Buhârî’nin Sahîh’inde Hocası Abdullah b. Sâlih el-Mısrî’den (ö. 223/838) Rivâyette Bulunup Bulunmamasının Araştırılması

Buhârî’nin meşhur hocalarından kabul edilen Abdullah b. Sâlih el-Mısrî’nin (ö. 223/838), el-Câmi‘u’s-Sahîh’teki rivâyetlerinin keyfiyeti hadis âlimleri arasında tartışma konusu olmuştur. Sünen sahiplerinden Ebû Dâvûd, Tirmizî ve İbn Mâce’nin rivayetlerine yer verdiği Abdullah b. Sâlih, Buhârî’nin kendisiyle mülaki olduğu ve aynı zamanda kendisinden el-Edebü’l-müfred, el-Kırâe halfe’l-imâm ve et-Târîhu’l-kebîr gibi eserlerinde rivâyette bulunduğu önemli bir şahsiyettir. Ancak el-Câmi‘u’s-Sahîh’inde ondan doğrudan rivâyette bulunup bulunmadığı, Hadis âlimleri arasında tartışma konusu olmuştur. İsmâîlî (ö. 371/982) ve Hâkim (ö. 405/1014) Buhârî’nin Sahîh’inde ondan hiçbir hadis tahrîc etmediğini iddia ederken Zehebî (ö. 748/1347) ve Aynî (ö. 855/1451) tahrîçte bulunduğu görüşünü savunmaktadır. Bu ihtilafın iki sebepten kaynaklandığını söylemek mümkündür. Birincisi, Sahîh’in nüshaları arasında farklılıkların bulunması, ikincisi de Buhârî’nin bazı râvileri mühmel olarak zikretmesidir. Bu çalışmada Sahîh’in muhtelif nüshalarını araştırıp onlarda kimliği “Abdullah b. Sâlih”, “Abdullah” ve “Ebû Sâlih” şekillerinde söylenen kişinin, gerçekten Abdullah b. Sâlih el-Mısrî olup olmadığı üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu meselede görüş belirten muhaddislerin dayandıkları delillere rivâyet ve dirâyet açısından temas edileceği gibi, rivâyetlerde kullanılan tahammül ve edâ sîgalarının nasıl anlaşılması gerektiğine de dikkat çekilecektir. Nihayet, Buhârî’nin Sahîh’inde Abdullah b. Sâlih’ten tahrîçte bulunup bulunmadığı, şayet bulunmuş ise bunu hangi maksatla yani ihticâc için mi yoksa istişhâd için mi yaptığı hususu tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Buhârî, el-Câmi‘u’s-Sahîh, Abdullah b. Sâlih, el-Mısrî

Investigating Whether al-Bukhârî Narrated From His Teacher 'Abdullah b. Salih al-Misrî in (d. 223/838) 'al-Sahîh

The quality of the narrations of 'Abdullah b. Salih al-Misrî (d. 223/838), one of al-Bukhârî's famous teachers, in al-Jâmi al-Sahîh has been a matter of debate among hadîth scholars. Abdullah b. Salih, whose narrations are narrated by Abu Dâwûd, al-Tirmidhî and Ibn Mâjah, is an important figure whom al-Bukhârî interviewed and also narrated from him in his works such as al-Adab al-mufred, al-Kirâʾa Khalfa al-imâm and al-Târîkh al-kabîr. However, whether he narrated directly from him in al-Jâmi al-Sahîh has been a matter of debate among the scholars of Hadith. Ismâ'îlî (d. 371/982) and al-Hâkim (d. 405/1014) claim that al-Bukhârî did not narrate any hadîth from him in his Sahîh, while al-Zaḥebî (d. 748/1347) and al-'Aynî (d. 855/1451) argue that he did. It is possible to say that this disagreement is due to two reasons. The first is that there are differences between the copies of the Sahîh, and the second is that al-Bukhârî mentioned some of the narrators in an incomplete form. In this study, we will investigate various copies of the Sahîh and focus on whether the person whose identity is mentioned as "Abdullah b. Sâlih", "Abdullah" and "Abû Sâlih" in them is really Abdullah b. Sâlih al-Misrî. In addition, we will touch upon the evidences relied upon by the muhaddithis who express an opinion on this issue in terms of narration and dirāyah, and we will also draw attention to how the sîgas of tahammul and âdâ used in the narrations should be understood. Finally, we will try to determine whether al-Bukhârî has made any tahrīj from 'Abdullah b. Salih in his Sahīh, and if so, for what purpose, i.e., for ihtijâj or istishhâd.

Keywords:

Hadith, al-Bukhârî, al-Jâmi al-Sahîh, , al-Misrî,

PDF

___

Albayrak, Ali. Buhârî Sonrası el-Câmi‘u’s-sahîh. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
Albayrak, Ali. Buhârî’nin Kaynakları ve Fuad Sezgin. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
Aynî, Bedruddin Mahmud b. Ahmed el-Hanefî el-. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’t-türâsi’l-Arabî, ts.
Buhârî. el-Câmi‘u’s-Sahîh (Ebû Zer Rivayeti). İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Ktp., Fatih.
Buhârî. el-Câmi‘u’s-Sahîh (Sağânî Rivâyeti). İstanbul: Süleynaniye Yazma Eser Ktp., Damat İbrahim.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Ktp., Nuruosmaniye.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed b. Züheyr b. Nâsır. Dâru Tavku’n-Necât, 2001.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l- İslâmiyye, 3. Basım, 1989.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. el-Kirâatü halfe’l-imâm,. thk. Fazlurrahman es-Sevrî. el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1980.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. et-Târîhu’l-evsat. thk. Muh. b. İbrahim el-Haydân. 2 Cilt. Riyad: Dâru’s-Sumay’î, 1998.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Hâşim en-Nedvî, vd. 9 Cilt. Haydarabad: Dâiretu’l- Meârifi’l-Osmaniyye, ts.
Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. et-Târîhu’s-sağîr. thk. Mahmud İbrahim Zâyed. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1986.
Ceyyânî, Ebû Ali Hüseyin b. Muhammed el-Gassânî. Tahyîdü’l-mühmel ve temyîzü’l-müşkil. thk. Ali b. Muhammed el-Imrânî, Muhammed Üzeyir Şems. 3 Cilt. Mekke: Dâru’l-Âlemü’l-fevâid, 2000.
Dârekutnî, Ali b. Ömer ed-. Zikru esmâi’t-tâbiîn ve men ba‘dihim. thk. Bûrân ed-Dunâvî, Kemal el-Hût. Beyrut: Müessesetü Kütübi’s-Sakâfiyye, 1985.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. el-Cerh ve’t-Ta’dîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu Türâsi’l-Arabî, 1952.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. en-Nüket alâ kitâbi İbni’s-Salâh. thk. Rabî’ b. Hâdî U‘meyr. 2 Cilt. Medine: el- Câmiatü’l-İslâmiyye, 1984.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdülaziz b. Bâz. 14 Cilt. Kahire: Dâru’l- Hadîs, 1424.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Hedyü’s-sârî. thk. Abdülaziz b. Bâz. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1424.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Tağlîku’t-ta’lîk alâ Sahîhi’l-Buhârî. thk. Sa’îd Abdurrahman el-Kazakî. 5 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut., 1985.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Takrîbu’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1986.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Tehzîbu’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarabat: Matbaa Dâiretü’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1908.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duâfâ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmud İbrahim Zâyed. 3 Cilt. Haleb: Dâru’l-Va’y, 1976.
İbn Mende, Muhammed b. İshâk el-İsfahânî. Esâmî Meşâyihi’l-İmâmi’l-Buhârî. thk. Nazar Muhammed el- Fâryâbî. Riyad: Mektebetü’l-Kevser, 1991.
İbn Mende, Muhammed b. İshâk el-İsfahânî. Kitâbü’l-Îmân. thk. Ali b. Muhammed el-Fukayhî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1986.
İbnü’s-Salâh, Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn. Ulûmü’l- hadiîs. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Daru’l-Fikr, 2017.
Karataş, Mustafa. Rivayet Tekniği Açısından Hadislerin Sayısı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-sârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 7. Basım, 1905.
Kelâbâzî, Ahmed b. Muhammed el-. Ricâlü Sahîhi’l-Buhârî (el-Hidâyetü ve’l-irşâdü fî ma’rifeti ehli’s-sikati ves’sedâd). thk. Abdullah el-Leysî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1987.
Mizzî, Ebu’l-Haccâc Yusuf b. Abdurrahmân el-. Tehzîbul-Kemâl Fî Esmâi’r-Ricâl. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1. Basım, 1982.
Mizzî, Yusuf b. Abdürrahman. Tuhfetü’l-eşrâf bi-ma‘rifeti’l-etrâf. thk. Abdüssemad Şerefüddin. 13 Cilt. el- Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb en-. ed-Du‘afâ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmut İbrahim Zâyed. Haleb: Dâru’l-Va‘y, ts.
Oruçhan, Osman. “İbn Hacer’in Yalancılıkla İtham Edilen Buhari Ravileri Savunusu Üzerine Bir Değerlendirme”. Journal of Turkish Studies 11/Volume 11 Issue 17 (01 Ocak 2016), 487-487. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.10063
Özsoy, Abdulvahap. Buhârî Nüshaları ve Nüsha Farklılıklarının Mahiyeti Üzerine. Kayseri: Fenomen Yayıncılık, 2016.
Şahyar, Ayşe Esra Ağırakça. Kütüb-i Sitte’den Örneklerle Zayıf Hadis Rivayeti. İstanbul: Akdem Yayınları, 2011.
Taban, Zeyd. Buhârî’nin Muallak Hadisleri. İstanbul: İÜ İlahiyat Fakültesi, Lisans Bitirme Tezi, 2013.
Taberânî, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed. el-Mu‘cemu’l-evsat. thk. Tarık b. Ivadullah, Abdülmuhsin b. İbrahim. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
Yardım, Ali. “Abdullah b. Sâli̇h el-Mısrî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yay., 1988.
Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdullah Kaymaz. Mîzânu’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl,. thk. Ali Muhammed el- Beccâvî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1963.
Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Cemaleddin. en-Nüket alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. thk. Zeynelabidin b. Muhammed. 2 Cilt. Riyad: Edvâe’s-Selef, 1998.