SELÇUKLU SULTANLARININ MOĞOL HANLARINI ZİYARETLERİ VE BU ZİYARETLERİN ANADOLU'YA ETKİLERİ

II. Keykavus'un tahta çıkarılmasıyla birlikte, devlet adamlarının sultan adına kendi menfaatleri doğrultusunda ülkeyi Moğolların gölgesinde yönetmeye çalışmaları, Moğolları Anadolu'ya daha çok çektiği gibi Moğolların Anadolu üzerindeki tasarruflarının da her geçen gün artmasına sebep olmuştur. 1246'dan başlayarak, II. Keykavus ve IV. Kılıçarslan'ın ayrı ayrı Hülagu'nun huzuruna çıkarak adı geçen ilhan tarafından, devletin ikiye taksim edildiği 1259'a kadar olan zaman diliminde, karşılıklı gidip gelen heyetler, Moğollarla diplomatik ilişkilerin sıklaşmasına sebep olmakla birlikte bu ilişkiler, Selçukluları Moğollara daha çok bağımlı hale getirmiştir. Anadolu'ya gelen Moğol elçileri, her fırsatta Selçuklulara ağır vergiler yüklediği gibi asıl Sultan olarak gördükleri II. Keykavus'un, bizzat Büyük Han'a giderek itaatini bildirmeleri hususunda baskı yapmışlardır. II. Keykavus'un bir türlü itaat arz etmeye gitmemesi sebebiyle önce devlet kararıyla IV. Kılıçarslan ve daha sonra II. Keykubad, Moğolistan'a gönderileceklerdir. Bunu Hülagu'dan yarlık alarak tahtı ele geçirmek için IV. Kılıçarslan'ın yapacağı ziyaret ve son olarak da II. Keykavus ve IV. Kılıçarslan'ın ayrı ayrı Hülagu'nun huzuruna çıkarak devletin ikiye taksim edilmesiyle sonuçlanacak olan ziyaretler izleyecektir. Bu ziyaretler sonucunda Selçuklu taht sahipleri, görünüşte istediklerini elde etmeyi başarmışlarsa da devleti büyük bir çıkmaza sürüklemişlerdir. Moğolların Anadolu siyaseti, esasında iktisadi alan ile sınırlı kalmış ve Moğollar, sürekli olarak Selçuklu yönetimine yaptıkları müdahaleleri daha ziyade bu çerçevede ele almışlardır. Yapılan ziyaretlerin Anadolu'ya birçok olumsuz etkisinin yanı sıra dolaylı da olsa milli bilincin uyanmasına katkı sağladığı da görülmüştür.

Visits of Seljuk Sultans to Mongol Khans (1246-1259) and the Effects of These Visits upon Anatolia

With II. Keykavus coming to throne, the fact that statesmen attempted to govern the country in the direction of their own benefits on behalf of the sultan under the shadow of Mongols caused Mongols to come to Anatolia and the rise of their authority on Anatolia day by day. Beginning form 1246, in the period of time until 1259 when II. Keykavus and IV. Kilicarslan came into Hulagu's presence separately and the government was divided into two by the aforementioned ruler, mutual committees caused the diplomatic relations to become more frequent and also these relations rendered Seljuks more dependent to Mongols. Mongols who came to Anatolia, imposed high taxes to Seljuks and forced II. Keykavus, whom they regarded as the major Sultan, to declare his obedience to Great Khan.For the reason that II. Keykavus rejected to declare the obedience, first IV. Kilicarslan and then II. Keykubad would be dispatched to Mongolia with government decision. This would be followed by the visit of IV. Kilicarslan to capture the throne and lastly the visit of II. Keykavus and IV. Kilicarslan to Hulagu separately resulted with the division of the government into two. As a result of these visits, although seemingly Seljuk governors achieved what they had wanted, they dragged the government into a deadlock. Anatolian politics of Mongols was fundamentally restricted to financial area and Mongols took the intervention to Seljuks in hand rather in the borders of this frame. Although the visits had a lot of negative effects on Anatolia, it is obviously seen that these visits, even indirectly, contributed to the rise of national consciousness.

___

  • ABUL FARAC, Gregory (1987). Abul Farac Tarihi II, (Ö. Rıza Doğrul), Ankara: TTK Yay.
  • ABUL FARAC, Gregory (2011). Tarihi Muhtasarü'd-Düvel, (Şerafettin Yaltkaya), Ankara: TTK Yay.
  • AHMED BİN MAHMUD (2011). Selçukname II, (Erdoğan Merçil), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
  • AKSARAYİ, Kerimüddin (2000). Müsameretü'l-Ahbar, (Mürsel Öztürk), Ankara: TTK Yay.
  • ALPTEKİN, Coşkun (1992). "Türkiye Selçukluları", Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.8, İstanbul: Çağ Yay.
  • ANONİM (2014). Tarih-i Ali Selçuk, (H. İbrahim Gök-Fahrettin Coşguner), Ankara: Atıf Yay.
  • AVCIOĞLU, Doğan (1982).Türklerin Tarihi V, İstanbul: Tekin Yay.
  • BAL, Mehmet Suat (2005). "Türkiye Selçuklu Devleti Tarihinde Bir Dönüm Noktası, II. İzzeddin Keykavus Dönemi" Tarih Araştırmaları Dergisi, Tarih Araştırmaları, C.24, S.38: 239-258.
  • BAL, Mehmet Suat (2006). "Türkiye Selçuklu Devletine Hükümdarlık Yapan Vezir; Şemseddin İsfahânî", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.19: 265- 294.
  • CAHEN, Claude (2014). Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, (Erol Üyepazarcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
  • CAHEN, Claude (1984). Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, (Yıldız Moran), İstanbul: E Yay.
  • CÜVEYNÎ, Ata Melik (1998). Tarih-i Cihangüşa, (Mürsel Öztürk), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • D'OHSSON, M. Baron (2006). Moğol Tarihi, (Ekrem KalanQiyasŞükürov), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
  • EDHEM, Halil (1982). Kayseri Şehri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • ERDEM, İlhan (1995). Türkiye Selçukluları İlhanlı İlişkileri (1258- 1308),Ankara: A.Ü.D.T.C.F., Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • ERDEM, İlhan (2003). "Türkiye Selçuklu-İlhanlı İktisadi, Ticari İlişkileri ve Sonuçları", Tarih Araştırmaları Dergisi, C.21: 49-67.
  • ERDEM, İlhan (2005). "İlk Dönem Selçuklu-Moğol İlişkilerinin İktisadi Boyutu (1243-1258)", Tarih Araştırmaları Dergisi, C.24, S. 38: 1-10. ERKİLETLİOGLU, Halit (1993). Kayseri Tarihi, Kayseri: İl Kültür Müdürlüğü Yay.
  • ERKİLETLİOGLU, Halit - GÜLER Oğuz (1996). Türkiye Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri, Kayseri: EÜ Yay.
  • ERSAN, Mehmet (2010). Türkiye Selçuklu Devleti'nin Dağılışı, Ankara: Birleşik Yay.
  • FAZLULLAH, Reşidüddin (2013). Cami'üt Tevarih (İlhanlılar Kısmı), (İsmail Aka-Mehmet Ersan-Ahmad Hesamipour Khelejani), Ankara: TTK Yay.
  • GROUSSET, René (1999). Bozkır İmparatorluğu, (Reşat Uzmen), İstanbul: Ötüken Yay.
  • GÜL, Muammer (2005). Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Moğol Hâkimiyeti, İstanbul: Yeditepe Yay.
  • İBN BİBİ (2014). El-Evamirü'l-Ala'iyyefi'l-Umuri'l-Ala'iyye (Selçukname), (Mürsel Öztürk), Ankara: TTK Yay.
  • İBN BİBİ (2007). Selçukname, (M. Halil Yinanç), İstanbul: Kitabevi Yay.
  • KAFESOĞLU, İbrahim (1972). Selçuklu Tarihi, İstanbul: MEB Yay. KAYMAZ, Nejat (2011). Anadolu Selçuklularının İnhitatında İdare Mekanizmasının Rolü, Ankara: TTK Yay.
  • KAYMAZ, Nejat (1970). Pervane Mu'inü'd-din Süleyman, Ankara: AÜDTCF Yay.
  • MERÇİL, Erdoğan (2002). "Türkiye Selçukluları", Türkler, C.6, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
  • MÜNECCİMBAŞI, Ahmed b. Lüfullah (2001). Camiü'd-Düvel (Selçuklular Tarihi II Anadolu Selçukluları ve Beylikler), (Ali Öngül), İzmir: Akademi Yay.
  • ÖNGÜL, Ali (2014). Selçuklular Tarihi-2, İstanbul: Çamlıca Yay. ROUX, Jean-Paul (2001). Moğol İmparatorluğu Tarihi, (Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket), İstanbul: KabalcıYay
  • RUNCİMAN, Steven (1987). Haçlı Seferleri Tarihi III, (Fikret Işıltan), Ankara: TTK Yay.
  • SEVİM, Ali-MERÇİL Erdoğan (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara: TTK Yay.
  • SİMON, De Saint Quentin (1965). Histories des Tatares, ( J. Richard), Paris.
  • SPULER, Bertold (1957). İran Moğolları, (Cemal Köprülü), Ankara: TTK Yay.
  • SÜMER, Faruk (1970). Anadolu'da Moğollar, Selçuklu Araştırmaları Dergisi I, Ankara: TTK Yay.
  • SÜMER, Faruk (2002a). Keykavus II.,İslam Ansiklopedisi (TDV), C. 25: 355-357.
  • SÜMER, Faruk (2002b). Keykubad II.,İslam Ansiklopedisi (TDV), C. 25: 359-360.
  • SÜMER, Faruk (2002c). Kılıçarslan IV.,İslam Ansiklopedisi (TDV), C. 25: 404-405.
  • ŞEKER, Mehmet (2011). Anadolu'nun Türkleşmesi ve Kültürel Hayatı, İstanbul: Ötüken Yay.
  • ŞEKER, Mehmet (1973). Fetihlerle Anadolu'nun Türkleşmesi, İslamlaşması, İstanbul: Ötüken Yay.
  • TOGAN, Zeki Velidi (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul: İÜEF Yay.
  • TURAN, Osman (1948). Celaleddin Karatay, Vakıfları ve Vakfiyeleri, Belleten, C.XII (12): 17-171.
  • TURAN, Osman (1955a). Keykavus II.,İslam Ansiklopedisi (MEB), C.VI (6): 642-645.
  • TURAN, Osman (1955b). Keykubad II.,İslam Ansiklopedisi (MEB), C.VI (6): 661-662.
  • TURAN, Osman (1955c). Kılıçarslan IV.,İslam Ansiklopedisi (MEB), C.VI (6): 703-707.
  • TURAN, Osman (2005). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Yay.
  • TURAN, Osman (1999). Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkuresi Tarihi, İstanbul: Boğaziçi Yay.
  • TURAN, Osman (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara: TTK Yay
  • UYUMAZ, Emine (2011). Türkiye Selçuklu Devleti'ne Gelen ve Giden Elçiler, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
  • UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı (1988). Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal, Ankara: TTK Yay.
  • VON RUBRUK, Wilhelm (2001). Moğolların Büyük Hanı'na Seyahat 1253-1255, (Ergin Ayan), İstanbul: Ayışığı Yay.
  • YUVALI, Abdülkadir (1994a). İlhanlılar Tarihi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.
  • YUVALI, Abdülkadir (1994b). İlhanlıların Anadolu Politikası ve Doğu Anadolu Şehirlerinin Vergi Potansiyeli, XI. Türk Tarih Kongresi, C. II: 581- 600.