Arslan El-Besâsîrî ve İbrahim Yınâl İsyanlarının Gizli Kahramanı Fâtımî Dâîsi “El-Mü’eyyed Fî’d-Dîn Hibetullah Eş-Şîrâzî”

Mısır’ı ele geçiren ve İsmaîlî davet nizamını yeniden düzenleyen Fâtımîler, yakın ve uzak yerlere propagandacılar (dâî) göndererek fikirlerini yaymaya çalışmışlardır. Bu amaçla gönderdikleri dâîler gittikleri yerlerde hem askerî hem de fikrî faaliyetleriyle Fâtımîlere hizmet etmişlerdir. Selçukluların Irak ve el-Cezîre’ye doğru ilerlemeye başladıkları esnada el-Mü’eyyed fî’d-dîn adını taşıyan bir Fâtımî dâîsi dikkatleri üzerine çekmiştir. Suriye ve Mısır’ın Selçuklu saldırılarından etkileneceğinden endişelenen Fâtımîler, Selçuklulara isyan ederek Rahbe’ye yerleşen Arslan el-Besâsîrî’ye destek vermeyi kararlaştırmış ve bu amaçla el-Mü’eyyed’i görevlendirmişlerdir. Suriye’ye giden ve Arslân el-Besâsîrî’ye Fâtımîlerin gönderdiği hediye ve paraları takdim eden el-Mü’eyyed, bunun yanı sıra bölgede yaşayan kabilelere mektuplar göndererek vaatlerde bulunmuş ve bu şekilde el-Besâsîrî’ye katılmalarını sağlamıştır. el-Mü’eyyed’in organize ettiği bu çalışmaların neticesinde 450 (1059) yılında İbrahim Yınal isyan etmiş ve Hemedan’a gitmiştir. Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey de İbrahim Yınal’ın çıkardığı isyanı bastırmak için Bağdat’ı terk ederek Hemedân’a gidince, el-Besâsîrî ve müttefikleri şehri ele geçirmiş ve yaklaşık bir yıl boyunca Bağdat’ta Fâtımîler adına hutbe okutmuşlardır. Bağdat’ın ele geçirilmesinden sonra el-Mü’eyyed Mısır’a dönmüş ancak beklediği ilgiyi görememiş ve 470 (1077) yılında vefat etmiştir.

Fatimids’ Daʿi Named “al-Mu’ayyad fi’l-din Hibat Allah al-Shirazi” who were the Hidden Heroes of Arslan al-Basasiri and Ibrahim Yinal Rebellions

Fatimids, who conquered Egypt and rearranged the Ismaʿili invitation order, have tried to disseminate their ideas via sending propagandists (daʿi) to the near and distant places. The daʿi they have sent for this purpose, have served to Fatimids both intellectual and military activities wherever they went. A Fatimids’ daʿi named al-Mu’ayyad fi’l-din has attracted attention during the time Seljuk’s started to march towards to Iraq and Al-Djazira. Fatimids, who worried that Syria and Egypt will be affected by the Seljuk attacks, have agreed to support Arslan al-Basasiri who had moved to Rahba rebelling against the Saldjuks, and they have appointed al-Mu’ayyad to do so. Al-Mu’ayyad, who have gone to Syria and have presented the gifts and money sent by the Fatimids, to Arslan al-Basasiri, made promises by sending letters to the tribes living in the region as well as he provide them to participate al-Basasiri group in this way. As the result of these studies organized by al-Mu’ayyad, Ibrahim Yinal has revolted in 450 and went to Hamadan. When Seljuks’ Sultan Tughrul Bey has abandoned from Baghdad then has gone to Hamadan to quell the rebellion of Ibrahim Yinal, al-Basasiri and their allies have captured the city and  they instructed a hutba on behalf of Fatimids for nearly a year in Baghdad. After the capture of Baghdad, al-Mu’ayyad has returned to Egypt but he has not faced the expected interest there, then he died in 470 (1077).

___

  • Abdulgaffar 1994 Muhammed Abdulgaffar, el-Mecâlisü’l-Mü’eyyediyye, Kahire.
  • Ahmed bin Mahmud Ahmed bin Mahmud, Selçuknâme, haz. Erdoğan Merçil, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2011.
  • al-Hamdani 1950 Abbas H. Al-Hamdani, The Sira of al-Mu’ayyad fi’d-Din ash-Shirazi, Londra Üniversitesi Doktora Tezi, London.
  • al-Hamdani 1932 Husain F. Al-Hamdani, “The History of the Ismaʿili Daʿwat and its Literature during the last phase of the Fatimid Empire”, The Journal of the Royal Asiatic Society (JRAS), I, (Ocak) London, s.126-136.
  • Berekât 2012 Gassân Berekât, “el-Fikrü’s-Siyâsî ve’l-İctimâʿî li’l-Mü’eyyed fî’d-dîn eş-Şîrâzî”, Mecelletu Dirâsâtu Târîhiyye, Sayılar 117-118, Dımaşk (Kânûnu’s-Sânî/Haziran), s. 163-179.
  • Büyükkara 1998 M. Ali Büyükkara, “İsmâilî Dâî ve Fâtımî Da’vet”, İLAM Araştırma Dergisi, c. III, sayı:1 (Ocak-Haziran 1998), İstanbul, s. 9-36.