DEMİRYOLUNUN ELÂZIĞ'A GELİŞİ

Osmanlı Devleti'nin yıkılmasının ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin M. Kemal liderliğindeki idarecilerinin en önemli hedeflerinden birisi, ülkedeki ulaşım şebekesini geliştirmekti. Bu amaçla ülkenin bir başından diğer başına kadar demiryolları yapmayı ve bu demiryolu hatlarını karayollarıyla destekleyerek bir kara ulaştırma şebekesi oluşturmayı hedeflemişlerdir. Ülkede bulunan ağaç şeklindeki koloni tipi demiryolları yerine, milli ihtiyaçlara göre şekillenen ve ülkenin doğusuyla batısını, kuzeyiyle güneyini birbirine bağlayan ağ tipi demiryolları inşa etmek istemişlerdir. Ülkenin farklı bölgelerinin demiryollarıyla birbirine bağlanması askeri, siyasi, iktisadî, sosyal ve kültürel gelişime katkı yapacaktı. Bu anlamda, Ülkenin bel kemiği olarak telakki edilen Ankara - Sivas - Erzurum demiryolu hattı ve Fevzipaşa - Diyarbakır hatları yapılarak ülkenin doğusuyla batısı arasında irtibat sağlanmıştır. Ayrıca yine ülkenin kıyı bölgeleri ile iç bölgelerinin, birbirine demiryolları ile bağlanması hedeflenmiştir. Bu ana hatlarla birlikte bütünleşmiş bir iç pazar oluşturmak için Afyon - Karakuyu, Malatya - Çetinkaya, Bozönü - Isparta ve Yolçatı - Elazığ gibi iltisak hatları yapılmıştır. Fevzipaşa - Diyarbakır hattı yapımına karar verildiğinde hazırlanan projede demiryolu Elazığ vilayetinin Baskil, Sivrice. Maden ilçeleri ile Yolçatı kasabasından geçerek Elazığ şehir merkezine uğramadan Diyarbakır'a ulaşacaktı. Fakat Elazığ halkı demiryolunun şehirlerinden geçmesi için lobi faaliyetinde bulunmuşlardır. Bunun yanında daha sonra yapılması planlanan Elazığ-Muş-Van hattının temelini oluşturacağı düşünülerek Fevzipaşa-Diyarbakır hattının uygun noktasından bir şube hattının yapılmasına karar verilmiştir. Böylece bu şube hattıyla demiryolu Elazığ şehir merkezine ulaşmıştır. Bu çalışmamızda Fevzipaşa - Diyarbakır Hattı ve bu hattın Elazığ vilayetindeki güzergahı ile Yolçatı - Elazığ Şube (İltisak) hattının yapımı hakkında bilgiler verilmiştir. Araştırma yapılırken başta arşiv kaynakları olmak üzere resmi yayınlar, dönemin süreli yayınları ve tetkik eserler de kullanılmıştır.

Railway Arrival to Elazıg

One of the most important goal of conductors of Republic of Turkey Government which has established after the collapse of the Ottoman Empire, in Mustafa Kemal's leader ship,was improving the transportation network in the country. Fort his purpose, they aimed building railways through out the country and creating a land transportation network by supporting these railways with land routes. Instead of tree-shaped colony type railways in the country, they wanted to build a network type of railways which are shaped according to national needs and connecting the country's west with east, South with north. Connecting different regions of country by railways would make a contribution to military, political, economic, social and cultural development. In this sense, by building Ankara - Sivas - Erzurum railway line, which is regarded as the back bone of the country, and Fevzipasa - Diyarbakir line connection is provided between east and west of the country. Further more connecting coastal and inland areas of the country to each other, has been aimed. When decision was made to built Fevzipasa- Diyarbakır railway line, in the Project prepared, railway would reach Diyarbakir not coming by Elazig city center but passing through Baskil, Sivrice, Maden counties and Yolçati town of Elazig. But people of Elazig had made lobbying for the railway go through their city. Besides, it was decided to build a branch line from an appropriate point of Fevzipaşa-Diyarbakır line with an idea that it will form the basis of Elazig-Muş-Van line which is scheduled to built later. Thus, with this branch line, railway reached the city center of Elazig. In this paper, informations about Fevzipasa-Diyarbakir railway line and route of this line in Elazig province and construction of Yolcati-Elazig branch line is given. While research is being conducted, primarily archive sources have been used and offical publications, periodicals and research works have been used too.

PDF

___

BCA Fon Kodu, 30.10. 00. Yer Kodu, 12. 73. 26.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 01. Yer Kodu, 147. 48. 9.
BCA Fon Kodu, 30.10.0. Yer Kodu, 147. 48. 10.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 147. 49. 11.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 151. 71. 9.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 151. 70. 1.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 152. 71. 8.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 152. 76. 7.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 152. 76. 12.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 152. 76. 15.
BCA Fon Kodu, 30. 10. 00. Yer Kodu, 152. 76. 24.
BCA Fon Kodu, 30.10. 0. Yer Kodu, 167. 161. 4.
BCA Fon Kodu, 30.18.01.01. Yer Kodu, 014. 33. 15.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 016. 73. 14.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 017. 81. 3.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 017. 81. 16.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 019. 39. 10.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 022. 74. 12.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 028. 16. 13.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 30. 50. 6.
BCA Fon Kodu, 30.18.01. 02. Yer Kodu, 34. 13. 4.
BCA Fon Kodu, 30.18.01.02. Yer Kodu, 054. 40. 10.
BCA Fon Kodu, 30.18.01. 02. Yer Kodu, 69. 83. 7.
BCA Fon Kodu, 30. 18. 01. 01. Yer Kodu, 151. 70. 3.
BCA Fon Kodu, 490.01.0.0. Yer Kodu, 236. 935. 1.
BCA Fon Kodu, 490.1.0.0. Yer Kodu, 210. 833. 2. Resmi Yayınlar
Düstur Resmi Gazete, TBMM Zabıt Ceridesi Akşam Gazetesi, 11 Ağustos 1934.
Akşam Gazetesi, 11 Teşrinievvel 1935.
Akşam Gazetesi, 12 Ağustos 1934.
Akşam Gazetesi, 12 Ağustos 1934.
Akşam Gazetesi, 2 Temmuz 1934.
Akşam Gazetesi, 23 Teşrinisani 1935.
Akşam Gazetesi, 25 Kânunisani 1935.
Akşam Gazetesi, 26 Haziran 1972.
Akşam Gazetesi, 27 Ağustos 1935.
Akşam Gazetesi, 29 Ağustos 1934.
Akşam Gazetesi, 29 Temmuz 1933.
Akşam Gazetesi, 3 Haziran 1933.
Akşam Gazetesi, 9 Temmuz 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 1 Kânunisani 1927.
Cumhuriyet Gazetesi, 20 Haziran 1341.
Cumhuriyet Gazetesi, 28 Nisan 1341.
Cumhuriyet Gazetesi, 30 Mayıs 1341.
Cumhuriyet Gazetesi, 10 Ağustos 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 12 Ağustos 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 15 Temmuz 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 16 Ağustos 1935.
Cumhuriyet Gazetesi, 16 Eylül 1935.
Cumhuriyet Gazetesi, 16 Mayıs 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 17 Birinci Kânun 1933.
Cumhuriyet Gazetesi, 19 Nisan 1341.
Cumhuriyet Gazetesi, 19 Teşrinisani 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 22 İkinci Teşrin 1935.
Cumhuriyet Gazetesi, 23 İkinci Teşrin 1935.
Cumhuriyet Gazetesi, 27 İkinci Teşrin 1935.
Cumhuriyet Gazetesi, 28 Ağustos 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 29 Haziran 1933.
Cumhuriyet Gazetesi, 6 Ağustos 1935.
Cumhuriyet Gazetesi, 7 Ağustos 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 8 Temmuz 1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 9 Ağustos 1934.
Elaziz Gazetesi, 10 Birinci Kânun 1930, No.2213.
Elaziz Gazetesi, 19 Nisan 1933, No.2332.
Elaziz Gazetesi, 22 Mart 1933, No.2329.
Elaziz Gazetesi, 24 Birinci Kânun 1930, No.2215.
Elaziz Gazetesi, 24 Birinci Kânun 1930, No.2215.
Elaziz Gazetesi, 31 Birinci Kânun 1930, No.2216.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 1 Temmuz 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 11 Ağustos 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 12 Ağustos 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 17 Ağustos 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 19 Ağustos 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 23 Temmuz 1933.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 3 Temmuz 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 31 Ağustos 1930.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 5 Ağustos 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 9 Ağustos 1934.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 9 Haziran 1933.
Milliyet Gazetesi, 10 Kânunisani 1934.
Milliyet Gazetesi, 11 Ağustos 1934.
Milliyet Gazetesi, 12 Ağustos 1934.
Milliyet Gazetesi, 16 Ağustos 1934.
Milliyet Gazetesi, 29 Temmuz 1933.
Milliyet Gazetesi, 30 Haziran 1934.
Milliyet Gazetesi, 9 Ağustos 1934.
Milliyet Gazetesi, 9 Temmuz 1934.
Son Posta Gazetesi, 1 Eylül 1930.
Son Posta Gazetesi, 1 Temmuz 1934.
Son Posta Gazetesi, 10 Ağustos 1934.
Son Posta Gazetesi, 10 Ağustos 1934.
Son Posta Gazetesi, 11 Ağustos 1934.
Son Posta Gazetesi, 15 Kânunisani 1934.
Son Posta Gazetesi, 16 Ağustos 1934.
Son Posta Gazetesi, 17 Mart 1934.
Son Posta Gazetesi, 21 İkinci Teşrin 1935.
Son Posta Gazetesi, 22 İkinci Teşrin 1935.
Son Posta Gazetesi, 22 Mayıs 1935.
Son Posta Gazetesi, 23 İkinci Teşrin 1935.
Son Posta Gazetesi, 24 Kasım 1934.
Son Posta Gazetesi, 26 Kasım 1934.
Son Posta Gazetesi, 6 İkinci Teşrin 1935.
Son Posta Gazetesi, 7 Ağustos 1935.
Son Posta Gazetesi, 8 Ağustos 1934.
Son Posta Gazetesi, 8 İkinci Kânun 1934.
Son Posta Gazetesi, 8 İkinci Teşrin 1935.
Son Posta Gazetesi, 8 Temmuz 1934.
Tan Gazetesi, 1 Ağustos 1935.
Tan Gazetesi, 16 Eylül 1935.
Tan Gazetesi, 16 Mayıs 1935.
Tan Gazetesi, 19 İkinci Teşrin 1935.
Tan Gazetesi, 20 İkinci Teşrin 1935.
Tan Gazetesi, 21 İkinci Teşrin 1935.
Tan Gazetesi, 23 Ağustos 1935.
Tan Gazetesi, 23 İkinci Teşrin 1935.
The New York Times, 11 February 1927.
The New York Times, 14 December 1926.
The New York Times, 24 November 1935.
The New York Times,20 March 1927.
Turan Gazetesi, 1 Ağustos 1935, No. 288.
Turan Gazetesi, 1 Nisan 1934, No. 206.
Turan Gazetesi, 10 Ağustos 1931, No. 21.
Turan Gazetesi, 12 Teşrinsani 1933, No. 183.
Turan Gazetesi, 13 Ağustos 1934, No. 233.
Turan Gazetesi, 18 Haziran 1931, No. 11, s.1.
Turan Gazetesi, 2 Temmuz 1934, No. 226.
Turan Gazetesi, 21 Temmuz 1934, No. 229.
Turan Gazetesi, 24 Ağustos 1933, No. 163.
Turan Gazetesi, 27 Temmuz 1933, No. 155.
Turan Gazetesi, 28 Mayıs 1933, No. 138.
Turan Gazetesi, 28 Şubat 1933, No. 120.
Turan Gazetesi, 29 Temmuz 1935, No. 287.
Turan Gazetesi, 4 Ağustos 1931, No. 20.
Turan Gazetesi, 5 Ağustos 1935, No. 289.
Turan Gazetesi, 5 Mayıs 1934, No. 213.
Turan Gazetesi, 6 İkinci Kânun 1934, No. 193.
Turan Gazetesi, 8 Mayıs 1933, No. 134.
Turan Gazetesi, 9 Ağustos 1934, No. 232.
Turan Gazetesi, 9 Temmuz 1933, No. 150.
Turan Gazetesi, 9 Temmuz 1934, No. 227.
Ulus Gazetesi, 20 Son Teşrin 1935.
Ulus Gazetesi, 22 Son Teşrin 1935.
Ulus Gazetesi, 23 Son Teşrin 1935.
Ulus Gazetesi, 29 İlk Kânun 1934.
Vakit Gazetesi, 18 Nisan 1341 (1925), No.2727.
Yarın Gazetesi, 21 Kânunuevvel 1930, Y.2, No.364.
Yeni Adana Gazetesi, 30 Kânunuevvel 1930.
Zaman Gazetesi, 11 Haziran 1934, No.1.
Dergiler Altan Elâziz Halkevi Dergisi Ayın Tarihi, Bayındırlık İşleri Dergisi (Yönetsel Kısım) Demiryol Dergisi, Demiryollar Dergisi Demiryollar Mecmuası Demiryolları Mecmuası Elazığ Kültür Tanıtma Dergisi F. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Nafıa İşleri Mecmuası (İdari Kısım) NTV Tarih Dergisi.
Tetkik Eserler A, C., "Demir Kollar Bakırı Kucakladı", Altan Elâziz Halkevi Dergisi, Y.1, S.7, Ağustos 1935, s. 5.
AKIN, Osman Nihat (Hazırlayan), "Demiryolcunun Ansiklopedisi", Demiryollar Dergisi, C.22, S.267 - 268, Ocak - Şubat 1948, s.46.
Akşamcı, "Elazize Yataklı Vagon" Akşam Gazetesi, 26 Haziran 1972, s.3.
Arade - Diyarbekir Demiryolu Mukavelenamesi. Ankara, 1341. Avukat Ziya, "Yolçatıdan Erganiye", Son Posta Gazetesi, 15 Kânunisani 1934, s.1.
AYDIN, Mesut, Atatürk ve Malatya, Evin Kitapevi Matbaası, Malatya, 2006.
BALAMİR, A. Lütfi, "Atatürk'ün İsteğiyle Elaziz ve Diyarbekir'in Elazığ ve Diyarbakır Oluşu..", Demiryol Dergisi, Y.56, S.670, Kasım 1981, s.13-16.
BALAMİR, A. Lütfi, "Bakır Yolunun İşletmeye Açılışı", Demiryol Dergisi, S.584, Eylül 1974, s.25-26.
BALAMİR, A. Lütfi, "Demiryolu Tarihinden Notlar", Demiryol Dergisi, S.626, Mart 1978, s.25.
BALAMİR, A. Lütfi, "Diyarbakır Gar'ının İşletmeye Açılması", Demiryol Dergisi, S.747, Nisan 1988, s.20.
C.H.F. Samsun, 1923 - 1933 Sekiz Senede 4.000 Kilometro Şimendifer, 1933.
CONKER, Orhan, Les Chemins de Fer en Turquie et La Politique Ferroviaire Turque, Paris, 1935.
Cumhuriyetin 15 Yılında Türkiye Bayındırlığı, Bayındırlık İşleri Dergisi (Yönetsel Kısım), Y.5, S.5, (özel sayı),Birinciteşrin 1938.
Ferit, M., "İktisadî Buhran - Dünya Demiryolları ve İktisadî Buhran - Buhran ve Bizim Demiryollarımız", Demiryollar Mecmuası, C.8, S.85, Mart 1932, s.26-32.
HERSHLAG, Z. Y., Turkey An Economy In Transıtıon, Van Keulen N.V, The Hague, 1958.
Hurrem Faik, "Bir Dilek, Bir Karar", Elaziz Gazetesi, 24 Birinci Kânun 1930, No.2215.
KARABORAN, H. Hilmi, "Elazığ'da Endüstrileşme Faaliyetleri, F. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C.3, S.2, 1989, s.150.
KAŞIKÇIOĞLU, Hilmi, "İmparatorluk - Cumhuriyet Demiryolları Arasındaki Farklar", Demiryol Dergisi, S.570, Temmuz 1973, s.9
KAYSERİLİOĞLU, R. Sertaç, "Cumhuriyet'in İlk Yılbaşı Kutlaması: 31 Aralık 1926", NTV Tarih Dergisi, S.24, Aralık 2010, s.74-75.
Nydqvist & Holm, Construction Des Lignes, De Chemins De Fer Irmak - Filyos & Fevzipaşa - Diyarbekir, Göteborg, 1937.
ÖZKUL, İhsan, "Elazığ - İran Demiryolunun Dünü ve Bugünü", Demiryol Dergisi, S. 554, Mart 1972 s. 21-23.
ÖZKUL, İhsan, "Elazığ ve Demiryolu", Demiryol Dergisi, S.557, Ağustos 1972, s.16-18.
SUNGUROĞLU, Kerim, "Elazığ'a İlk Tren 67 Yıl Önce Gelmişti", Elazığ Kültür Tanıtma Dergisi, Y.13, S.19, 2001, s.15-17.
ŞEN, Leyla, Türkiye'de Demiryolları ve Karayollarının Gelişim Süreci, TESAV Yayınları, No:22, Ankara, 2003.
T, B., "Birincisi Bitti, İkincisine Bakalım, Yarın Erzurumdayız. Elâzizden İlk Katar İstanbul'a Geldi", Son Posta Gazetesi, 10 Ağustos 1934, s.1.
T.C Nafia Vekâleti Muhasebe Müdürlüğü, Kânunlar Mecmuası, Neşriyat Serisi, IV., Sıra No.1, Ankara, 1934.
TEKELİ, İlhan, Selim İlkin, "Cumhuriyet'in Demiryolu Politikalarının Oluşumu ve Uygulanması" Bilanço 1923 - 1998: "Türkiye Cumhuriyeti'nin 75 Yılına Toplu Bakış" Uluslararası Kongresi, II. Cilt: Ekonomi - Toplum - Çevre, 10 - 12 Aralık 1998, İstanbul 1999, s.359-378.
TUĞLACI, Pars, Çağdaş Türkiye, C.3, Cem Yayınevi, İstanbul s.1989.
Turgud, "Bir Bayındırlık Zaferi, Ergani Demiryolu Dün Büyük Törenle Açıldı" Cumhuriyet Gazetesi, 6 Ağustos 1935, s.1.
Türkiye Cumhuriyeti Nâfia Vekâleti, Irmak - Filyos ve Fevzipaşa Hatları İnşaat Mukavelenamesi, Zemelliç Biraderler matbaası, İstanbul, 1928.
TÜTENGİL, Cavit Orhan, İçtimai ve İktisadı Bakımdan Türkiyenin Karayolları, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1961.
URAN, Hilmi (Haz. Cem Çobanlı, Pınar Güven), Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908 - 1950), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2007.
URAN, Hilmi Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1959.
WOODS, C. H., Economic Condıtıons ın Turkey (June 1934), London, 1934,
WOODS, C. H., Economic Condıtıons ın Turkey to April 1930, London 1930.
WOODS, C. H., Report On Economic And Commercial Condıtıons ın Turkey - Dated May 1927, London 1927.
WOODS, Colonel H. Report On The Economic And Commercial Condıtıons ın Turkey - Dated May 1928, London, 1928.
WOODS, Colonel H., Economic Condıtıons ın Turkey, London, 1932.
YAVUZ, Ünsal, "Cumhuriyet Dönemi Demiryolu Politikasına Yaklaşım Biçimi". IX Türk Tarih Kongresi, 21-25 Eylül 1981, Kongreye Sunulan Bildiriler, C.III, T.T.K Basımevi, 1989, s.1641-1648.
YILDIRIM, İsmail, "Atatürk Dönemi Demiryolu Politikasına Bir Bakış" Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (ATAM) C.XII, S.35, Temmuz 1996, s.387-395.
Dünü ve Bugünüyle Harput - Tarih - Edebiyat - Şiir - Folklor, Sempozyumu 24 - 27 Eylül 1998 - Elazığ, TDV Elazığ Şubesi Yayınları, Elazığ 1999, s.277-282.
YILDIRIM, İsmail, Cumhuriyet Döneminde Demiryolları (1923 - 1950), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2001.
YILMAZÇELİK, İbrahim, "Cumhuriyet Sonrası Elazığ'da Tarım - Ticâret ve Sanayi (1923 - 1938), F. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C.3, S.1, 1989, s.235 - 262