Memlûk Devlet Düzeninde Yönetimin Görev ve Sorumluluklarına Dair Nisan-1281 Tarihli Tezkire’nin Tahlili

Memlûk Sultanı Kalavun (1279-1290), Suriye’ye Moğollarla savaşmak üzere ordusuyla hareket ettiğinde Mısır’da olağan üstü bir yönetim ilan edilir. Kalavun’un oğlu Sâlih Ali, Mısır’da veliaht olarak saltanat nâibi Zeyneddin Ketboğa’ya savaş hâli kararlarını içeren Nisan-1281 tarihli bir tezkire yayınlar. Tezkire devlet-emniyet-hizmet bağlamında devlet yöneticilerinin görev ve sorumluluklarından bahsediyor. Bu kararlar yargı, hukuk, adalet, güvenlik, ulaşım, hizmet, ticaret, toprak, adil vergi düzeni, memurların ve devlet işlerinin denetimi gibi günlük hayatın akışında önemli devlet işleridir. Ayrıca tezkirede tutukluların sağlıklı yaşam koşulları, kilise ve hamam gibi ihtiyaçlarının karşılanması gibi konular yer alır. Savaş zamanında Mısır’da olası bir istikrarsızlığa yol açmadan günlük hayatın akışını sağlamayı amaçlayan tezkire kararları devlet düzeni ve toplumsal refahı amaçlayan her zaman geçerli devlet politikalarıdır. Makalemizde İbnü’l-Furât (ö. 1405) ile Kalkaşendî (ö. 1418)’nin tam metin olarak naklettiği bu tezkireden bahsedeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Memlûk Devleti, yöneticiler, tezkire, sıkıyönetim kararları

Analysis of the April-1281 Tezkire on the Duties and Responsibilities of the Administration in the Mamluk State Order

When the Mamluk Sultan Qalawun (1279-1290) moves to Syria with her army to fight the Mongols, martial law is declared in Egypt. Kalavun's son as heir Salih Ali in Egypt, published to Zaynaddin Ketboğa a tazkire that dated April-1281 containing the martial law decisions. Tezkire talks about the duties and responsibilities of administrators in the context of state-security-service. These decisions are important state affairs in the flow of daily life such as the judiciary, law, justice, security, transportation, service, trade, land, fair tax system, control of civil servants and state affairs. In addition, the healthy living conditions of the detainees, It also includes issues such as meeting the needs of the detainees such as churches and baths. Tazkire decisions aiming to ensure the flow of daily life in Egypt during wartime without causing a possible instability are always valid state policies aiming at state order and social welfare. In our article, we will talk about this tezkire, which was narrated as a full text by İbnü'l-Furât (d. 1405) and Kalkaşendî (d. 1418).

Keywords:

Mamluk State, administrators, tazkire, martial law decisions,

PDF

___

Baybars el-Mansûrî, Zübdetü’l-Fikre fî Târîhi’l-Hicre, (Thk. D. S. Richards), Beyrut Das Arabische Buch Berlin, 1998.
Hammâde, M. M. el-Vesâiku’s-Siyâsiyyeti ve’l-İdâriyyeti li’l-Asri’l-Memlûkî, Dımaşk 1978.
İbn Devâdârî, Kenzü'd-Dürer ve Câmiu'l-Gurer, IX, ed-Dürrü’l-Fâhir fî Sîreti’l-Meliki’n-Nâsır, (Thk. Hans Robert Roemer) Kahire 1960.
İbnü’l-Furât, Târîhu İbnu’l-Furât=Târîhu’d-Düvel ve’l-Mülûk, c. VII, (Thk. Necla İzzeddîn, Konstantin Züreyk), Beyrut 1942.
Kalkaşendî, Subhü'l-A'şa fî Sınâati'l-İnşâ, XIII, (Thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin) Beyrut 1918.
Makrîzî, Kitâbü's-Sülûk li-Maˊrifeti Düveli'l-Mülûk, II, (Thk. Muhammed Mustafa Ziyade-Said Abdülfettah Ȃşûr), Kahire 1958.
Makrîzî, İğâsetü’l-Ümmeti bi Keşfi’l-Ğummeti ev Târîhu’l-Mecâât fi Mısr, (Thk. Bedreddîn Sibâî), Kahire 1956.
Nüveyrî, Nihâyetü'l-Ereb fî Fünûni'l-Edeb, XXXI (Thk. Dr. Necip Mustafa Fevvaz, Dr. Hikmet Keşlî Fevvaz), Beyrut 2004.
Özbek, Süleyman, “Zübdetü Keşfü’l-Memâlik’de Türk Devlet Telâkkisinin Yansımaları”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Reşat Genç Özel Sayı I-II, s. 82-93.
Özbek, Süleyman, “Güvercin Kanadında Gelen Haber: Ortaçağ Türk-İslam Devletlerinde Posta Güvercinleri”, Gazi türkiyat, Güz 2018/23: s.19-44.
Sağlam, Ahmet, “Memlûk Tahtında Moğol Asıllı Bir Sultan: Zeyneddîn Ket-boğa ve Saltanat Dönemi (694- 696/1294-1296)”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 2015, s. 53-79.
Taneri, Aydın, “Candar”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1993,VII, 145-146.
Tsugitaka, Sato, State and Rural Society in Medievel Islam, Sultans, Muqta΄s and Fallahun, Leisen-New York-Köln 1997.
Yalçın, M. Fatih, “Bahrî Memlükler Döneminde Taht Değişikliğinde Saltanat Nâibinin Rolü”, Turkish Studies, Yıl:8, Sayı:11, 2013, s. 389-405.