RUSÇA VE TÜRKÇE KAYNAKLARIN IŞIĞINDA BEYAZ RUS MÜLTECİLERİNİN ANADOLU’DAKİ YAŞAMLARI

Rusya’daki 1917 yılındaki Ekim İhtilali’ni müteakip Bolşeviklerle (Kızıllarla) Çarlık rejimiyanlıları (Beyazlar) arasında yaşanan iç savaş sırasında ve sonunda, 1919 ve 1920 yılarındaBolşeviklerden kaçarak ve Rusya’dan ayrılarak Osmanlı Devleti’ne sığınan on binlerce Rusmülteci, Türkiye’de birçok çalışmaya konu olmuşlardır. Bu çalışmaların büyük bir çoğunluğu,İstanbul’daki Rus mültecileri, onların İstanbul ve çevresindeki yaşamlarını, İstanbul’daki sosyal,kültürel ve eğlence hayatına etkilerini ele alırken, bir kısmı da Gelibolu’daki Beyaz Ordu’yuincelemektedir. Bunlardan bazılarında Beyaz Rus mültecilerin Anadolu’da da varlık gösterdiğinedair genel birtakım bilgiler sunulmakta, hatta birisinde bazı kısa bilgiler de verilmektedir. Ancakhiçbirisinde Anadolu’daki Rus mülteciler ayrıntılı bir biçimde ele alınmamıştır. Rusça bazı arşivkaynakları ve ATASE ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden bazı belgeleri temel alan buçalışmada, Anadolu’daki Rus mülteciler hakkında bilgiler verilecek ve değerlendirmeleryapılacaktır.

Life and Activities of the White Russian Refugees in Anatolia in the Light of Some Russian and Turkish Sources

Following the Revolution of 1917, during and after the Russian Civil War fought between the Reds and the Whites, many Russians, who were called White Russians or Wrangel Refugees, escaped from Russia and came to the Ottoman Empire in 1919 and 1920. In Turkey, there have been many studies on Russian Refugees. Most of these studies deal with Russian refugees in Istanbul, their lives in this city and their contribution to social, economic and cultural life in Istanbul. Many others cover the White Russian Army in Gallipoli. Some of these studies mention that there were also some Russian refugees in Anatolia. Especially one study gives short information on where and how Russian refugees lived in Anatolian cities. But even this study fails to give detailed information. Based on some Russian diaries and reports from GARF and Ottoman/Turkish archival documents from ATASE and BCA, this paper aims to present a general picture of lives of Russian refugees in Anatolia.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA):
BCA, Fon no: 301000 / Kutu no: 124 /Dosya no: 885 /Sıra no: 1 Dosya no: 104.
BCA, Fon no: 301000 / Kutu no: 124 /Dosya no: 886 /Sıra no: 4.
Rusya Federasyonu Devlet Arşivi (GARF):
GARF, f. 5680, op. 1, d. 70.
GARF, f. 5881, op. 2, d. 674, V. V. Tatarinov, “Ot snel’nikovo do konstantinopolya (kak eto sluçilos’). Vospominaniya, 1920.”
GARF, f. 6821, op. 1, d. 1, “Doklad Burnakina A. A. o polojenii russkih emigrantov v Turtsii.” 3 Aprelya 1928.
GARF, f. 6821, op. 1, d. 2, “Doklad Malinovskogo G. o poljenii russkih emigrantov v Turtsii, 1928.”
Genel Kurmay ATASE Daire Başkanlığı Arşivi:
İSH 331-130
İSH 331-220.
İSH 560-114ac
İSH 560-62AB.
İSH 655-33.
İSH 570-68AA.
İSH 570-68AB.
İSH 570-62AC.
İSH 619-99.
İSH 619-105.
İSH 652-104.
İSH 651-112aa
İSH 643-196.
İSH 655-33.
İSH 911-51ao.
İSH 1068-5aea
“Beyaz Ruslar Türk Olmak İstiyorlar,” Son Saat, 27 Mart 1925.
“Türk olmak isteyen Ruslar,” İkdam, 5 Şubat 1928.
“İhtida için müracaat çoğaldı,” İkdam, 10 Şubat 1928.
“Beyaz Ruslar,” İkdam, 31 İkincikanun 1929.
“Beyazlar bir sene daha kalıyorlar,” İkdam, 28 Mart 1929.
“İhtida edenler,” Zaman, 20 Birinci kanun, 1935.
“İhtida edenler gittikçe fazlalaşıyor,” Haber Akşamı Postası, 19 ilk kanun 1935.
Bakar 2012 Bülent Bakar, Esir Şehrin Misafirleri: Beyaz Ruslar. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Baran 20006 Tülay Alim Baran, “Mütareke Döneminde İstanbul’daki Rus Mültecilerin Yaşamı.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XXII, Mart-Temmuz-Kasım 2006, sayı 64-65-66.
Criss 1993 Bilge Criss, İşgal Altında İstanbul. İstanbul: İletişim Yayınları. Deleon 2003 Jak Deleon, Beyoğlu’nda Beyaz Ruslar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Erdeha 1975 Kamil Erdeha, Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Figes 1998 Orlando Figes, A People's Tragedy: The Russian Revolution, 1891-1924. New York, N.Y.: Penguin Books.
Göçmen 2008 Muammer Göçmen, “Mütareke Yıllarında Beyaz Rusların İstanbul’da Sürgün Hayatları.” S. Demirel Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi 20: 215-219.
Hosking 2011 Geoffrey Hosking, Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla. Çev. Kezban Acar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Karadoğan 2011 Umut C. Karadoğan, “İşgal Döneminde İstanbul ve Gelibolu’da Bolşevik Aleyhtarı Wrangel Ordusu.” Bilig 2: 135- 157.
Kurşunluoğlu 1983 Mehmed Kemal Kurşunluoğlu, Türkiye’nin Kalbi Ankara. Ankara: Çağdaş Yayınları.
Macar ve Macar 2010 Oya Dağlar Macar ve Elçin Macar, Beyaz Rus Ordusu Türkiye’de. İstanbul: Libra Kitap.
Mawdsley 1987 Evan Mawdsley, The Russian Civil War. London: Allen & Unwin.
Olcay 2018 Türkan Olcay, “İstanbul’da Rus Mülteci Okulları (1920-1925.” Turkish History Education Journal, 7: 325-343.
Ratiyev 1999 Knyaz Aleksandr Ratiyev, “To, çto sohranila mne pamyat’y,” Belaya Emigratsiya v Bolgarii 1918-1945. C.I. Sofiya: İzdatel’stva.
Süer 1987 Aydın Süer, “Gelibolu’da Ruslar,” Belleten, cilt LI-199, Nisan 1987, s. 315-355.
Şahiner 2001 Kerime Şahiner, Vrangel Ordusunun İstanbul’a Gelişi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Şahiner 2003 Kerime Şahiner, “Bolşevik İhtilalinden Sonra Türkiye'ye Gelen Wrangel Ordusu ve Faaliyetleri. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 1 (1): 135-159.
Timuçin 1999 Tümay Timuçin, White Russians in Istanbul: The Plight of the Russian Emigrees during the Years 1919-1924. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
Topal 2008 Coşkun Topal, "Mütareke İstanbul’unda Ruslar.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 176: 173-182.
Toprak 1992 Zafer Toprak, “İstanbulluya Rusya’nın Armağanları: Haraşolar.” İstanbul Dergisi 1: 58-59.
Uturgauri 2015a Svetlana Nikolaevna Uturguari, Boğaz'daki Beyaz Ruslar 1919-1929. Çev. Uğur Büke. Haz. Hülya Arslan. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Uturgauri 2015b Svetlana Nikolaevna, “Beyaz Ruslar ve Kemalist Türkiye,” http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/UTURGAUR%C4%B0-SvetlanaBEYAZ-RUSLAR-VE-KEMAL%C4%B0STT%C3%9CRK%C4%B0YE.pdf [Erişim: 27.10.2016]
Yovanoviç 2005 Miroslav Yovanoviç, Russkaya Emigratsiya na Balkanah 1920- 1940.
Yüceer 1998 Saime Yüceer, “Vrangel Ordusu’nun İstanbul’daki Faaliyetleri.” Atatürk Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi. C. 6 (21): 107-117.
Yüceer 2016 Saime Yüceer, Milli Mücadele Yıllarında Ankara-Moskova İlişkileri. Bursa: Sentez Yayıncılık.