Kadı Burhaneddin’in İksîrü’s-Seâdât Adlı Eserinde İbadetlerin Sırları

İksîrü’s-seâdât fî esrâri’l-İbâdât Müslüman Türk tarihinin önemli isimlerinden âlim, mutasavvıf, şair, kadı ve hükümdar olan Burhaneddin Ahmed es-Sivasî tarafından h.798/m.1396 yılında Sivas’ta yazılmıştır. Bu eserde varlık tasavvuru hakkında birbirini tamamlayan üç mukaddimenin ardından ibadetlerin sırları açıklanmaktadır. Müellif ibadetlerin sırlarının insan zihninde anlamlı bir bütünlüğe kavuşması için, ilk önce varlık, varlığın mahiyeti ve hikmetini ele almış, daha sonra ayet ve hadislerden de istifade ederek ibadetlerin sırlarını açıklamıştır. Kadı Burhaneddin, ibadetlerin insana yönelik hikmetlerini itidal kavramını merkeze alarak izah etmektedir. Ona göre insanı itidalden sapmalara karşı koruyacak en önemli vesile ibadettir. Dinî emirlerin neden ve niçin vaz’ edildiğini ortaya koymak önemli bir ilmî faaliyettir. Bu faaliyet, bütün dinî hükümleri kapsayacak kadar geniştir. Dinin emirlerindeki hikmetler, güzellikler, maslahatlar ve faydalar bu ilim sayesinde bilinir. Çalışmamızın temel referansı olan bu eser dinî emir ve yasakların hikmetini açıklayan hikmetü’t-teşrî’ ilminin sahası içine dahil edilebilir. Ortaya konulan bazı izahların tecellî ve zuhur nazariyesi göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekir.

Anahtar Kelimeler:

Kadı Burhaneddin, İksîrü’s-seâdât, ibadet, hikmetü’t-teşrî, itidal

Mysterıes of Worshıps in Qadı Burhanadden’s Work of Ikseer As-Saadat

İksîrü’s-seâdât fî esrâri’l-İbâdât was written by Burhaneddin Ahmed es-Sivasî who is one of the most important figures of Turkish Islamic history and a scholar, sufi, poet, judge and ruler on the year h.798/m.1396 in Sivas. In this book, mysteries of the worship are explained after three complementary introductory chapters regarding the conception of being. The author first deals with the being, its nature and its reason in order to clarify the mysteries of the worship in human mind with a meaningful framework. Then he explains the mysteries of worship by means of verses from the Quran and hadiths. Kadı Burhaneddin interprets the real meanings of worship for human being with the concept of poise. He thinks that worship is the most important means that secure human being against deviations from poise. Putting forward why the religious orders are imposed is a scholarly activity and this activity is broad enough as comprising all religious decrees. Wisdoms, beauties, benefits and utilities within religious orders are known through this activity. This book which is the basic reference of our paper can be included within the scope of the science of hikmetü’t-teşrî (reason of legislation) that explains the causes behind the orders and prohibitions of the religion. Some explanations put forward here should be evaluated having regard to theories of appearance and manifestation.

Keywords:

Kadı Burhaneddin, İksîrü’s-seâdât, worship, reason of legislation (hikmetü’t-teşrî), poise,

PDF

___

Abdülkerim Özaydın. “Kadı Burhaneddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: TDV, 2001.
Arabi, Muhyiddin İbn. Fütuhat-ı Mekkiyye. Çeviren Ekrem Demirli. 8. baskı. C. 1. 18 c. Litera Yayıncılık, 2017.
Buhari, Alaüddin Abdülazîz b Ahmed b Muhammed Abdülazîz el-. Keşfü’l-esrar an Usuli Fahrülislam el-Pezdevi = Keşfü’l-esrar fi şerhi Usuli’l-Pezdevi. C. 1. Dârü’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1997.
Burhaneddin, Ahmed Kadi. Kadı Burhaneddin divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları; 2244. İstanbul : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1980.
Chodkiewicz, Michel. Sahilsiz Bir Umman: Muhyiddin İbn Arabi. Çeviren Atilla Ataman. 3. baskı. Gelenek Yayıncılık, 2003.
Cürcani, eş-Şerif Ali b Muhammed el-. et-Ta’rifat. ; Beyrut : Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa. İbn Arabi’ye Göre İbadetlerin Manevi Yorumları. 3. baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
Daryal, Ali Murat. Kurban Kesmenin Psikolojik. 2. baskı. M.ü. İlahiyat Fak. Vakfı, y.y.
Dihlevi, Şah Veliyyullah. Hüccetullahi’l-Baliğa. Çeviren Mehmet Erdoğan. 1. baskı. C. 1. 2 c. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
Dinç, Emine Nurefşan. “Kadı Burhâneddin’in Tercîhu’t-Tavzîh İsimli Eserinin Tahkîki ve Değerlendirilmesi”. Thesis, Marmara Üniversitesi, 2009.
Efendi, Ebü’l-Hayr İsamüddin Ahmed Efendi Taşköprüzade Ahmed. Miftahü’s-saade ve misbahü’s-siyade fî mevzuati’l-ulum. C. 2. Beyrut, 1985.
el-Mevsuatü’l-fıkhiyye. C. 29. ; Kuveyt : Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1993.
Esterabadi, Aziz b Erdeşir. Bezm-u rezm. Kültür Bakanlığı yayınları; 1203. Ankara : Kültür Bakanlığı, 1990.
Ferhat Koca. İslam hukukunda ibadet kavramı. İMVAK kültür yayınları; 1. Çorum : İMVAK, 2000.
Hatice Tören. “Kadı Burhaneddin ( Edebî ve Tasavvufî Şahsiyeti )”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV, 2001.
Heysemi, Nureddin Ali b Ebî Bekr el-. Mevâridü’z-zamân ilâ zevâidi İbn Hibbân. C. 1. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, y.y.
İbnü’l-Arabi, Ebû Abdullah Muhyiddin Muhammed b Ali. el-Fütuhatü’l-Mekkiyye. C. 1. Beyrut: Dâru Sâdır, y.y.
İmam Gazali. İhya-u Ulumiddin. Çeviren Ahmet Serdaroğlu. C. 1. 4 c. İstanbul: Bedir Yayınları, 2002.
İsfahani, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b Muhammed b Mufaddal Ragıb. Müfredatu elfazi’l-Kur’ân. C. Muhammed Seyyid Kilânî. Beyrut: Daru’l-Marife, t.y.
Kahraman, Abdullah. “Darülfünûn Müfredatında Bir Ders: Hikmet-i Teşri‘ ve Bir Metin”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı 15 (2010): 345–70.
———. İslam Hukukunda Değişim ve İbadetler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
Karagöz, İsmail, Mehmet Canbulat, Fikret Karaman, ve İbrahim Paçacı. Dini Kavramlar Sözlüğü. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006.
Karataş, Nizamettin. “Kadı Burhâneddin’in İksîru’s-Seâdât fî Esrâri’l- İbâdât Adlı Eserinin Tahkiki ve İslam Hukuku Açısından Tahlili”. Basılmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2014.
Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b Mükerrem b Ali el-Ensârî İbn. Lisanü’l-Arab. C. 3. ; Beyrut : Dâru Sadır, y.y.
Münavi, Zeynüddin Muhammed Abdürrauf b Tacilarifin b Ali. Feyzü’l-kadir şerhi’l-Câmii’s-sagir. C. 1. Beyrut : Dârü’l-Ma’rife, 1938.
Şatıbi. El-Muvafakat. Çeviren Mehmet Erdoğan. C. 2. 4 c. İz Yayıncılık, 1990.
Tehanevi, Muhammed b A’la b Ali el-Faruki el-Hanefi. Keşşafu ıstılahati’l-fünun. C. 2. Beyrut : Dâru Sadır, y.y.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak dini Kur’ân dili : Türkçe tefsir. C. 1. 9 c. İstanbul: Eser Kitabevi, y.y.
Yücel, Yaşar. Kadı Burhaneddin. Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları; 755. Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987.