İzz Bin Abdüsselâm’ın Bazı Tasavvufî Görüşleri

İslâmî ilimler alanında irfanî mirasa katkı sağlayan birçok âlim-sûfî bulunmaktadır. Bu âlim-sûfîlerden biri de İzz b. Abdüsselâm’dır. Kaynaklarda “Sultânü’l-ulemâ” olarak bahsedilen İzz b. Abdüsselâm (ö.660/1261), miladi XII-XIII. asırda Şam ve Mısır’da yaşamış, ilim dünyasına birçok eser kazandırmış, müderrislik, imam-hatiplik, müftülük, kadılık ve kâdıl-kudâtlık görevlerinde bulunmuştur. Yaşadığı dönemde, devrinin en meşhur âlimlerinden tefsir, hadis, fıkıh, kelâm ve tasavvuf alanında ilim tahsil ettiği gibi, kendisi de birçok değerli âlim yetiştirmiştir. Tasavvuf alanında yazdığı eserlerde tasavvuf ıstılahlarını bir fakih bakış açısıyla yorumlamış, zâhir-bâtın bütünlüğünü eserlerine yansıtmış, tasavvufî konular üzerinde görüş ve düşüncelerini ortaya koymuştur. Amelî tasavvuf anlayışına sahip olan vera‘, zühd ve takvâsıyla bilinen İzz b. Abdüsselâm hakkında pek çok çalışma yapılmış ancak bu çalışmalarda onun tasavvufî görüşleri ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Bu makalede, İslâm dünyasında Şafiî fakihi olarak tanınan İzz b. Abdüsselâm’ın bazı tasavvufî görüşleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İzz Bin Abdüsselâm, Mârifet, Takvâ, Tasavvuf, Zühd

Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām and His Ṣūfī Views

There are many scholar-sufis who contributed to the legacy of wisdom in Islamic studies. One of these scholar-Ṣūfīs is Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām. Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām (d.660/1261), who is mentioned in resources as “Sultânu’l-ulemâ”, lived in Damascus and Egypt in the XII-XIII centuries A.D. He bestowed many works in the Islamic arts, and served as a muderris, an imam, a mufti, a cadi and as a head cadi. As he received education on tafsir, hadith, fiqh, kalam and tasawwuf, he later, taught many valuable scholars. In his works in the field of tasawwuf, he approached the technical terms of tasawwuf with a faki’s perspective. He projected his internal and external wholeness to his works and presented his considerations and insights on subjects of tasavvuf. Many studies were done on Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām, who believed in a practical tasawwuf and was known for his vera, zuhd and taqwa, but none of them perused his views of tasawwuf in detail. Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām understanding of tasawwuf, who is known in the Islamic world as a shafii faki, was scrutinized in this article.

Keywords:

Izz Bın Abdussalam, Ma’rifa, Taqwa, Tasawwuf, Zuhd,

PDF

___

Abdullah el-Vüheybî, el-İzz b. Abdüsselâm hayâtuhû ve âsâruhû ve menhecuhû fi’t-tefsîr, (Riyad: Suudi Arabistan Eğitim Bakanlığı, 1982).
Ali Haşiş es-Sâlih, Hareketü’s-sûfiyye fi biladiş-şam hilâle’l-hurûbi’-salibiyye (Gazze: Câmiatü’l-İslâmiyy, Külliyyâtü’l-Âdâb Kısmü’t-Târih, 2005).
Ali Muhammed es-Sallâbî, el-Hamelâtü’s-salîbiyye ve’l-eyyûbîyyûn ba’de Salâhaddî (Kahire: Dâru İbnü’l-Cevzî, 2008).
------- Sultanu’l-ulemâ ve bâiu’l-umerâ (Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2009).
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz et-Türkmânî el-Fârikî ez- Zehebî, el-İber fî haberi men gaber, thk, Ebû Hâcir Muhammed Sait ( Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985).
Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed İbn Muhammed İbn İbrahim İbn Ebû Bekr İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân mimmâ sebete bi’n-nakl evi’s-semâʿ ev esbetehü’l-ʿayân, thk, İhsan Abbas (Beyrut: Dâru Sadr, 1900).
Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer el-Esedî İbn Kâdî Şühbe, Tabakâtü'ş-şâfiiyye, thk, Hafız Abdülalim Han, (Beyrut: Alemü’l-Kütüb, Beyrut 1986).
Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî, Hüsnü’l-muhâdara fî tarihi mısr ve'l-kahire, thk, Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim (Kahire: Dâru İhyâi'l-Kütübî'l-Arabiyye, 1967).
Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer el-Askalânî, Refʿu’l-isr ʿan kudâti mısr, thk, Ali Muhammed Ömer (Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1998).
Ebü’l-Feth Kutbüddîn Mûsâ b. Muhammed b. Ahmed el-Ba‘lebekkî el- Yûnînî, Zeylü mirʾâti’z-zamân (Kahire: Dâru’l-Kitabi'l- İslâmî, 1992).
Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, thk, Abdulkâdir Arnâvût-Mahmûd Arnâvût ( Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1991).
Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kuraşî el-Busrâvî, el-Bidâye ve’n-nihâye, thk, Ali Şiri (Beyrut:Dâru’l-İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1988).
Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî el-Yeşbugavî İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü'z-zâhire fî mülûki mısır ve'l-kahire (Kahire: Vizaretü’s-Sekâfe ve’l-İrşad-Dâru’l-Kütüb, 1992). Ebü’l-Mehâsin Yusuf b. İsmail b. Yusuf en-Nebhânî, Câmiu kerâmâti’l-evliyâ, thk, İbrâhim Atve İvaz (Hindistan: Merkez-i Ehl-i Sünnet Berekat er-Rıdâ, 2001).
Ebü’l-Mevâhib Abdülvehhâb b. Ahmed b. Alî eş-Şa‘rânî (Levâkıhü’l-envâr fî tabakȃti’l-ahyâr), Tabakâtü’l-kübrâ (Mısır: Mektebetü Muhammed el-Meliciyyi’l-Kütbî, 1897).
Ebû Muhammed Afîfüddîn Abdullah b. Esad b. Alî b. Süleymân el-Yâfiî, Mirʾâtü’l-cenân ve ʿibretü’l-yakzân fî maʿrifeti havâdisi’z-zamân (Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997).
Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-İsnevî, Tabakâtü’ş-şâfiiyye, thk, Kemal Yusuf el-Hût (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987).
Ebû Muhammed b. Şakir b. Ahmed el-Kütübî, Fevâtü’l-vefeyât ve’z-zeyl aleyhâ, thk, İhsan Abbas (Beyrut: Dâru Sadr, trs).
Ebû Muhammed Afîfüddîn Abdullah b. Esad b. Alî b. Süleymân el-Yâfiî, Mirʾâtü’l-cenân ve ʿibretü’l-yakzân fî maʿrifeti havâdisi’z-zamân, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997).
Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî, Sübkî, Tabakâtü’ş-şâfiiyyeti’l-kübrâ, thk, Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv (Kahire: Dâru’l-Hicr, 1964).
Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. İshak İsfahanî, Hilyetü'l-evliyâ ve tabakâtü'l-asfiyâ (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988).
Ebû Şâme, Ebü’l-Kȃsım Şihâbüddîn Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Makdisî, ez-Zeyl ‘ale’r--ravzateyn terâcimü ricâli'l-karneyni’s-sâdis ve’s-sâbi’, thk, Muhammed Zâhid b. el-Hasan el-Kevserî (Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Melekiyye, 1947).
Ebü'l-Vefa, Taftazânî, Ebü’l-Vefâ. “Mısır'da Sûfî Tarîkatların Tarihi Gelişimi ve Günümüzdeki Durumları”. A.Ü. Îlahiyat Fakültesi Dergisi, Çev: Mustafa Aşkar, C. 35, (1996): 535.552.
Harun Yılmaz, “Şeyhü’ş-şüyûh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV yay. 2019).
İbn Atâullah, el-İskenderi, Letâifü’l-minen, thk, Abdülhalîm Mahmud (Kahire: Dâru’l-Meârif, 2006).
İlhan Baran, Büyük Selçuklu ve Eyyûbîler’de Siyaset Eksenli Sünni Faaliyetler (Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017).
İsmail Yigit, “Memlükler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV yay. 2004).
İzz b. Abdüsselâm, Ebû Muhammed Abdülazîz b. Abdüsselâm b. Ebi’l-Kâsım, Kavâidü’l-ahkâm fî mesâlihi’l-en’am, thk, Tahir Abdü’r-Rauf Said (Beyrut:Mektebetü’l-Külliyatü’l-Ezheriyye, 1991).
-------. Zübedü hulâsati’t-tasavvuf, thk, Ahmed Abdurrahim es-Sâyih (Kahire:Mektebetü’s- Sekâfeti’d-Dîniyye, 2009).
-------. Şeceratü’l-me‘ârif ve’l-ahvâl ve sâlihu’l-akvâl ve’l-a‘mâl, thk, İyâd Hâlid et-Tabbâ’ (Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002).
-------. Makâsıdü’r-ri‘âye li-hukûkıllâh, thk, İyâd Hâlid et-’(Dımaşk:Dâru’l-Fikr 2004).
Mahmûd Selim Rızk, Asru's-selâtîni'-l-memâlîk ve nitâcühü'l-ilmi ve'l-edebi, (Mektebetü'l-Âdâb, 1949).
Muhammed ez- Zuhaylî, el-İzz b. Abdüsselâm (Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992).
Rıdvan Ali en-Nedvî, el-İzz b. Abdüsselâm (Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1960).
Yüceer, Mustafa, “Mevlânâ’nın Fîhi Mâ Fîh İsimli Eserinde Hadis Kullanımı (Tahrîc ve Tenkîd Bağlamında) = Usage of Hadith in Mawlânâ’s Book “Fîhi Mâ Fîh” in the Context of Takhrij and Criticism, Akademik-US: Artvin Çoruh Üniversitesi İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 2018, cilt: II, sayı: 2, s. 197-237.