DİNLERDE İÇ YOLCULUKLAR: RİYAZETİN KÖKENİNE DÂİR

Bu makalenin konusu, dinlerde önemli bir fenomen olan “riyazet”, diğer bir ifadeyle “iç yolculuklar”dır. Konu; dinlerde karşımıza çıkan riyazet ve istiğrak hâllerinin din fenomenolojisi metotları ışığında irdelenmesinden hareketle ele alınmıştır. Amaç gerek çile, inziva, murakabe şeklinde gerekse yoga gibi yoğun odaklanma ve aydınlanma tecrübeleriyle, gerekse de tasavvuf, irfan ve gnosizm olarak karşımıza çıkan bu iç yolculukların fenomenal kodlarını bilmeye, kökenlerine inmeye ve dini dayanaklarına vakıf olmaya kapı aralamaktır. Bu çalışmayla şu sonuçlara varılmıştır: İnsan, gizlerle çevrili olan kâinatta kayıp olan bir hakikatin kendisine perdelendiğini, ruhunun ise bedenî duvarlarla mahpus edildiğini ve kendisine layık olmayan bir yerde durduğunu sezmektedir. Yine insan tatminkâr olmaktan uzak olan şu kara parçasının üzerinde ruhen üşüdüğünü, sonu gelmeyen bir tecritle aslından koparıldığını, acı ve ıstıraplarla dolu bir mekânda yalnız ve yetim bırakıldığını hissettiğinden beri lâmekân ruhuyla kanatlanmaya çırpınmış, asli vatanına doğru seyr-u süluka girmiş ve her devirde girdiği bu yolculukları en deruni ilhamlarla betimlemiştir.

Anahtar Kelimeler:

Riyazet, İç Yolculuk, İç Kurban, Yoga, Gnostisizm, Mistisizm, Çile, İstiğrak.

Inner Journeys In Religions: On the Origins of the Riyazah (The Asceticism)

This article focuses on the Riyazah (asceticism) or “Inner Journey”, an important phenomenon in religions. The issue is handled after probing the Riyazah and trance states in religions under the light of religious phenomenology methods. The purpose is to know phenomenal codes of these inner journeys which we face them as suffer, recluse, self-control, intense focus and enlightenment experiences such as yoga or mysticism, wisdom and Gnosticism, descending to their origins and finding their religious bases. This study reaches the following conclusions: The man anticipates that a missing truth is being shielded against him in a universe surrounded by mysteries, his soul is imprisoned in body walls and he is arrested at a place which is not worth to him. Moreover, human feels virtually chilled on this piece of land far from being satisfactory, broken off from his origins with an endless isolation, since he felt left alone and orphaned in a place full of pain and agony, he struggled to fly by his stateless spirit, set up on a spiritual journey toward his mainland and he described these journeys with deepest inspirations.

Keywords:

Riyazah, Inner Journey, Inner Sacrifice, Yoga, Gnosticism, Mysticism, Reeling, Trance,

PDF

___

 KUR’AN-I KERİM. KUTSAL KİTAP, (Tevrat, İncil, Zebur), Acar Basım, İstanbul, 2009
 ABADÎ, Muhammed Hüseyin Dehkani-yi Mahmud, “Molla Sadra ve Tahlil-i Aklani-yi Mead-i Cismanî”, Şiraz Üniversitesi Dini Düşünce Dergisi, 1389 HŞ, S. 36, s. 101-124
 AKALIN, Kürşat Haldun, “Hıristiyanlığın İlk Kaynağı Olarak Essenizm”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 2, 2008, s. 419- 438
 AMUZGAR, Jale, Ardavirafname Ya Biheşt ve Duzeh der Ayin-i Mezdiyesna, Meşhed, 1342 HŞ.
ATTAR, Şeyh Feriduddin Muhammed Nişaburi, Mantıku’t-Tayr: Makamatu’t-Tuyur, Tahk. Seyyid Sadık Gevherin, İntişarat-i İlmi ve Ferhengi, Baskı, Tahran, 1390 HŞ.
 AYDIN, Mehmet, Dinler Tarihine Giriş, Din Bilimleri Yayınları, Konya 2002
AYDIN, Mahmut, Anahatlarıyla Dinler Tarihi, Ensar Yayınevi, İstanbul, 2011
BABAYİ, Ali, Remzha-yi bi Payan-i Ayne, İntişarat-i Mevla, Tahran, 1391 HŞ.
BAĞLIOĞLU, Dr. Ahmet, “Dürzîliğin Felsefi ve Dini Arkaplanı,” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi, S. 8, 2003
 BOYCE, Mary, Tarih-i Kiş-i Zertuşt, çev. Humayun-i San’atîzade, Tahran, 1998
CAMİ, Nureddin Abdurrahman, Nefahatu’l Üns Min Hezerati’l Kuds, Tahk. Dr. Mahmud Abidi, İntişarat-i Sokhan, Altıncı Baskı, Tahran, 1390 HŞ
CELALEDDİN RUMİ, Mevlana, Külliyat-i Mesnevi-yi Manevi, Tulu’ Yayınları, 18.Baskı, Tahran, Hicri-Kameri 1385.
 ÇETİNKAYA, Bayram Ali, “İhvan-ı Safa Felsefesinin İbnü’l-Arabi Düşüncesindeki İzdüşümleri,”, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 2009], sayı: 23
CORBİN, Hanry, Arz-ı Melekut, Terc. Ziyauddin Dehşiri, İntişarat-i Tahur, 3. Baskı, 1383 HŞ. -------- İslam-i İrani, Terc ve Tahk. İnşaullah Rahmeti, İntişarat-i Sofya, Tahran, 1391 HŞ.
ÇOBAN, Bekir Zakir, “Josephus’un Gözüyle İlk Yahudi Fırkaları”, DEÜİFD XXVII, Ankara, 2008
 ELİADE, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, c. 1-2-3, Çev. Ali Berktay, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2009.
HAKİKAT, Abdurrafi, Suhreverdi: Feylesuf-i Şehid-i İrani, İntişarat-i Behcet, Tahran, 1389 HŞ.
 İBNU’L-ARABİ, Füsusu’l-Hikem, Çev. Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2008
 İBNİ İSHAK, Muhammed,Essiyeretun-Nebeviyye, Darul Kutubul İlmiyye,1.Bas, Ed.Ahmet Ferit Mezidi Beyrut, 2004
İBN SİNA, Şeyhu’r-Reis, Resailu İbn Sina, İntişarat-i Bidar, Kum, 1400 HŞ
İHVAN-I SAFA, Resail, Daru Sadr, B.P. 10, Beyrut KAM, Ferid, Vahdet-i Vücud, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1331/1912
KÂMİL, Yılmaz H., Tasavvuf ve Tarîkatlar, Ensar Yayınları, 13. Baskı, İstanbul, 2010
KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul, 2013
 KUBADİYANİ, R.-Ateşincan, “Ab-ı Hayat”, Danişname-yi Edebi-yi Farisi, Tahran, 1375-1378 HŞ., c.1
 KURBANÎ, Kudretullah, “Mebde ve Mead der Pertev-i Hareket-i Cevheri-yi Molla Sadra,” Kum Üniversitesi İlmi Araştırmalar Dergisi, Yıl.8, S. 2 KUŞAYRİ, Abdulkerim, Kuşayri Risalesi, Hzr. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, 6. Baskı, İstanbul, 2012
MEÇİN, M. Mekin, “Haznevilik”, yayınlanmamış makale.  MEŞKÛR, Muhammed Cevad, “Kendir Ya Tansar”, Name-yi Bastan, Tahran, 1378 HŞ.
 ÖZAYDIN, Murat, Şeyh Abdurrahman Aktepe, 1. Baskı, Cihan Yayınları, İstanbul, 2009
PURNAMDARİYAN Taki, Remz ve Dastanha-yi Remzi der Edebiyat-i Farisi, İntişarat-i İlmi ve Ferhengi, 8. Baskı, Tahran, 1391HŞ. -------- Akl-i Sorkh, İntişarat-i Sokhan, 2. Baskı, Tahran, 1390 HŞ.
RAZİ, Seyyid, Nehcu’l-Belaga, Neşriyat-i Peyampuya, 4. Baskı, Tahran, 1381 HŞ
SARIKÇIOĞLU, Ekrem, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Fakülte Kitap Evi Yayın, İstanbul, 2008.
SCHİMMEL, Annamarie, Dinler Tarihine Giriş, Kırkambar Yayınları, İstanbul, 1999
SERKARATİ, Behmen, “Efsanei Ab-ı Hayat der İskendername-yi Nizami ve Rivayati Digeri Dastani İskender”, Mecmua-yi Makalat-i Kongre-yi Beyn-el Mileli-yi Nohomin Sede- Tevellüd-i Hekim Nizami-yi Gencevi, Tahran, 1375 Hş.. I-III
SÜHREVERDİ, Şehabuddin Yahya, Macmua-yi Musannifat-i Şeyh-i İşrak, Tahk. Hanry Corbin ve Seyyid Hüseyin Nasr, Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 2. Baskı, Tahran, 1375/1996
ŞAH HALİLİ, Emir Huseyn, “Şerh-i Ber Risale-yi Akl-i Sorkh-i Şehid Suhreverdi”, http://www.vajhedin.blogfa.com/post-15.aspx,  ŞAKİROĞLU, Mahmut H., “İlahi Komedya”, DİA, XXII ŞEHREZURİ, Şemsuddin Muhammed b. Mahmud, Nezhetu’l Ervah ve Ravzetu’l Efrah: Tarihu’l Hukema, Fars. Çeviri. Maksud Ali Tebrizi, İntişarat-i İlmi ve Ferhengi, Üçüncü Baskı, Tahran, 1389 HŞ.
ŞERİATÎ, Ali, Dinler Tarihi, çev. Erdoğan Vatansever, Kırkambar Kitaplığı, İstanbul, 2004
ŞİNASİ, Gündüz, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Ekrem Sarıkçıoğlu, “Gnostik Dinler” maddesi, Fakülte Kitapevi, Isparta, 2009.
TAŞPINAR, İsmail, “Hz. İsa Döneminde Bir Münzevi Cemaat: Esseniler”, Köprü Dergisi, Sayı, 93, 2006.
TEFEZZULİ, Ahmed, Tarih-i Edebiyat-i İran Piş Ez İslam, Tahran, 1376 HŞ
 TOKAREV, Sergie Aleksandrovich, Dünya Halklarının Dinler Tarihi, Çev. Rauf Aksungur, Ozan Yayıncılık, İstanbul, 2006
 VERMES, Geza, Ölü Deniz Parşömentleri Kumran Yazmaları, Çev. Nurfer Çelebioğlu, Nokta Kitap, İstanbul, 2005
 YAHAKKİ, Muhammed Cafer, Ferheng-i Esatir ve İşarati Dastani der Edebiyati Farisi, Tahran, 1375 HŞ.,
YILDIRM, Nimet, “Ardavirafname ve İlahi Komedya”, Doğu Araştırmaları, S. 4, 2009/2 ------------------ Ardavirafname, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, 2011.
YILDIZ, Muharrem – MEÇİN, Mehmet Mekin, “Gnostik Bir Yahudi Tarikatı: Esseniler”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Uluslar arası Hakemli dergi, Yıl:8, Sayı:16, Konya 2013 Yaz
 ZERRİNKUB, Abdulhuseyn, Der Kalemrov-i Vicdan, Tahran, 1375 HŞ.