Sultan II. Mahmud Dönemi Sikkeleri ve İznik Müzesi’nden Örnekler

Sikke, tarih boyunca elden ele dolaşan alışveriş aracı olmasının yanı sıra darp edilen bütün devletlerde hükümdarlar için bir güç göstergesi olmuştur. Osmanlı Devleti’nde de sultanlar tahta çıktıklarında seleflerinin sikkelerini toplattırarak kendi isimlerinin ve/veya tuğralarının yer aldığı sikkeler bastırmıştır. II. Mahmud da tahta çıktığında selefi II. Selim’in sikkelerini toplattırıp kendi adına sikke bastırmıştır. II. Mahmud; tahta çıktığı dönemden vefatına kadar geçen 32 yıl boyunca Osmanlı’da en çok sikke darp ettiren sultanlardan olmuştur. Savaşlarla, reformlarla ve isyanlarla geçen uzun saltanat hayatı boyunca ekonomik sıkıntıları da göz önünde bulundurarak faklı ayar ve ağırlıkta birçok sikke bastırmıştır. Bu çalışmada II. Mahmud’un tahtta bulunduğu sürede çeşitli darphanelerde darp ettirdiği altın, gümüş ve bakır sikkelerden oluşan çeşitli sikkelerin yazı, kompozisyon, ayar ve ağırlıkları hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca İznik Müzesi’nde bulunan sikkeler arasından II. Mahmud’a ait farklı ağırlık ve kompozisyonlara sahip; 6 adet altın, 3 adet gümüş ve 1 adet bakır olmak üzere on adet sikke incelenmiştir. Sikkelerin darp tarihi, darp yeri, ölçüleri ve yapıldıkları malzemelerin hammaddeleri, yazı ve süsleme özellikleri hakkında bilgi verilip genel bir değerlendirme yapılarak Osmanlı nümismatiğindeki yeri ve önemi açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

II. Mahmud, Sikke, Nümismatik, Osmanlı

Coins of the Reign of Sultan Mahmud II and Examples from İznik Museum

Mahmud II was one of the sultans who minted the most coins in the Ottoman Empire during the 31 years from his enthronement to his death. He minted many coins of different fineness and weights considering the economic problems during his long reign full of wars, reforms, and rebellions. In this study, Mahmud II was briefly mentioned, and information was given about the writing, composition, fineness, and weight of various coins made of gold, silver, and copper that he had minted in various mints while he was on the throne. In addition, among the coins in the Iznik Museum, ten coins with different weights and compositions, including 6 gold, 3 silver, and 1 copper, that belong to Mahmud II were analyzed. The role and importance of coins in Ottoman numismatics were attempted to be expressed following a general evaluation carried out by giving information about the coins' date of minting, the place of minting, size, raw materials of the metals they were made of, and writing and embellishment features.

Keywords:

Mahmud II, coin, numismatic, Ottoman,

PDF

___

Artuk, İbrahim ve Artuk, Cevriye, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, II. Milli Eğitim Basımevi. İstanbul 1974.
Artuk, İbrahim, “Adli Altın”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, I, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul 1988, 389.
Artuk, İbrahim, “Darül Hilafe Altını”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul 1993, s.539.
Artuk, İbrahim, “Gazi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,13, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul 1996, s.445.
Artuk, İbrahim, “Zolota”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul 2013, s.500-501.
Artuk, İbrahim, “Zeri Mahbub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul 2013, s.281-282.
Aykut Şevki Nezihi, “Osmanlı Sikkeleri” Türkler, Cilt 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.1528-1561. Beydilli, Kemal, “Mahmud II”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul 2003, s.352-357.
Cezar, Yavuz, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi XVIII. yy’dan Tanzima’ta Mali Tarih, Alan Yayıncılık, İstanbul 1986.
Damalı, Atom, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, 1, Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları, İstanbul 2010.
Damalı, Atom, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, 8, Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları, İstanbul 2014.
Damalı, Atom, A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı, Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları, İstanbul 2014.
Kocaoğlu, A. Mehmet, “Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 6, s.195-210.
Kolerkılıç, Ekrem, Osmanlı İmparatorluğu’nda Para, Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası, Ankara 1958.
Ölçer, Cüneyt, Sultan Mahmud II Zamanında Darp Edilen Osmanlı Madeni Paraları Han Devri Osmanlı Madeni Paraları, Yenilik Basımevi, İstanbul 1970.
Ölçer, Cüneyt, Darphane Müzesi Osmanlı Madeni Paralar Kataloğu, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, İstanbul 1985.
Öztürk, Mustafa, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, Türkler, 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.1485-1527.
Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012. Tekin, Oğuz, “Devletler, Hükümdarlar ve Sikkeleri”, Altının İktidarı, İktidarın Altınları, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2005, s.167-278.
Tekin, Oğuz, “Sikke”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 37, İstanbul 2009, s.179-184.
Uslu, Kaan; Beyazıt, M. Fatih ve Kara, Tuncay, Osmanlı İmparatorluğu Madeni Paraları (1687-1839), Osmanlı Nümismatik Kültür Yayını, İstanbul 2010.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Mangır”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul 1974, s.282-283,
Yılmaz, Aliye, İznik Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Sikkeleri, Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van 2019.