İslam Tarihi Kaynaklarına Göre İlhanlıların Suriye Seferi (1259-1260)

Hûlâgû, Alamut ve Bağdad’ın zapt ettikten sonra Suriye’yi ele geçirmek üzere 1259 yılında büyük bir askerî sefer başlatmıştır. Moğollar birçok yoldan ilerlerken, ilk olarak el-Cezire bölgesine girip Amid, Meyyafarikin ve Mardin şehirlerini ele geçirmişlerdir. İlhanlıların bir diğer ordu ise Ruha ve Harran’ı zapt etmiştir. Eyyûbî hükümdarı el-Meliku’n-Nâsır’ın Moğollar önünde başarısız olması üzerine birçok Müslüman emir veya asker Mısır’a iltica etmek zorunda kalmışlardır. Moğolların buradaki en büyük başarısı ise Halep ve Dımaşk’ı ele geçirmeleri olmuştur. Nitekim Ketboğa Noyan komutasındaki Moğol ordusunun yaptığı birçok saldırılardan sonra Halep Kalesi Hûlâgû’ya teslim olmak zorunda kalmış, Dımaşk halkı da İlhanlı hükümdarına elçi yollayarak teslim olmak istediklerini bildirmişlerdir. Ardından Hûlâgû, yaklaşık 10.000 askeri komutanlarından Ketboğa Noyan’a bırakıp Karakurum’a dönmüştür. Ketboğa Noyan ise Mısır’a haber yollayıp teslim olmalarını istemiştir. Bu sırada tahtı yeni ele geçirmiş olan Memlûk Sultanı Kutuz, Baybars ve Kalavun gibi emirlerin ısrarı üzerine Moğollar üzerine yürümeye karar vermiştir. Neticede büyük bir seferberlik ilan edilmiş ve Moğolları 1260 yılında Ayn-ı Calut’ta savaşa mecbur bırakmışlardır. İki taraf arasında yaşanan bu şiddetli savaştan sonra, Moğollar tarihte ilk defa yenilgi almış ve başta Ketboğa Noyan olmak üzere ordunun önemli bir kısmı yok edilmiştir. Bu savaşın ardından bölgedeki Moğol ilerlemesi durduğu gibi Moğollar tümü ile Fırat’ın doğusuna atılmışlardır. Biz de burada bu sürecin Arap kaynaklarına göre anlatımına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Arap kaynakları, ilhanlılar, , Eyyubiler, Hülagü, Suriye

According to Islamic Sources Ilkhanids Syria Campaign (1259-1260)

After the capture of Alamut and Baghdad, Hûlâgû launched a large military expedition in 1259 to seize Syria. As the Mongols proceeded in many ways, they first entered the al-Jazeera region and captured the cities of Amid, Meyyafarikin and Mardin. Another army of Ilkhanid captured Ruha and Harran. When the Ayyubid ruler al-Meliku-Nasir was unsuccessful in front of the Mongols, many Muslim orders or soldiers had to take refuge in Egypt. The biggest success of the Mongols here was the takeover of Aleppo and Damascus. As a matter of fact, after many attacks carried out by the Mongolian army under the command of Ketboğa Noyan, Aleppo Castle had to surrender to Hûlâgû, and the people of Damascus reported that they wanted to surrender by sending news to the Ilkhanid ruler. Afterwards, Hûlâgû left Ketbokha Noyan, one of the approximately 10,000 military commanders, and returned to Karakurum. Ketbokha Noyan sent an envoy to Egypt and asked them to surrender. Meanwhile, the Mamluk Sultans Kutuz, who had recently taken the throne, decided to walk on the Mongols at the insistence of orders such as Baibars and Kalawun. As a result, a great mobilization was declared and the Mongols forced the war in Ayn-i Calut in 1260. After this violent war between the two sides, the Mongols were defeated for the first time in history and a significant part of the army, especially Ketbokha Noyan, was destroyed. After this war, Mongol progress in the region stopped and Mongols were thrown to the east of Euphrates. Here, we will include the expresion of this process according to Arab sources.

Keywords:

Arab sources, İlkhanids, Eyyubids, Hulagu, Syria,

PDF

___

Aynî, İkdü’l-Cümân fî Târîhi Ehli’z-Zamân, (Neşr. Muhammed M. Emin), I, Kahire 1987.
Barthold, V.V., “Hülagu”, İA, V/l, s. 581–582.
Baybars el-Mansûrî, Zübdet el-Fikre fi Tarih el-Hicre, (Tah. D. S. Richards), Beyrut 1998.
Dımaşkî, Cosmographie, (Neşr. M.A. F.Mehren), Saint-Petersbourg 1866.
Ebu Şame, Zeyl er-Ravzateyn, (Neşr. Abdülaziz el-Attar el-Hüseyni), Beyrut 1974.
Ebu’l-Fidâ, Tarih Ebu’l Fidâ, Muhtasar fi Ahbaru’l-Beşer, (Tah. Muhammed Azb vd),III, Bağdad 1968.
Fehervâri, G., “Harran”, EI², III, s.233-237. Fehmî, Abdü’s-Selam Abdü’l-Aziz, Tarih-i Devleti Moğoliye fi İran, Kahire 1981.
Grousset, Rene, Bozkır İmparatorluğu, İstanbul 1980.
Ham¬dullah Müstevfî, Nüzhetü’l-Kulûb, (Neşr: Le Strange), Leiden 1908.
Işıltan, Fikret, Urfa Böl¬gesi Tarihi, İstanbul 1960.
İbn Abdüzzahir, er-Ravzü’z-zâhir fî Sîreti’l-Meliki’z-Zâhir, (Neşr. Abdülaziz el-Huveytır), Riyad 1976.
İbn Dokmak, Nüzhetü’l-Enam fi Tarihü’l-İslam, (Tah.Samir Tabbare), Beyrut 1999.
İbn Haldûn, Tarih İbn Haldun,V, Beyrut 2006.
İbn Havkal, Sûretu’l-Arz, (Neşr.M.J. de Goeje), Leyden 1874.
İbn Hurdazbih, Kitabu’l-Mesâlik ve’l-Memâlik,(Neşr.M.J. de Goeje), Leyden 1890.
İbn Sibât, Sidk el-Ahbar: Tarih-i İbn Esbat, (Tah. Abdülselam Tedmurî),I, Trablus 1993.
İbn Şeddad, el-Alâku’l-Hatira fi Zikri Ümerai Şam ve’l-Cezire, (Neşr. Y. Abbare), III/I, Dımaşk 1978.
--------------, Tarih’ul-Melik’z-Zahir,( Neşr. Ahmed Hatit), II, Beyrut 1983.
İbn Tagrîbirdî, en-Nucûm ez-Zâhire fi Mulûk Misr ve el-Kahire, (Tah.İ.Ali Tarhan-M.Mustafa Ziyade), VII, Kahire 1963.
İbn Vasıl, Müferricu’ul-Kurub Ahbar-ı Beni Eyyub, (Tah. Abdülselam Tedmurî), VI, Beyrut 2004.
İbnü’l-Amîd, Ahbar Eyyûbî yin, (Neşr. Claude Cahen ), BEO’dan tıpkıbasım, Port Said tz.
İbnü’l-Cezerî, Havâdisü’z-zaman ve enbâüh ve vefeyâtü’l-ekâbir ve’l-a‘yân emlin ebnâih/Muhtar Tarih-i İbnü’l-Cezer,î (Tah. Hızır Abbas Muhammed Halife el-Mendşedavî ), Beyrut 1988. İbnü’l-Devadarî, Kenzü’d-Dürer ve Câmiu’l-Gurer: ed-Dürrü’l-Fâhir fî Sîreti’l-Meliki’n-Nâsır, (Neşr. Hans Robert Roemer),VIII, Kahire 1960.
İbnü’l-Fuvâtî, Havadisü’l-Camia ve’t-Tecaribü’n-Nafi’atü’l-Meti’s-Sabi’a, Beyrut 1407.
İbnü’l-İyâs, Bedâyiü’z- Zuhûr fi Vekâyi’ i’d-Duhûr, (Tah. Muhammed Mustafa), I, Kahire 1982.
İbnü’l-Kesîr, El-Bidaye ve’n-Nihaye, (Çev. Mehmet Keskin), XIII, İstanbul 1995.