Tek Partili Dönem Türkiye’sinde Mûsikî Politikaları: Dini Mûsikî Örneği

Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilan edilmesi ve temsili de olsa var olan Halifelik makamının feshedilmesi ile birlikte 1921 tarihli Teşkilât-ı Esasîye Kanunu da yürürlükten kaldırılmış olup yerine 1961 yılına dek uygulamada kalacak olan 1924 Anayasası getirilmiştir. Birbirinin devamı niteliğinde gibi görünen tüm bu gelişmeler akabinde aşağıda değinilecek olan söz konusu sorunsallar ile doğrudan bağlantılı olduğu tespitine varılan ve çalışmamızın odağını oluşturacak olması açısından da önem arz eden Konya milletvekillerinden Refik Bey (Koraltan) ve arkadaşları tarafından hazırlanan bir yasa önerisi ile meclise sunularak 30 Kasım 1925 tarihinde kabul edilen ve 13 Aralık 1925 tarihinde de resmi gazetede yayınlanan söz konusu “Tekke, Zaviyeler ile Türbelerin Seddine ve Türbedarlar ile Bazı Ünvanların Men ve İlgasına Dair” 677 sayılı kanunun, üretim aşamasında genelde dini mahiyetteki Türk mûsikîsini; özelde ise başta Mevlevilik ve Bektaşilik menşeili olan tarikatların mûsikîlerini -tekke/dergâh mûsikîsini- kesintiye uğratmış olduğu görülmektedir. Bu nedenle “Tek Partili Dönem Türkiye’sinde Mûsikî Politikaları: Dini Mûsikî Örneği” adını taşıyan çalışmamız; yukarıda da ifade edilmiş olduğu üzere Cumhuriyet’in ilanına ortam hazırlayan geçişler ve hemen sonrasında uygulamaya konulan çeşitli inkılâpların meşruiyetinde özellikle bir yasa önerisi ile kabul edilen ve 13 Aralık 1925 tarihinde yürürlüğe konulan 677 sayılı kanun maddesi odağında araştırma konusu yapılırken, 1923-1950 yılları arasında ülkemizde yaşanmış tek partili dönemdeki siyasi hareketliliklerin toplumumuz üzerinde yaratmış olduğu etkileri ve söz konusu edilen bu etkilerin genelde ülkemiz mûsikî yaşantısını, özelde ise Türk din mûsikîsi eğitimi, kültürü ve sanatını ne derece etkisi altına aldığını, ortaya çıkan sonuçların da günümüzde nasıl bir dini mûsikî algısına yol açtığını görebilmemiz ve değerlendirebilmemiz açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tekke ve Zaviyeler, Mûsikî İnkilâbı, Dini Mûsikî

Music Policies İn Turkish Single-Party Era: Religious Music Example

Upon abolition of the sultanate, proclamation of the Republic, and termination of the seemingly existing caliphate position, the 1921 Constitution was replaced with the 1924 Constitution, which would remain in full force until 1961. It is observed that as a result of all such consecutive developments, the no. 677 Law on Preclusion and Abolition of Lodges, Zawiyahs, Tomb Keepers and Some Titles, which had been presented to the assembly with a bill prepared by Refik Koraltan, a member of the parliament from Konya province, along with his friends, accepted in November 30th, 1925 and published in the official gazette in December 13th, 1925, interrupted, in general, the religious Turkish music; and in particular, the music of Mevleviyeh and Bektashism cults -lodge/dervish music- during the production stages, which has been determined to be directly connected with the following problems to be dealt with, and which will constitute the focus of our study. Therefore, our "Music Policies in Turkish Single-party Era: Religious Music Example" titled study, as mentioned above, has been the subject of the research concentrated around especially the no. 677 Law came into force in December 13th, 1925, accepted with a bill, within the scope of transitions paving the way for the proclamation of the republic, and legitimacy of various revolutions implemented, and it is important that the effects of the political mobility experienced in our country between 1923 and 1950 during the single-party era on our society, and the extent of such effects on the music life, in particular Turkish religious music education, culture and art in our country can be observed and evaluated.

Keywords:

Islamic Monasteries, Music Revolution, Religious Music,

PDF

___

Adıgüzel, Adnan, Westernızatıon Of Turkısh (Classıc) Musıc From Ottoman Empıre To Turkısh Republıc And Prohıbıted Years Of Turkısh Musıc”, The Journal of Academic Social Science Studies, 5/7, (2012) ss. 1-13.
Akaş, Cem, “Yetmiş Yıl Son Müzik Devrimi”, Cogito: Cumhuriyet Alkışla Olmaz, 15, (Yaz-1998), Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, (1998):119-131.
Akdoğan, Bayram, “Türk Din Musikisi Tarihine Bir Bakış, AÜİFD, XLIX, (2008) ss. 151-190.
Akgün, Seçil, “Türkçe Ezan”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 24/13 (1979):105-113.
Akkaş, Salih, Cumhuriyetin Müzik Devrimi, Yeni Türkiye Dergisi 57 (Mart-Nisan 2014) 590.
Aksoy, Bülent Osmanlı Geleneğinde Dini Mûsikî Üstüne Birkaç Not, Diyanet Aylık Dergisi, (Mayıs/2009)
Aksoy, Bülent, Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar, İstanbul: Pan Yayıncılık, 2008.
Alaner, Bülent, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Çoksesli Müziğin Gelişimi”, Yeni Türkiye Dergisi 57 (Mart-Nisan 2014), s.566-574.
Arslan, Fazlı, Mevlevî Mûsikîsi Üstüne, Sûfî Studies, 2, (Yaz-2010):25-42
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, , Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları 2006:2
Ayangil, Ruhi, Cumhuriyetin Müzik Devrimi, Yeni Türkiye Dergisi, 57, (Mart-Nisan) 2014, 637.
Ayhan, Halis – Uzun, Mustafa, "Ezan", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 12:s.38-42, (Ankara: TDV Yayınları,1995).
Güdek, Bahar, “Muzıka-ı Hümayun’dan Günümüze Klasik Batı Müziğinin Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi, The Journal of Academic Social Science Studies,47, (2016), s. 89-102.
Behar, Cem, Musikiden Müziğe -Osmanlı Türk Müziği/Gelenek ve Modernlik-, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
Dikici, Ali, “İbadet Dilinin Türkçeleştirilmesi Bağlamında Türkçe Ezan Denemesi ve Buna Gösterilen Tepkiler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 10, (2010):77-104
Erguner, Kudsi, Ayrılık Çeşmesi, Bir Neyzenin Yolculuğu, Trc. Arzu Açan Erguner, İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
Gökçeli, Bahar, “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nin İlk Modernleşme Hamleleri Sürecinden Bugüne Cumhuriyet Halk Partisi’nin Müzik Politikaları”, Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1972.
Gökalp, Ziya, Yeni Hayat, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976.
Güçlü, Mustafa, “Cumhuriyet Dönemi Süreli Yayınlarında Ali Suavi İle İlgili Yayımlanan Makalelerin Değerlendirilmesi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11/2, (2013):169-189.
Güner, Deniz, “1930-1933 Yılları Arasında Türkiye’deki İrticai Faaliyetler ve Basındaki Yansımaları”, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, 2006.
Kolukırık, Kubilay, “Osmanlı Devleti’nde İlk Resmi Konservatuvar Olan Darülelhanda Derleme ve Yayım Faaliyetleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, (2014): 479- 498.
Özcan, Abdülkadir “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3:457-458, Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Özcan, Nuri “Muzıka-i Hümayûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 31: 422-23, Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Özcan, Nuri, “Irsoy Ahmet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19: 131-133, (Ankara: TDV Yayınları, 1999).
Özcan, Nuri, “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 29: 484-85, Ankara: TDV Yayınları,2004.
Paçacı, Gönül, "Türkiye", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41: 582-585, Ankara, TDV Yayınları, 2012.
Sağlam, Atilla, “Türk Musiki/Müzik Devrimi”, Bursa: Alfa Aktüel Yayınları, 2009.
Sönmez, Selami, “Milli Bir Lider Olarak Motivasyon Dehası Atatürk”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31, (2006):23-72.
Tanrıkorur, Cinuçen, Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2005.
Tıraşçı, Mehmet, 58. Piyade Alayı Mûsikî Serçavuşu Ahmed Salih’in Bando Defteri, İstanbul: DM Kitap, 2015.
Zengin, Mustafa, İbadet Dilini Türkçeleştirme Çabası Olarak Türkçe Ezan Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015
Feldman, Walter – Özcan, Nuri, “İstanbul”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23: 271-275, (Ankara: TDV Yayınları, 2001.