20168

Akdeni̇z’den Alp Dağlarına Fraxi̇netum: IX. ve X. Asırlarda Güney Fransa’da Bi̇r Müslüman Deni̇z Üssü

VII. asır ortalarında Afrika kıtasına giren Müslümanlar VIII. asrın başlarında İspanya’yı fethetmişler ve böylece bir asırdan daha kısa bir zamanda Akdeniz’in güneyi yeni bir siyasî yapıyla karşılaşmıştır. İspanya’da kurulan Endülüs Emevi Devleti ise ilk yıllarında bir donanma siyaseti geliştirmemiş ancak IX. asırdan itibaren ülkenin doğu sahillerinde devletten bağımsız denizci gruplar ortaya çıkmıştır. Bu asırda hem devlet çeşitli sebeplerden dolayı donanmasını güçlendirmek zorunda kalmış hem de bu denizci gruplar Sicilya ve Girit gibi daha doğudaki hedeflere gitmişlerdir. Bu Müslüman denizciler cihad amacıyla Hristiyan sahillerine akınlarda bulunmuşlar ya da korsanlık ve deniz ticareti gibi faaliyetleri yürütmüşlerdir. Endülüs’te kalan denizci gruplar 844 yılındaki Viking saldırısından sonra Endülüs emirlerinin resmî bir donanma teşkilatı oluşturma çabaları çerçevesinde devletin deniz ordusunun insan kaynağını teşkil etmiştir. Bilhassa ülkenin güney ve güneydoğu sahillerinde yaşayan ve Bahriyyun olarak tabir edilen denizcilerin bir kısmı Sevilla’daki ilk tersanenin çalışanları oldukları gibi gemilerde askerlik ve diğer hizmetlerde bulunmuşlardır. Bahriyyun taifesi IX. asrın sonlarına doğru ileride Endülüs halifelik donanmasının ana üssü olacak olan Almería şehrinin öncülü olan Pechina mevkiine yerleşmeye başlamışlardır. Denizci grupların tamamı devlet hizmetine hemen girmemiş ve bazıları deniz akınları ve ticaretle meşgul olmuşlardır. IX. asrın sonlarında bu gruplardan biri Fransa’nın güney sahillerine bir fırtına sebebiyle çıkmak zorunda kalmış ve planlanmayan bir şekilde burada seksen yıl kadar devam edecek olan Fraxinetum (Cebelu’l-Kılal) kıyı devletçiğini teşkil etmişlerdir. Endülüs’le insan ve malzeme takviyesi amacıyla denizden bağlantı kuran bu savaşçılar siyasî kargaşa içinde bulunan Provans bölgesinde zaman içinde çoğalmışlar ve Alp dağlarındaki geçitleri kullanmak suretiyle İtalya ve İsviçre’ye kadar yayılarak saldırılarda bulunmuşlardır. Dağ geçitlerindeki yolcu gruplarını hedef alarak esirler elde ettikleri gibi şehirlere saldırarak buralardan ganimet elde etmişlerdir. Bölgenin siyasî egemenleri Fraxinetum’daki bu savaşçılardan kurtulmak için Bizans’tan deniz yardımı talep etmişler ancak kendi aralarındaki siyasî anlaşmazlıklar bu küçük üssün 973 tarihine kadar yaşamasına imkân vermiştir. Endülüs Emevileri ile dolaylı bir ilişki içinde olan Fraxinetum bölgedeki Latin ve Cermen devletleri karşısında farklı bir tür sugr (tampon bölge) işlevi görmüştür. Bu çalışma Fraxinetum’da Müslüman denizciler tarafından oluşturulan deniz üssü ve Batı Akdeniz’deki ve Alp Dağları bölgesindeki faaliyetleri hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Endülüs coğrafyasına yakınlığına rağmen Fraxinetum’un İslam tarihindeki yeri hakkında ülkemizde çalışmalar yapılmamıştır. Makalemiz bu konuda başka çalışmalar için bir giriş yapmak amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Fraxinetum, Provans, Endülüs, Cebelu’l-Kılal, Bahriyyun, 9-10. asırlar

Fraxinetum From The Mediterranean Sea To The Alp Mountains: A Muslim Naval Base in Southern France in IX And X Centuries

The Muslims who entered Africa in the middle of seventh century conquered Spain at the beginning of eighth century and in this context within a time span less than a century the southern shores of Mediterranean Sea encountered a new political formation. The Emirate of Al-Andalus did not adopt a naval policy in its first decades but as from IX century, marine groups independent of the state emerged in the eastern shores of the country. In this century the emirate had to strenghten its navy because of several motives and those aforementioned marine groups advanced to eastern destinations like Sicily and Crete. Those groups made jihad-oriented incursions against Christian shores or conducted piracy and sea trade. The groups that remained in Andalus constituted human source of the sea army of the emirate in the context of Andalusian emirs’ effort to found an official fleet after the Viking attacks in 844. Especially the groups called bahriyyun living on the southern shores of the country became the workers of the first dockyard in Sevilla and performed as warriors and carried out other services. At the end of IX century, the groups of bayriyyun began to settle down in the site of Pechina which was the predecessor of Almería that would be the main naval base of Caliphate of Andalus. Not all the groups were enrolled in the state service and some of them engaged in sea incursions and trade. At the end of the century, one of this group had to land in southern shores of France because of a storm and, in an unplanned way, created coastal microstate of Fraxinetum that would live about eighty years. Backed by new warriors and equipment flowing from Andalus, these warriors increased in numbers gradually in Provance which was in a political turmoil and they conducted raids spreading towards Italy and Switzerland by using mountain passes in the Alps. They both took prisoners by targeting passenger groups in the passes and they got booty by attacking cities. Monarchs of the region demanded Byzantine naval assistance to rid themselves of the warriors of Fraxinetum but political discords among them enabled this small base to survive until 973. Fraxinetum had an indirect relation with Andalus and functioned as a different type of sugr (buffer zone) against Latin and German states. This study was prepared to give information about the naval base founded by these Muslim marines and their activities in Western Mediterranean and the region of the Alp Mountains. Although the proximity of this region to Andalus geography, in our country studies were not realized about the place of Fraxinetum in Islamic history.Our article aims to a be an introduction to further studies on the topic.

Keywords:

Fraxi̇netum, Provance, Andalus, Jabal al-Qilal, Bahriyyun, IX-X centuries,

PDF

___

EL-ABBADÎ, Ahmed Muhtar, Dirasat fi Tarihi’l-Mağrib ve’l-Endelüs, İskenderiye 1968.
ARSLAN, Şekib, Tarihu Gazavati’l-'Arab fi Fransa ve Suvisre ve İtalya ve Cezairi’l-Bahri’l-Mutavassıt, Hindawi Publishing Corporation, Kahire 2012.
AVCI, Casim, “Sugūr”, İslam Ansiklopedisi (TDV), C. XXXVII, İstanbul 2009.
AZUAR RUIZ, Rafael, “El ribât en al-Andalus: espacio y función”, 'Ilu. Revista de ciencias de las religiones. Anejos, sayı X, Madrid 2004, s. 23-38.
BALLAN, Mohammad, “Fraxinetum: An Islamic Frontier State in Tenth-Century Provence”, Comitatus: A Journal of Medieval and Renaissance Studies, sayı XLI, Los Angeles 2010, s. 23–76.
EL-BEKRÎ, Kitabu’l-Memalik ve'l-Mesalik, Daru’l-Garbi’l-İslamî, C. II, Beyrut 1992.
BRUCE, Travis, The Taifa of Denia and the Medieval Mediterranean, Yayınlanmış Doktora Tezi, Western Michigan University, Michigan 2010.
CARDOSO, Elsa Raquel Fernandes, Diplomacy and Oriental Influence in the court of Cordoba (9th -10th Centuries), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, University of Lisbon, Lizbon 2015.
CHRISTYS, Ann Rosemary, Christians in Al-Andalus 711-1000, Routledge, Londra-New York 2002.
COLLINS, Roger, Early Medieval Spain Unity in Diversity, 400-1000, Macmillan International Higher Education, Londra 1995.
FLETCHER, Richard, Moorish Spain, University of California Press, Berkeley – Los Angeles 2006.
GUICHARD, Pierre, “Animation maritime et développement urbain des côtes de l’Europe orientale et du Languedoc au Xe siècle, en Occident et Orient au Xe siècle”, Actes du IXe Congrès de la Société des historiens médiévistes de l’Enseignement Supérieur Public, Dijon, 2-4 Haziran 1978, Les Belles Lettres, Paris 1979, s. 187-201.
GUICHARD, Pierre, “Les débuts de la piraterie andalouse en Méditerranée occidentale (798-813)”, Revue de l’Occident musulman et de la Méditerranée, C. XXXV, Publications de l’Université de Provence, Aix-en-Provence 1983, s. 55-76.
EL-HACCÎ, Abdurrahman Ali, El-Alakat el-diblumasiyye el-Endelüsiyye ma Evrube el-garbiyye hılal el-müddetü’l-Emeviyye (H. 138-366 - M. 755-976), El-Mucemmiu’s-Sekafi, Abu Dabi 2004.
İBN HALDUN, Kitabu’l-İber ve Dîvânü’l-Mübtedei ve’l-Haber, tahkik: Halil Şahâde, C. IV, Beyrut 1408/1988.
İBN HAVKAL, Suretu’l-Arz, editör: J. H. Kramers, C. I, Leiden 1967.
İBN HAYYAN, al-Muqtabas V, editör: P. Chalmeta, F. Corriente, M. Sohb, Instituto Hispano-Árabe de Cultura, Madrid 1979.
EL-HİMYERÎ, Kitab er-Ravz el-Mi’tar fi Haber el-Aktar, tahkik: İhsan Abbas, Müessesetu Nasır li’s-Sekafe, Beyrut 1980.
HITCHCOCK, Richard, Muslim Spain Reconsidered: From 711 to 1502, Edinburgh University Press, Edinburgh 2014.
Hududu’l-Alem Mine’l-Maşrık İle’l-Mağrib, Farsça’dan tahkik ve tercüme, Es-Seyyid Yusuf el-Hadî, Daru’s-Sekafiyye li’n-neşr, Kahire 1423/2002-2003.
EL-İSTAHRÎ, Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik, Daru Sadır, Beyrut 2004.
KADI NUMAN, Kitabu İftitahu’d-da’ve ve ibtida ed-devle, tahkik: Ferhat Deşravi, Tunus 1986.
LANKİLA, Tommi P., “The Saracen Raid of Rome in 846: An Example of Maritime Ghazw”, editörler: Sylvia Akar; Jaakko Hämeen-Anttila; Inka Nokso-Koivisto, Travelling Through Time: Essays in honour of Kaj Öhrnberg, Studia Orientalia, C. CXIV, Societas Orientalis Fennica, Helsinki 2013, s. 93–120.
LAUWERS, Michel (editör), Guerriers et moines: Conversion et sainteté aristocratiques dans l’Occident médiéval (IXe-XIIe siècle), APDCA, Antibes 2002.
LÉVI-PROVENÇAL, Évariste, Historia de España: España musulmana hasta la caída del califato de Córdoba: 711-1031 de J.C., C. IV, Yayına hazırlayan: Ramón Menéndez Pidal & Leopoldo Torres-Balbás, Fransızca’dan İspanyolca’ya çeviren: Emilio García Gómez, Espasa-Calpe, Madrid 1957.
LEWIS, Archibald Ross, El-Kuvva el-Bahriyye ve et-Ticariyye fi havz el-Bahr el-Mutavassıt (M. 500-1100), İngilizce’den Arapça’ya çeviren: Ahmed Muhammed İsa, 1960 Kahire.
LIROLA DELGADO, Jorge, El poder naval de Al-Andalus en la época del califato omeya (siglo IV / X era cristiana), Departamento de estudios semíticos, Facultad de filosofía y letras, Universidad de Granada, Granada 1991.
LIUDPRAND, The Works of Liudprand of Cremona, Latince’den İngilizce’ye çeviren: F. A. Wright, Londra-New York 1930.
MANZANO MORENO, Eduardo, Conquistadores, emires y califas. Los Omeyas y la formación de al-Andalus, Crítica, Barcelona 2006.
MARIN, Manuela (editör), Formation of al-Andalus, C. I, Routledge, New York 2016.
EN-NUVEYRÎ, Ahmed b. Abdulvehhâb, Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, Dârü’l-Kütüb ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, C. XXIII, Kahire 1423/2002-2003.
PHILIPPE, Sénac, “Le califat de Cordoue et la Méditerranée occidentale au xe siècle : le Fraxinet des Maures”, Castrum 7, Zones côtières littorales dans le monde méditerranéen au Moyen Âge : Défense, peuplement, mise en valeur. Rome, 23-26 Ekim 1996, École française de Rome, Roma 2001, s. 113-126.
PICARD Christophe, La mer et les musulmans d’Occident au Moyen Age - VIIIe-XIIIe siécle, Presses Universitaires de France, Paris 1997.
PIRENNE, Henri, Hz. Muhammed ve Şarlman, Fransızca’dan çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara 2006.
PIRENNE, Henri, Medieval Cities: Their Origins and the Revival of Trade, Princeton University Press, New Jersey 2014.
SİSALİM, İsam Salim, Cüzuru’l-Endelüs el-mensiyye et-Tarihu’l-İslamî li-cüzuru’l-Balyar H. 89-685 - M. 708-1287, Daru’l-İlm li’l-Melayin, Beyrut 1984.
TALİBÎ, Muhammed, ed-Devletü’l-Ağlebiyye et-Tarihu’s-siyasî, Daru’l-Garbi’l-İslamî, Beyrut 1985.
EL-UDRÎ, Tersi’ el-Ahbar, Nusus ani’l-Endelüs min kitab tersi’ el-ahbar ve tenvi’ el-asar ve’l-bustan fi garaibi’l-buldan ve’l-mesalik ila cemiu’l-memalik, editör: Abdülaziz el-Ehvanî, El Instituto de Estudios Islámicos, Madrid 1965.
VERSTEEGH, Kees, “The Arab Presence in France and Switzerland in the Tenth Century”,Arabica, C. XXXVII, Brill, Leiden 1990, s. 359–388.
Yeni Yaşam Açıklamalı Kutsal Kitap, Yeni Yaşam Yayınları, 2011 İstanbul.

Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2015
Yayıncı: Celal ÖNEY

Arşiv