TARIK MÜMTAZ GÖZTEPEN’İN ÇİZGİLERİYLE BİR EĞİTİM KADROSU VE KÜLTÜREL EMPERYALİZM ÜZERİNE NOTLAR

Bir manda idaresi altında yabancı bir eğitim kadrosu ve politikasının yerli toplumu, kendi değerleri ve kimliğinden yabancılaştırma politikası gereği ortaya koyduğu faaliyetler ve bu faaliyetlerin sonuçları çalışmanın esas hareket noktasını oluşturmaktadır. Öyle ki söz konusu Fransız eğitim politikası başta Paris olmak üzere Fransa’nın diğer şehirlerinden az sayıda ancak daha çok Fransız sömürgelerindeki asker ve memurlardan getirilen, yanı sıra yüz elliliklerden de genişletilen eğitim kadrosu ile oluşturmuştur. Bu şekilde zaman içerisinde dil, kültür ve eğitim üzerinden var olana karşı bir yabancılaştırma ve farklılaştırma süreci başlatılır. İslam coğrafyasındaki bu yabancılaştırma sadece Katolik Fransa’nın okullarıyla değil aynı zamanda Rusya, İtalya, Almanya, Protestan İngiltere ve ABD’nin açtığı misyoner okullarıyla da gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın özgünlüğü 1935 yılında Halep’te Osmanlı Türkçesi olarak kaleme alınmış bir günlüğün bu yönde kritiği üzerine inşa edilmiş olmasıdır. Söz konusu günlük yüzelliliklerden Tarık Mümtaz tarafından kaleme alınmıştır. Günlük, Osmanlı ve sonrası döneminin misyoner okulları, eğitim sistemi, politikası ve faaliyetleri hakkında dikkat çekici bilgiler vermektedir.

Notes On Cultural Imperıalızm And The Educatıonal Staff Through The Eyes Of Tarık Mümtaz

The activities of a foreign educational staff and policy under the mandate of the administration of the indigenous society, the policy of alienating its own values and identity, and the results of these activities constitute the main action point of the study. So much so that the French education policy was made up of a small number of other French cities, notably Paris, but mostly from the military and civil servants of the French colonies, as well as the enlarged education staff. In this way, a process of alienation and differentiation against what exists over time through language, culture and education is initiated. This alienation was realized not only with Catholic France's schools but also with missionary schools opened by Russia, Italy, Germany, Orthodox England and the United States. This process is intended to be continued with practices that allow the language and culture existing in the region to be slowly but radically changed. The originality of the work was that a diary which had been preserved as Ottoman in Aleppo in 1935 was built on this criterion. Tarık Mumtaz received the remembrance from the daily folklore and provided remarkable information about the French education system, politics and activities of the period.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA.030.10.0.0, Yer no: 224.511.1.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA.30.18.01.02. Yer no:12.42.009.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA. 490.01.0.0, Yer no:442.1828.1.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA. 030.10.0.0, Yer no: 115.799.15.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA.490,01.0.0., Yer no:1385.596.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A3, 18-C, D 74, F 31-12.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A, A IV-18-C, D 74-1, F 19-37.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A- IV, 16-4, D-65, F 4-4.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A II, D-65, F 4-5.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A-IV-18-C, D-74-1, F-21-27.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, AVI-18-C, D 74-1, F 18-35.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A-IV-b, D-65, F-106-2-3-4-5-6.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi, AI-18-c, D-74-1, F-64.
Hatay Devleti Resmi Gazete (1939) Sayı 81, Karar no: 175, 29 (Nisan)
Hatay Devleti Resmi Gazete (1939) 11 İkinci kanun, no: 61
Hatay Devleti Resmi Gazete (1939) 18 İkinci kanun ,no:77
TC. Resmi Gazete (1938) Kanun no: 3527, Sayı:3961, 16, Temmuz
Cumhuriyet
Hacivat-Karagöz
Hatay
Vahdet (Halep)
Yıldız, (Beyrut)
ADA Serhan (2005) Türk- Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
AĞIR Ayten Sezer (1999) “Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Misyonerlerin Türkiye'deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara (Ekim). s.169-183.
AKBAŞ Ahmet (2012) İşgal Çantası, Ankara.
AKPINAR Zeki (1944) “Hatay’da Kültür,” Hatay Halk Evi, S.8 (Eylül).
ALİ Mahmud (1928)” Latin Harfleri”, Yeni Mecmua, 15 (Eylül).
ARMAOĞLU Fahir (2004) 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi (C. I- C.II: 1914-1995) Alkım Yayınları, İstanbul.
Akşam (1938) “İstiklal Marşı Hatay Milli Marşı Oluyor, Şapka Kabul Ediliyor, Fes, Aşar Kalkıyor”, 09 (Ekim).
AYTEPE Oğuz (1998) “Yeni Belgelerin Işığında Hoybun Cemiyeti”, Toplumsal Tarih, C 10, S.58 (Ekim).
Parlamento Tarihi: D.10, C.2(1954-1957). s. 378-379.
BALCIOĞLU Şükrü (1937) “Dil ve Hafta Tatili Meselesi”, Yenigün, 16 (Aralık).
BAZANTAY Pıerre (1935) Les Etats Du Levant Sous Mandat Françaıs, Beyrouth.
BAZANTAY Pierre Conflic De Nationalites Au Proche-Orient, (Le Sandjak D’Alezandrette 1934-1939), Ed.Armenag Aprahamian, (Membre Du Conseil National Armenien), La France Et La Question D’Orient, Rapport Nu. 3, http://www.haybachdban.org/Armenie-Occidentale/Departement-Interieur/Analyse/LESANDJAK- D-ALEXANDRETTE-Rapport-N%C2%B03.pdf
Yenigün (1937) “Ders Programı Bile Hala Arapça”, , 25 (Aralık).
BOLAT Bengül, AYAZ Ratip (2017), “İngiliz Misyonerlik Faaliyetlerinin Osmanlı Devleti’nin Yıkılış Sürecine Etkileri”, Atatürk Yolu Dergisi, Güz 2017.s.1-45.
BİLGİLİ Mesut Fani (1939) Hatay Kültür Hayatı, İktisad Basımevi.
BİRİNCİ Ali (2000) “İlmi Bey, Fanizade”, İslam Ansiklopedisi, C.22, İstanbul.
BÖLME Selim M. (2015) “Hoybun Örgütü: Kürt Milliyetçiliğinde Yeni Bir Evre”, International Journal of Kurdish Studies, (July ).
CEVİZLİLER Erkan (2014) “XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’ndeki İngiliz Okulları Üzerine Bir İnceleme”, Tarihin Peşinde, Sayı 12, s. 119-155.
CHAMMAS Le p. (1931) Alexandrette, Tous Droıts Reserves a L’Auteur, Paris.
ÇELENK Selim (1987) Hatay’ın Kurtuluş Mücadelesi Anıları, Antakya Gazeteciler Cemiyeti, Hatay.
DEMİR Yaşar (2012) “Antakya’da Misyon ve Misyonerlik Faaliyetleri”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:32 (Eylül- Ekim). s.1-19.
DERVİŞ Ata (1938) Hatay’da Türk Kültürünün İç Yüzü”, Yenigün, 31(Mart).
ERDAHA Kamil (1998) Yüzellilikler Yahut Milli Mücadele’nin Muhasebesi, Tekin Yayınevi, İstanbul.
ERKİN Feridun Cemal (1987) Dışişlerinde 34 Yıl, CI. Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ESENKAL, Ebru (2007) Yabancı Ülkeler Tarafından Osmanlı Coğrafyasında Açılan Okullar, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
GORNY Mocıej vd. (2010) Discourses of Collective Identity ın Central and Southeast Europe (1740-1945), Volume III/2, published in 2010 by Central Europen University Press, Budapeşt,
GÖZTEPE Tarık Mümtaz (1942) Hatay Albümü, İstanbul, Ülkü Matbaa.
GÜÇLÜ Yücel (2001) The Question Of The Sanjak Of Alaexandratta, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
GÜNDÜZ, Şinasi (2005) “Misyonerlik”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, İstanbul.
HALICI Şaduman (1998) Yüzellikler, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi (Eskişehir).
HAYDAROĞLU İlknur Polat (1990), Osmanlı İmparatorluğunda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı.
HİLMİ Ömer (1928) “İskenderun Maarif Riyaseti Aliyesine”, Yeni Mecmua, 15 (Kasım).
HİLMİ Ömer (1928) “Yeni Türk Alfabesine Dair”, Yeni Mecmua, 15 (Aralık).
HİLMİ Ömer (1929) “Yeni Türk Alfabesine Dair II”, Yeni Mecmua, 01 (Ocak).
HÜLAGÜ Metin (2001), “Osmanlıdan Cumhuriyet’e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kayseri, Sayı: 10.
İNAN Arı (2011) Tarihe Tanıklık Edenler, İş bankası Yayınları, İstanbul. İSLAM İbrahim (2009) “Millî Mücadeleye Muhalif Bir Gazete: Ferda”, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, S-12.
KARACA Emin (2004) 150’likler, Altın Kitaplar, İstanbul.
ILIÇ Remzi (2006) “Misyonerlik ve Türkiye’ye Yönelik Misyoner Faaliyetleri,” TÜBAR, XIX/.
KONURALP Nuri Aydın (1970) Hatay’ın Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi, Hatay Postası Gazete ve Basımevi, İskenderun.
MERİÇ Cemil (2008) Bu Ülke, İletişim Yayınları İstanbul.
MERİÇ Ümit (2008) Babam Cemil Meriç, İletişim Yayınları, İstanbul.
MURSALOĞLU Mehmet vd. (2003) Cumhuriyet’in 80. Yılında İskenderun, MEB, İstanbul.
ÖCAL Hulki (1953) Hatay Savaşı, Desen Matbaa, Ankara.
PAYASLI Volkan (2017) Sancak’tan Vilayet’e Hatay (1921-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
POLAT İlknur (1989) "Türk -İtalyan İlişkileri Çerçevesinde İtalyan Okulları", Atatürk Yolu Dergisi, Kasım, Yıl:2, Sayl:4. s.563-575.
KOCABAŞOĞLU Uygur (1999); “XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Okulları”, Osmanlı, Ankara, Cilt 5, s. 340-349.
ÖZTÜRK Ayhan (2007), “Amerikan Board’un Kuruluşu, Teşkilatlanması ve Osmanlı Devleti’nde Kurduğu Misyonlar”, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı, 23. s.63-74.
ÖZKAYA DUMAN Olcay (2013) “İşgalden İltihaka Hatay’da Entelektüel Bir Kadro Hareketi, Yenigün Gazetesi ve Yenigüncüler”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 6, Sayı XVI. s. 397-422.
ÖZKAYA DUMAN Olcay (2017) Geçmişin Sesiyle Tarihi Yeniden Düşünmek Üzerine Bir Sözlü Tarih Denemesi (Antakya Örneği 1921-1939 Sosyo-Kültürel Yaşam), Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları No.61,Adana.
ÖZKAYA DUMAN Olcay (2013) Sancak’tan Devlet’e Hatay Basını (1921- 1939), SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Isparta.
PEHLİVANLI Hamit vd, (2001) Türk Dış Politikasında Hatay, ASAM, Ankara. SANJİAN Avedis (1956) The Sanjak of Alexandretta (Hatay): A Study In Franco–Turco–Syrian Relations (University of Michigan).
“Rıza Tevfik Hata Ettim Diyor”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 1931.
SARINAY Yusuf (1998) “Hoybun Cemiyeti ve Türkiye’ye Karşı Faaliyetleri”, AAMD, S.40, C.XIV (Mart). s.207-244.
SARINAY Yusuf (1996) “Atatürk’ün Hatay Politikası-1- ( 1936-1938)” ,AAMD, Sayı 34, Cilt: XII (Mart).s.3-65.
SHIELDS Sarah D. (2011) İdentity Politics and Europen Diplomacy İn the Middle East On The Eve Of World War II, Oxford University Press.
SİLİÖZ Remzi (1937) Hatay İli ve Milli Mücadele Yılları, Ankara Kitapevi, Bursa.
SİLİÖZ Remzi (1944) Milli Mücadeleden Portreler: Bazanti, Yenigün, 19 (Mart).
SOFUOĞLU Adan; DAĞISTAN Adil (2008) İşgalden Katılıma Hatay, Ankara.
SOFUOĞLU Adnan – DAĞISTAN Adil (2005) “Belgeler Işığında Bağımsız Hatay Devleti’nin Kuruluşu ve Türkiye, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXI, S.62, Ankara (Temmuz).”
SOYER Şinasi vd. (1998) Hatay İli Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Eğitim, MEB, Hatay.
SOYSAL İlhami (1984)” 150’likler Kimlerdir? Neler Yaptılar? Ne oldular?” Milliyet,(7/8/9/10 Ekim). SOYSAL İlhami (1984) “150’likler Kimlerdir? Neler Yaptılar? Ne oldular?” Milliyet, 13 (Ekim).
SOYSAL İlhami (1985) 150’likler, Gün Yayınları, İstanbul.
SOYSAL İsmail (1989) Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları I (1920-1945), TTK, Ankara.
SÜKAN Faruk vd. (1967) Hatay İl Yıllığı, MEB, İstanbul.
Şişman, Adnan (2002) “Misyonerlik ve Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kurulan Yabancı Sosyal ve Kültürel Müesseseler”, Türkler, Cilt 14, s. 173-180.
TOROS Taha Mesud Fani Üzerine, Tarih ve Toplum, S.61 (Ocak).
TOROS Taha (2001) Kurtuluş Savaşı’nda Çukurova, TTK Basımevi, Ankara.
TUNCAY Mete (1981) Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), Yurt Yayınları, Ankara.
YÜCEL Mustafa Serhan (2016) “Türkiye’de Yabancı ve Azınlık Oklulları (1925-1926)”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Bilecik, 2016.
TÜZÜN Süleyman (1989) İki Büyük Savaş Arası Dönemde Hatay Tarihi, HÜ, AİİTE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
UÇMAN Abdullah (1993) “Ali İlmi Fani ( Biligili)’nin Bir Mektubu”, Tarih ve Toplum, Sayı 114 (Haziran).
UCMAN Abdurrahman, İNCİ Handan (1998) Bir 150’liğin Mektupları, İstanbul.s.39.
WHİTE Paul (2000) The Kurdısh Nationaly Movement ın Turkey, Zed Books, New York.
YAVUZ Bige (1992) 1921 “Tarihli Türk-Fransız Antlaşmasının Hazırlık Aşaması”, Atatürk Araştırma Merkezi, C. VIII, S.23 (Mart). s.273-308.
ZENGİN, Zeki Salih (2007) “II. Abdülhamit Döneminde Yabancı ve Azınlık Mekteplerinin Faaliyetleri”, Belleten, Sayı 261, s. 613-652.
Rahime Edibali, “İslam Coğrafyasındaki Misyonerlik Faaliyetleri”, http://www.bayrakyayincilik.com/2017/08/01/islam-cografyasindaki-misyonerlikfaaliyetleri/ (10.05.2018).