Tarsus Elektrik Altyapısı Tarihine Bir Bakış (1906-1938)

19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde modernleşme girişimleri giderek artmaktaydı. Bu modernleşme faaliyetlerinden birisi de şehir sokaklarının geceleri aydınlatılmasıydı. Birçok şehirde, geceleri sokakların havagazı ve elektrikle aydınlatılması için girişimlere başlanmıştır. Bu kentlerin arasında Tarsus da vardı. Tarsus elektrik altyapısının tarihi üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların hepsinde Tarsus Elektrik Santrali’nin 1902’de faaliyete geçtiği belirtilmiştir. Ancak şehrin elektrik altyapısının yapılması 1906’da düşünülmüştür. Kentteki aydınlatma ve içme suyu sıkıntısından dolayı bir hidroelektrik santrali yapılması planlanmıştır. Çalışmalar sonucunda kentin elektrik altyapısı 1910’da tamamlanmıştır. Kentin elektrik altyapısı, Tarsus Belediyesi tarafından yapılmıştır. Elektrik santrali, planlandığı gibi bir hidroelektrik santraliydi. Santral, kent merkezinin yaklaşık iki kilometre kuzeyinde Berdan nehrinin yanına inşa edilmiştir. 75 kilowatt elektrik üretebilmekteydi. Elektrik, santralden yüksek gerilimli olarak kent merkezine iletilmiştir. Burada alçak gerilime indirilerek elektrik abonelerine dağıtılmıştır. Elektrik altyapısı, önceleri Tarsus Belediyesi tarafından yönetilmiştir. Daha sonra bu işin belediyenin doğrudan idare edeceği bir iş olmadığı düşünülmüştür. Bu nedenle kentin elektrik altyapısı 1922/1923’te Tarsus Elektrik Komandit Şirketi’ne devredilmiştir. Ancak elektrik şirketinin önemli bir kısmı belediyeye aitti. Dolayısıyla kentin elektrik altyapısının yönetiminde belediyenin idaresi devam etmiştir. Elektrik ücretlerinde, abonelerin niteliğine göre farklı tarifeler uygulanmıştır. Postane, cami, okul, kışla gibi resmi kurumlara mevcut ücretin yarısı alınmıştır. Sanayi kuruluşlarına da indirimli tarife uygulanırdı. Tarsus elektrik santrali, Türkiye’nin teknoloji tarihi açısından önemlidir. Çünkü bu santral Türkiye’nin ilk elektrik santrallerinden birisidir.

A View on History of Tarsus Electrical Infrastructure (1906-1938)

Modernization attempts in the Ottoman State grew in 19th century. One of these was the lighting of the streets of cities at nights. In several cities, there were attempts to illuminate the streets at nights using coal gas and electricity. Tarsus was one of them. There are numerous studies about the history of electrical infrastructure in Tarsus. According to these studies; Tarsus Power Plant was put into service in 1902. But the electrical infrastructure of the city was considered in 1906. Construction of a hydroelectric plant was planned due to the lighting and water problems of the city. The electrical infrastructure of the city was completed in 1910. It was built by Tarsus Municipality. The electric power plant was a hydroelectric plant, as planned. It was located approximately two kilometres north of the city. It could generate 75 kilowatt electric power. Electricity received from the power plant was delivered to the city centre in high voltage. There, it was distributed to electricity subscribers in low voltage. The electrical infrastructure of the city was managed by the municipality initially. In 1922/1923, it was transferred to a private power company. But most of this company belonged to the municipality; i.e., the municipality continued to manage the electrical infrastructure of the city. Tarsus Power Plant is significant for the history of technology in Turkey, as it is among the first power plants of the country.

___

  • Adıbelli 2011a Hüseyin Adıbelli, “Tarsus Demek, Bir Yerde Elektrik Demek”, Türkiye’de İlk Elektrik Tarsus Ve Barajları, Der. Uğur Pişmanlık, Aratos Kitaplığı, Tarsus, s.23.
  • Adıbelli 2011b Hüseyin Adıbelli, “İlk Elektrik Üretimine Ait Materyaller Toplanmalı”, Türkiye’de İlk Elektrik Tarsus Ve Barajları, Der. Uğur Pişmanlık, Aratos Kitaplığı, Tarsus, s.26.
  • Akşin 2009 Sina Akşin, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.