Ministerstva Vnutrennih Del’de [İçişleri Bakanlığı Dergisi] yayımladığı “Çuvaş Dili” adlı makalesinde, kendi ifadesiyle “genç” Çuvaş edebiyatının ilk örneklerinden sayılabilecek bir şiir bulunmaktadır. Çuvaş kimliği, yaşam biçimi ve şartlarını konu edinen şiir Çuvaşça kaleme alınmıştır. Lebedev makalesinde Rusça çevirisine de yer verdiği şiirin “Ruslaşmış bir kâtip”e ait olduğunu yazar. Ancak yapılan çalışmalarla şiirin Lebedev’e ait olduğu anlaşılmıştır. Lebedev, şiirin kendisine ait olduğunu gizlediği gibi Rusça çeviride de şiirdeki temel fikri ortaya koyan bütün mısra ve ifadeleri sansürlemiştir. Bu yazıda, Çuvaş dili ve edebiyatı açısından büyük bir öneme sahip olan bu şiirin metin tespiti yapılarak bu şiir örnekleminde bir yazarın kendi eserine nasıl otosansür uyguladığı ortaya konulmuştur. Böylece, Rus hâkimiyeti altındaki bölgelerde yazarların hem eserini hem de kendini koruma yöntemi olarak otosansüre başvurabildikleri ve bu durumun Türkoloji araştırmalarında göz önünde bulundurulmasının gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Modern Çuvaş edebiyatı, Çuvaş şiiri, V. İ. Lebedev, Otosansür, Çuvaş kimliği

An Example of Self-Censor in the Birth Process of Modern Chuvash Literature: V. I. Lebedev and His Poem

V. I. Lebedev who was a priest as his father, published articles on Chuvash language and culture. In his paper titled Chuvash Language, which he published in the Jurnal Ministerstva Vnutrennih Del [Journal of Ministry of Internal Affairs] in 1852, a poem was issued that can be considered as one of the first examples of, in his own word, “young” Chuvash literature. Lebedev writes in his article, which also includes a Russian translation of the poem by Lebedev, that the poem belongs to a "Russified clerk". However, enquries revealed that the poem belongs to Lebedev. As Lebedev concealed that the poem belongs to him, he also censored all the verses and expressions that reveal the basic idea in the Russian translation of the poem. In this article, the text of the poem which is important for the Chuvash language and literature, is edited and how an author cencors his own work, is shown on the poem. Thus, it is emphasized that in the regions under Russian rule, authors could apply self-censorship as a method of protecting both their work and self, and it is necessary that this stuation should be considered in Turkology studies.

Keywords:

Modern Chuvash literature, Chuvash poetry, V. I. Lebedev, Self-censor, Chuvash identity,

PDF

___

Arık, Durmuş (2012). Hıristiyanlaştırılan Türkler Çuvaşlar. Ankara: Berikan Yayınları.
Aşmarin, N. İ. (1937). Çĭvaş sĭmahsem kneki/Slovar’ çuvaşskogo yazıka. (Vıp. XIII). Çeboksarı: Çuvaşskoye gosudarstvennoye izdatel’stvo.
Bayram, Bülent (2012). “Çuvaş Edebiyatında Folklor-Edebiyat İlişkisine Bir Örnek: Mihail Fedorov’un ‘Arşuri’ Manzumesi ve Arşuriler”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 197, 207-226.
……………… (2016). “Çuvaş Halk Kültüründe Ziyaret Mekânı Olarak Kiremetler”. 21. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu ve Karma Türk Sanatları Sergisi (07-09 Mayıs 2016, Üsküp/Makedonya) Bildiriler ve Katalog. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 225-238.
………………..(2018a). Zarif Beşiri ve Çuvaş Edebiyatı (İnceleme-Metin). Çanakkale: Paradigma Akademi.
………………..(2018b). “Çuvaş Türklerinin Folklorundan ‘Fakelore’una Tatar Algısının Değişim ve Dönüşümü”, Türkbilig, S. 36, 81-102.
………………..(2019). “Konstantin V. İvanov’un Çuvaş Öğretmen Okulu’nun Çalışmalarına Katkısı Üzerine Bir Değerlendirme”. Çağdaş Çuvaş Edebiyatının Kurucusu Konstantin V. İvanov Kitabı. (Ed. Emine Yılmaz-Bülent Bayram-Feyzi Ersoy). Ankara: Nobel Yayınları, 21-39.
Bayram, Bülent-Falakhova, Venera (2018). “Tatarlar ve Çuvaşlar İçin Ortak Bir Ziyaret Yeri: Türk Padişahının Kızının Öldüğü Yer”. Türkiye ile Türk Dünyası Arasında Bir Köprü-Yavuz Akpınar Armağanı. (Ed. Nazım Muradov-Yılmaz Özkaya). Ankara: Bengü Yayınları.
Benzing, J (1964). “Die tschuwaschische Literatur”. Philologiae Turcicae Fundamenta. (Ed. Louis Bazin-Alessio Bombaci-Jean Deny-Tayyib Gökbilgin-Fahir İz-Helmuth Scheel). Wiesbaden: Franz Steiner, 841-861.
Denisov, P. V. (1959). Religioznıye verovaniya çuvaş. İstoriko-etnografiçeskiye oçerki. Çeboksarı: Çuvaşskoye Gosudarstvennoye İzdatel’stvo.
Dmitriyev, V. D. (2004). Spiridon Mihaylov, Sobranie Soçineniy. Çeboksarı: Çuvaşskoe Knijnoe İzdatel’stvo.
Durmuş, Oğuzhan, (2009a) “Strahlenberg ve İlk Çuvaşça Kelime Listesi”, Gazi Türkiyat Dergisi, S. 5, s. 503-511. ………………….. (2009b), “Yeni Bulgar Türkçesi Döneminin Kaynakları II, Edebî Kaynaklar: 1769 Tarihli Altı Dize ya da İlk Çuvaş Şiiri”, Turkish Studies, Ahmet Buran Armağanı, S. 4/8, s. 1113-1127.
………………….. (2014). 18. Yüzyıl Çuvaşçasının Söz Varlığı. Edirne: Paradigma Akademi.
Fedotov, M. P (1996). Etimologiçeskiy slovar’ çuvaşskogo yazıka. (Tom II). Çeboksarı: ÇGİGN.
Güzel, Sinan (2014). “Çuvaş Türklerinin Kimlik İnşasında İvan Yakovleviç Yakovlev Etkisi”. Milliyetlerin Kesişme Noktası: İdil-Ural Çalıştayı (12-13 Nisan 2014) Bildiri Kitabı. (Ed. Bülent Bayram). Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Yayınları, 197-218.
…………… (2016). “Çuvaş Kimliğine Yön Veren Bir Metin: İvan Yakovleviç Yakovlev’in Siyasi Vasiyetnamesi”, Milliyetlerin Kesişme Noktası: İdil-Ural Çalıştayı-II (16-18 Ekim 2015) Bildiri Kitabı. (Ed. Bülent Bayram). Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Yayınları, 527-540.
Lebedev, V. İ. (1852). “O çuvaşskom yazıke”. Jurnal Ministerstva Vnutrennih Del. Çast 40, 79-117.
Rodionov, V. G. (1996). “‘Prn teley’ sĭvĭ tata unĭn avtor”. Tĭvan Atĭl. C. 12.
…………………(2006). Çĭvaş literaturi (XVIII-XIX mrsem). Şupaşkar: Çĭvaş Kneke İzdadetl’stvi. Schott, W. (1841). De lingua Tschuwaschorum. Berolini.
Timofeyev, G. T. (2002). Tĭhĭryal. Şupaşkar: Çĭvaş Kneke İzdadetl’stvi. Yavuz, Cemalettin (2019). “Çuvaş Kültür Mitleri”. Uluslararası Toplum ve Kültür Araştırmaları Sempozyumu (3-5 Ekim 2019) Tam Metin Bildiriler Kitabı. (Ed. Mustafa Aça). Çanakkale: Toplum ve Kültür Araştırmaları Derneği Yayınları, 441-464.