Batı Akdeniz Bölgesi Yörüklerinin Bitkisel ve Hayvansal Üretim Faaliyetleri

Batı Akdeniz Bölgesi ülkemizin diğer bölgelerine göre turfanda sebze, narenciye, tahıl, meyve vb. farklı ürün çeşitleri yetiştirebilmek için sahip olduğu elverişli iklim ve coğrafi koşullar açısından tarımsal üretimde önemli bir yere sahiptir. Bölgenin kırsal nüfusu tarımsal üretim faaliyetlerine ek olarak hayvancılık ekonomisiyle idame olmaktadır. Bölgenin diğer bir karakteristik özelliği ise çok uzun yıllardır kışlak ve yaylaklarında hayvancılık yanında tarımsal üretim yapan konargöçer Yörük nüfusunu barındırmasıdır. Yörükler Osmanlı Devletinin 16. yüzyıldan sonra sistemli olarak uygulamaya koyduğu iskân politikaları çerçevesinde hayvancılığın yanında tarımsal üretime ağırlık vermeye başlamışlardır. Cumhuriyet sonrası uygulanan iskân politikaları ve sosyo-ekonomik koşullar konargöçer nüfusun sayısını her geçen gün azaltmıştır. Batı Akdeniz Bölgesinde konargöçer yaşayan Yörüklerin de sayıları azalmakla birlikte mevcudiyetleri 1980’lere kadar devam etmiştir. İskân politikaları çerçevesinde meskûn olan Yörüklerde temel iktisadi faaliyet tarımsal üretime dönüşürken hayvancılık giderek azalmış ve şekil değiştirmeye başlamıştır. Yaylak-kışlak hareketliliği gerektiren küçükbaş hayvanların yerine, Yörükler, yerleştikleri evlerinin yanına yaptıkları ahırlarda/besihanelerde birkaç ya da daha fazla büyükbaş hayvan beslemeye başlamışlardır. Yörükler yerleşik hayata geçtikleri ilk yıllarda yeni öğrenmeye başladıkları tarımsal üretim faaliyetlerinde bazı sorunlar yaşamış olsalar da daha sonra bu sorunları kolayca aşıp yerleşik civar köylüler seviyesinde tarımsal üretim yapmaya başlamışlardır. Günümüz Batı Akdeniz Yörükleri çoğunlukla meskûn bir yaşam sürmekle birlikte aralarında hayvancılık yapmaya devam edenler yarı konargöçer olarak yaşamaktadırlar. Yayladan asıl ikametgâhlarına/kışlaya göçtüklerinde ise tarımsal üretim faaliyetini de sürdürmektedirler. Bu çalışmada Batı Akdeniz Bölgesinde kırsal yaşam süren ve şehirde yaşayan Yörüklerin bitkisel ve hayvansal üretim faaliyetleri irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hayvancılık, Kırsal Yaşam, Bitkisel Üretim, Yarı-Konargöçerlik

PDF

___

[1] Saraçoğlu, H. 1968. Akdeniz Bölgesi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, c.1, s.53-55, 512, 436, 514.
[2] İnalcık, H. 2000. Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, C.1, Çev. Halil Berktay, Eren Yayınları, İstanbul, s. 458
[3] Kum, N. 1949. “Türkmen, Yörük ve Tahtacılar arasında Tetkikler, Görüşler”, Türk Folklor Araştırmaları, C.I, S. 5, s.70.
[4] Öter, H. M., D. 1915 (1331), Şarkikaraağaç/Gedikli Köyü, Görüşme Tarihi:07.03.2001.
[5] Sümer, F. 1952. “16. Asırda Anadolu Suriye ve Irakta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumi Bir Bakış” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 60 doğum yılı münasebetiyle Prof. Dr, Fuad Köprülü’ye ithaf edilmiş bulunan XI. cildinden ayrı bası, İstanbul, s.511.
[6] Caferoğlu, A. 1973. “Anadolu Etnik Yapısının Oğuz-Türkmen-Yörük Üçlüsü” İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, Cüz 1-4'ten Ayrı Basım, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, Cilt V, s. 83.
[7] Güngör, K.1941. Cenubi Anadolu Yörüklerinin Etno Antropolojik Tetkiki, D.T.C.F., Antropoloji ve Etnoloji Enstitüsü Neşriyatı Harita 1.
[8] Yılmaz, Y. 2012. Tarihi Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye’deki Honamlı Yörükleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun, s. 14.
[9] Kafesoğlu, İ. 2005. Türk Milli Kültürü, (1. Baskı, 1977) Ötüken Neşriyat, 25. Baskı, İstanbul, s. 32-35,213.
[10] Derleme Sözlüğü, 1993. Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara, Cilt 8, s. 2916.
[11] Kutlu, M. 1992. “Yaşayan Alt Kültür Geleneği”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Kitabı, Cilt 1, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.59.
[12] Khazanov, A.M. 1983. Nomads And the Outside World, Translated: Julia Crookenden, The University Of Wisconsin Press, Second Edition, USA, s. 15.
[13] Gökbilgin, M.T. 1957. Rumeli’de Yürükler Tatarlar ve Evladı Fatihan, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, No 748, İstanbul, s. 4.
[14] Eröz, M. 1991. Yörükler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, s. 71-73, 78, 268, 271,47.
[15] Çetintürk, S. 1943. “Osmanlı İmparatorluğunda Yürük Sınıfı ve Hukuki Statüleri”, A.Ü. D.T.C.F. Dergisi, Cilt:2 Sayı:1, s.114.
[16] Lindner, R.P. 1983. Nomads And Ottomans In Medieval Anatolia, Research Institute for Inner Asian Studies Indiana University, Bloomington, USA, p.90,91.
[17] Braudel, F. 1989. Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Eren Yayınları, İstanbul, Cilt 1, s. 41.
[18] Ögel, B. 1978. Türk Kültür Tarihine Giriş C.1, Kültür Bakanlığı Yayınları No:244, Ankara, s.1-3.
[19] Erkal, M. 2000. Sosyoloji, Der Yayınları, İstanbul, s. 351.
[20] Halaçoğlu, Y. 2006. XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 4. Baskı, Ankara, s. 14.
[21] Şahin, Ö., D.1956, Antalya, Görüşme Tarihi: 09.02.2018.
[22] Eren, N. 1979. “Yörük Göçü-1”, Türk Folklor Araştırmaları, Eylül, Sayı: 362, s. 8772-8774,8771.
[23] Eren, N. 1979. “Yörük Göçü-2”, Türk Folklor Araştırmaları, Ekim, Sayı: 363,8801, 8802.
[24] Eren, N. 1979. “Deve Donanımı ve Deve ile İlgili Bilgiler” Türk Folklor Araştırmaları, Nisan, Sayı: 357, s. 8623.
[25] Kurt, Y. Çukurova Tarihinin Kaynakları III 1572 Tarihli Adana Sancağı Mufassal Tahrir Defteri, TTK Yayınları, Ankara, s. XCVII; akt. Ergül, H. 2006. 53 No’lu Şer’iyye Siciline Göre Adana’nın Sosyo-Ekonomik Tarihi, A.Ü., S.B.E., Tarih ABD, Basılmamış Y.L.T., Ankara, s.48.
[26] İnalcık, H. Osmanlı İmparatorluğunun Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Cilt 1 1300-1600, Çev. Berktay, H., Eren Yayınları, İstanbul, s. 78,75.
[27] Bates, D. G. 1980. “Yoruk Settlement in Southeast Turkey” When Nomads Setle, Edit. Salzman, P.C., A J.F. Bergin Publishers Book, New York, USA, p. 126,127.
[28] Atabeyli, N. K. 1940 .“Teke (Antalya) Yürükleri Hakkında Notlar”, Türk Tarih Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı. 4, İstanbul, s. 218.
[29] Yalçın, N. 2013. Konar-Göçerlik İle Yerleşik Yaşamın Sosyo-Kültürel İncelemesi: Sarıkeçililer Üzerine Niteliksel Çalışma, Maltepe Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilimdalı, Yayımlanmamış Y.L.T., İstanbul, s.128.
[30] Kasapbaşı, Y. 16.06.1961 “Yer ve Yar Sevdası Peşinde Koşan Türkmen Yörükleri ile Üç Gün”, Hürriyet Gazetesi.
[31] Eroğlu, M. A. 19.09.2017. “Sarıkeçililer Yerleşik Hayata Geçiyor”, https://www.haberler.com/sarikecililer-yerlesik-hayata-geciyor-10043618-haberi/ Erişim:12.04.2017.
[32] Behpur, A. 16.06.1961. Resim1, Hürriyet Gazetesi.