El-Eşref Barsbay Döneminde Memlük Devleti'nde Salgın Hastalıklar ve İktisadi Buhranlar (1422-1438)

Bu çalışma, Memlûk sultanlarından Barsbay döneminde (1422–1438) meydana gelen iktisadî buhran ve veba salgınları hakkındadır. Bu dönemde devlet siyasî bakımdan güçlü olmasına rağmen iktisadî açıdan zayıftı. Bu zayıflığın sebepleri idarecilerin yanlış politikalar takip etmelerinin yanında bu süreçte ortaya çıkan kıtlıklardır. İdareciler, iktisadî olaylara müdahale edip, tekelciliğe başvurmuşlardır. Bu durum, ülkenin hem iç hem de dış ticaretini kötü şekilde etkilemiştir. Bazı yıllar Nil’in akışının düşük olması ekonomiyi kötü etkiledi. Buna ilaveten Mısır parası istikrarsızdı. İnsanlar fiyatların yüksekliğinden ve enflasyondan sıkıntı çektiler.

Plagues and Economic Crisis During the Reign of Esref Barsbay in State of Memluk (1422-1438)

This work is related to plagues and economic crisis took place during the reign of Barsbay one sultans of Memluk State (1422–1438). In this period, although the state was politically strong, it was economically poor. The reasons for economic weakness were the wrong policies which are followed by he rulers and droughts that occurred in this period. The rulers internevened in economic affairs, and established monopolies on many economic activities. This case affected both the domestic and the foreign trade badly. Being low of Nile’s flow had bad effects on the economy in some years. In addition, Egypt’s money was not stable. The people were suffering from high prices and inflation. Furthermore, in this period people suffered from many plagues.

PDF

___

Arık 1990-1991 Feda Şamil Arık, “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, XV, 27-56
Artuk 1995 İbrahim Artuk, “Fels” Diyanet İslâm Ansiklopedisi (DİA), XII, 309–310.
Âşûr 1992 Said Abdulfettah Âşûr, Müctemaü’l-Mısrî fî Asr Selâtîni’l-Memâlîk, Kahire: el-Matbaatü’l-İslâmiyyetü’l- Hadise.
Âşûr 1976 Said Abdulfettah Âşûr, el-Asrü’l-Memâlîkî Mısr ve’şŞam, Kahire:Darü’n-Nahdari’l- Arabiyye.
Ayalon 1946 David Neustadt Ayalon, “The Plague and its Effect upon the Memluk Army”, Journal of the Royal Asiatic Society (URAS), 66-73.
el-Aynî el-Aynî Bedreddin Mahmud b. Ahmed, İkdu’l-Cuman fî Tarih Ehli’z-Zeman, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmet Kütüphanesi, No: 2911/XIX.
el-Belazuri 1987 el-Belazuri, Fütühu’l-Büldan, (Çev. Mustafa Fayda), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
el-Bilî 1986 Muhammed Berekat el-Bilî, el-Ezmâtu’l-İktisadîyye ve’l Evbiye fî Mısrı’l-İslâmiyye, Kahire: Matbaa Camiatü’l- Kahire.
Buharî 1988 Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail Buhari, Sahih-i Buharî ve Tercemesi, XII, (Tercüme: Mehmet Sofuoğlu), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
el- Buşî 1965 Muhammed Abdülhamid el- Buşî, el- İslâm ve’t- Tıb, Kahire: Darü’l- Kalem.
Clot 2005 André Clot, Kölelerin İmparatorluğu Memlûkların Mısır’ı, (Çev.: Turhan Ilgaz), İstanbul: Epsilon Yayıncılık
Çetin 2004 Altan Çetin, “Memlûklar Devrinde Karimi Tüccarları” AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, XXII/35, 71–87.
Dols 1977 Michael W. Dols, The Black Death in the Middle East, Princeton: Princeton University Pres.
Dols 1979 Michael W. Dols, “The Second Plague Pandemic and Its Recurrences in the Middle East 1347–1894”, Journal of the Economic and Social History of The Orient, 22, 162– 189.
el-Ensarî Zekeriya el-Ensarî, Tuhfetü’r-Ragibin fî Beyani Emrü’t Tavain, Mahtut, Darü’l-Kütübü’l-Mısriyye, No:20732 B.
Emin, 1980 Muhammed Muhammed Emin, Evkaf ve Hayatü’lİçtimaiye fî Mısr, H.648–923/M.1250–1517, Kahire: Darü’n-Nehzatü’l-Arabiyye.
Flinn 1987 M.W. Flinn, “Avrupa ve Akdeniz Ülkelerinde Veba”, (Çev. Nemciye Alpay), Tarih ve Toplum, 39, 25-30.
Ganim 1976 Hamid Zeyyan Ganim, el-Ezmatü’l-İktisadîye ve Evbiye fî Mısr Asrı Selâtîni’l-Memâlîk, Kahire: Mektebetü’l- Alemiyye.
Gökhan 1998 İlyas Gökhan, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Mısır ve Suriye’de Kıtlıklar, Krizler ve Vebalar, Elazığ: Fırat Üniv. Sos. Bil. Enst. Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
Hınz 1990 Walter Hınz, İslâmda Ölçü Sistemleri, (Çev. Acar Sevim), İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Hoca Sadettin Efendi 1992, Tacü’t-Tevarih, (Haz. İsmet Parmaksızoğlu) II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Holt 1999 P. M. Holt, Haçlılar Çağı, (Çev. Özden Arıkan), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İbnü’l-Esîr 1987 İbnü’l-Esîr İslam Tarihi, ( el-Kamil fî’t-Tarih ), XII, (Çev. Ahmet Ağırakça-Abdülkerim Özaydın), İstanbul: Bahar Yayınları.
İbnü’l-Esîr 1991 İbnü’l-Esîr, İslam Tarihi, ( el-Kamil fî’t-Tarih ), X, (Çev. Abdülkerim Özaydın), İstanbul: Bahar Yayınları.
İbn Hacer 1411(H.) İbn Hacer el-Askalânî, Bezlü’l–Mâun fî Fadli’t-Tâûn, (Tahkik: Ahmet A’sam Abdülkadir el-Katib), Riyad: Darü’l- Asımmıyye el-Memleketü’l- Arabiyye es- Suudiyye.
İbn Hacer 1986 İbn Hacer el-Askalânî, İnbâü’l-Gumr bi-Ebnâi’l-Umr, (Neşr: Abdülvahab el-Buharî), VIII, Beyrut: Darü’l- Kütübi’l-İlmiye.
İbn İyas 1311(H.) İbn İyas, Beda’ıuz-Zuhur, II, Kahire: Bi’l-Matbaatü’l- Kebiriye, Bulak.
İbn Kesîr 1995 İbn Kesîr el-Bidaye ve’n-Nihaye, VII, (Çev. Mehmet Keskin), İstanbul: Çağrı Yayınları.
İbn Memmatî 1991 İbn Memmatî, Kitabu Kavanîni’d-Devanîn, (Tahkik: el Emir Ömer Tosun), Kahire: Mektebetü’l-Medboli.
İbn Tagribirdî 1992 İbn Tagrıbirdî, en-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve’l Kahire, I-XVI, (Neşr: Muhammed Hüseyin Şemseddin), Beyrut. İbn Tagribirdî 1930 İbn Tagrıbirdî, Havadisi’d- Duhur fî mada’l-Eyyamü’sŞühûr, (845–856), I (Editör: William Popper), California.
Kalkaşandî 1987 Ebu’l-Abbas Ahmet b. Ali Kalkaşandî, Subhu’l-A’şa fî Sına’ti’l-İnşa, III (Neşr: M. H. Şemseddin) Beyrut.
Kanat 2000 Cüneyt Kanat, “Makrîzî’nin Kitâb es-Sulûk’undaki Osmanlılar İle İlgili Kayıtlar” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, IV, 225-256.
Kasım 1978 Kasım Kasım Abduh, en-Nil ve’l-Müctemaü’l- Mısrî fî Asrı Selatini’l-Memâlîk, Kahire: Darü’l-Maarif.
Kasımoğlu 1979 Ömer Kasımoğlu, “Veba” İnfeksiyon Hastalıkları, (Düzenleyen: E.T. Çetin) İstanbul.
Kâşif 1950 Seyide İsmail Kâşif, Mısr fî Asrı Ihşîdiyyîn, Kahire.
Kavakçı 1973 Yusuf Ziya Kavakçı, Hisbe Teşkilatı, Bir İslam Hukuk ve Tarih Müessesesi Olarak Kuruluş ve Gelişmesi, Erzurum: Atatürk Ünüversitesi İslami İlimler Fakültesi Yayınları.
Kopraman 1987 Kazım Yaşar Kopraman, “Mısır Memlükleri (1250– 1517)”, VI, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul: Çağ Yayınları, ?-517.
Kopraman 1981 Kazım Yaşar Kopraman, “al-Malik al-Mu’ayyad Şayh al Mahmudî Devrinde (1412–1421) Mısır’ın Mâlî ve İktisâdî Durumuna Umumî Bir Bakış” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10–11, 153-176.
Kopraman 1981 Kazım Yaşar Kopraman, Mısır Memlükler Tarihi, Şeyh Müeyyed Mahmûdî Dönemi, 1413–1422, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kortantamer 1983 Samira Kortantamer, “Memlûk Tarihçiliğine Genel Bir Bakış”, Tarih İncelemeleri Dergisi, I, 31–35.
Kortantamer 1994, Samira Kortantamer, “Memlûk Tarihçiliğinde Bir Üslup Unsuru: el-Acaib ve’l–Garaib”, Tarih İncelemeleri Dergisi, IX, 69–87.
Kramer 1997 J. H. Kramer, “Nil”, İA, VI, 276–282.
Lapidus 1967 Ira Marvin Lapidus, Muslim Cities in the Later Middle Ages, Cambridge: Harvard University Press.
Lopez vd. 1978 Robert Lopez-Harry Miskimin, Abraham Udovitch, England to Egypt, 1350–1500: Long–Term Trends and Long-Distance Trade, Studies in the Economic History of the Middle East, Londra: School of Oriental and African Studies University of London.
el-Makrîzî 1953 Takıyeddin Ahmet el-Makrîzî, “el-Nukud el-Kadime ve’l-İslamiye” (Çev. İbrahim Artuk), Belleten, XVII/67, 386–392.
el-Makrîzî 1940 Takıyeddin Ahmet el-Makrîzî, Kitabû İgasetü’l-Ümme bi Keşfî’l-Gumme (Neşr: M.M. Ziyade-Cemaleddin Muhammed eş-Şeyyal ), Kahire.
el-Makrîzî (Trhsz) Takıyeddin Ahmet el-Makrîzî, Kitabü’l-Mevaiz ve’lİtibar fî Zikri’l-Hıtat ve’l-Asar, I, Beyrut.
el-Makrîzî 1973 Takıyeddin Ahmet el-Makrîzî, Kitabü’s-Sülûk li-Ma’rifet Düveli’l-Mülûk, IV, (Neşr: Said Abdülfettah Aşur), Kahire.
Menemenli 1984 Necdet Menemenli, “Veba” Türk Ansiklopedisi, XXXIII, Ankara: MEB Yayınları, 272.
en-Necidî 1993 en-Necidî Hammud b. Muhummed b. Ali, en-Nizâmü’n- Nakdi’l-Memlûkî, Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan.
Neill 1977 William H.Mc Neill, Plagues and Peoples, Oxford: Basil Blackwell.
Onul 1953 Behiç Onul, İnfeksiyon Hastalıkları, Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları.
Onul 1983 Melahat Onul, Sistematik İnfeksiyon Hastalıkları, (2. Baskı) Ankara: Hacettepe, Taş Kitapçılık.
Oruç Bey (Trhsz) Edirneli Oruç Bey, Oruç Beğ Tarihi, (Baskıya Hazırlayan: Nihal Atsız), İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Özdemir 2005 Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914– 1918, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Panzac 1997 Daniel Panzac, Osmanlı İmparatorluğunda Veba (1700- 1850), (Çev. Serap Yılmaz), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Poole ve Litt 1914 Stanley Lane Poole ve M.A. Litt, A History of Egypt in the Middle Ages,(2. Baskı) London: Methuen.
Sahillioğlu 1994 Halil Sahillioğlu, “Dinar”, IX, DİA, 352-355.
Sahillioğlu 1994 Halil Sahillioğlu, “Dirhem”, IX, DİA, 368-371.
Suyutî 1321(H.) Suyutî, Hüsnü’l-Muhadara fî Mısr ve’l-Kahire, II, Kahire.
Tekindağ 1960 Şehabeddin Tekindağ “XIV. Asrın Sonunda Memlûk Ordusu” İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Dergisi, XI/15, 85-94.
Tekindağ 1971 Şehabeddin Tekindağ, “Memlûk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XXV, 1-38.
Tuncer 1983 Ahmet Tuncer, Toplum Sağlığında İnfeksiyon Hastalıkları ve Korunma, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Uzunçarşılı 1953 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “XV. Yüzyılın İlk Yarısı İle XVI. Yüzyılın Başlarında Memlûk Sultanlarının Yanına İltica Etmiş Olan Osmanlı Hanedanına Mensup Şehzadeler” Belleten, XVII/68, 522–527.
“Veba” 1969 “Veba”, Meydan Larousse, XII, İstanbul: Meydan Yayınevi, 551.
“Veba” 1990, Ana Britannica, XXI, İstanbul: Ana Yayıncılık, 553.
“Veba” 1986, Büyük Larousse, XXIII, 121.
ez-Zahirî 1894 Halil b. Şahin ez-Zahirî, Zubdetü’l-Keşfi’l-Memâlîk, (Neşr: Paul Ravaisse) Paris.