Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenlerinin Gürcistan'a Yaptıkları Seferler

Güney Kafkasya'nın orta bölgesinde yer alan Gürcistan, türkler'in tarihte sürekli ilişki içerisinde bulundukları bir bölge olmuştur. Türkler'in Gürcüler ile olan bu münasebetleri, Selçuklular zamanında da devam etti. Daha sonraki dönemlerde Timurlular, Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenleri tarafından yapılan seferlerle bu ilişkiler sürdürüldü. Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenleri, Moğollar'ın Anadolu'daki hâkimiyetlerinin sona ermesinden sonra, Anadolu'nun doğusunda ve İran'da bulunan Türkmenleri etraflarında toplayarak buralarda hâkimiyetlerini tesis etmişlerdir. Türkmenler, bu bölgelerdeki hâkimiyetleri esnasmda Müslüman ve gayri Müslim hanedanlar ve krallıklarla ilişki içerisinde olmuşlardır. Bu münasebetler içerisinde önemli bir yer işgal eden Gürcistan, çoğu kez Türkmenler'in akınlarına maruz kalmıştır. Bu seferler ise Kara Yusuf, Cihanşah, Uzun Hasan Bey (Hasan-ı • Dıraz) ve Yakub Bey dönemlerinde başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Bu seferler sonucunda genel olarak Gürcüler itaat altına alınarak vergiye bağlanmışlardır.

The Raids of the Aq-Qoyunlu and Qara-Qoyunlu Turcomans on Georgia

Georgia located in the Middle of the South-Caucasus is the region with which the Turks were continuously in contact in the past. These relationships of the Turks with the Georgians continued during the period of the Seljuks. Afterwards, those relationships were carried on by means of the attacks of the Timurids and then the attacks of the Qara-Qoyunlu and the Aq-Qoyunlu Turkomans. After the dominion of the Mongols in Anatolia came to an end, the Turcomans of the Aq-Qoyunlu and the Qara-Qoyunlu ruled over there by gathering the Turkomans in Persia and the east of Anatolia around themselves. During that period, the Turcomans was in contact with the Muslim and the non-Muslim dynasties and the kingdoms. Within those relations, having an important place, Georgia usually became the place which the Turcomans attacked many times. Those raids were successfully carried out during the reign of Qara Yusuf, Jahanshah, Uzun Hasan Beg (Long Hasan Beg) and Yaqub Beg. As a result of those raids, in general, the Georgians were obliged to pay tax.

PDF

___

Aksarayî 2002 Andreasyan 1973 Angiolello 1873 Aka 2001 Aka 1989
Ailen 1971 Aliyarlı 1996 Bala 1997 BarHebraeus 1932
Kerîimüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsameretü'l-Ahbar, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
Hrand D. Andreasyan, "XIV. ve XV. yüzyıl Türk Tarihine ait Ufak Kronolojiler ve Kolofonlar", Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, 83-148.
Giovan Maria Angiolello, "A Short Narrative of the Life and Acts of the King Ussun Cassano", (Trans. C. Grey), A Narrative of Italian Travels in Persia, London.
Ismail Aka, İran'da Türkmen Hâkimiyeti, Ankara.
İ.Aka, "Şahruh'un Kara-Koyunlular Üzerine Seferleri", Tarih İncelemeleri Dergisi, IV, 1 -20.
W.E.D. Allen, A History of the Georgian People, London.
"XIV. Yüzyılın sonu XV. Yüzyılın Başlangıcında Halk Utopiyalan ve Bid'adçı Hareket Siyasi Birlik Meyli", Azerbaycan Tarihi, Baku, 300-332.
Mirza Bala, "Gürcistan", İA, c. IV, Eskişehir, 837-845. Bar Hebraeus, Chronography of Bar Hebraeus, II, Zeyl, İng. Tere. A. W. Budge, London.
Barbaro 1873 Brosset 2003 Brosset 1849 Çiloğlu 1993 Esîr 1991 Farac 1987
Feridun Bey 1274 Gaffari 1343 Gümüş 2002 Hinzl992 Hikmet 1994 İbn Tağriberdi 1932 İsfahani 1992 Kafesoğlu 1953
Karamanlı 1996 Kazvinîl315 Kırzıoğlu 1953 Lang 1997
Giosafat Barbaro, "Travels of Josafa Barbaro", Trans. W. Thomas, Travels in Tana and Persia, Ed. Lord Stanley, London.
Marie Felicite Brosset, Gürcistan Tarihi, Çev. Hrand D. Andreasyan, Notlar ve Yayına Haz. Erdoğan Mercii, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
Münecimbaşı 1285 Minorsky 1955 Minorsky 1957 Minorsky 1982 Minorsky 1997a Minorsky 1997b Nesibli 2002 Nevâî 1341 Özaydın 1990 Roemer 1993 Rumlu 1349 Sanjian 1969 Sarwar 1939 Semerkandî 1360 Sümer 1986 Sümer 1992 Strange 1905 Şadruddîn 1999
Ahmed Lütfullah Münecimbaşı, Sahaifö'l-Ahbar, c. III, İstanbul.
V.Minorsky, "The Qara-Qoyunlu and The Qutb-Shas", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, XVII, 50-73.
V. Minorsky, Persia A.D 1478-1490 (An Abridged Translation of Fadlullah b. Rüzbihan Khunji's Alem-Ârâ yı Amini), London.
V. Minorsky, "Jihan-Shah Qara-Qoyunlu and His Poetry", Medival Iran and its Neighbours, Preface by C.E. Bosworth, London, 271-297. (Türkçeye Çev. Mine Erol, "Kara Koyunlu Cihan Şah ve Şiirleri", Selçuklu Araştırmaları Dergisi, II, 1970,153-180).
V. Minorsky, "Uzun Hasan", ÎA, c. XIII, Eskişehir, 91 96.
V. Minorsky, "Tiflis", İA, c. XIVI, Eskişehir, 264-279. Yunis Nesibli, "Orta Çağ Gürcü Kaynaklarında Türkler", Türkler, c. IV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınlan, 713-721.
Abdülhüseyn-i Nevâi, Esnad ü Mukâtebât-ı Târihî-yi İran ez Timur tâ Şah İsmail, Tahran..
Abdülkerim Özaydm, Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan. H. R. Roemer, "Türkmen Dynasties", CHI, Vol. VI, Cambridge, 147-188.
Hasan-ı Rumlu, Ahsenü't-Tevârih, Neşr. Abdülhüseyn-i Nevâî, c. XI, Tahran.
Avedis K. Sanjian, Colophons of Armenian Manuscripts, Cambridge.
Ghulam Sarwar, A history of Shah Ismail Safawi, Aligarh.
Abdürrezak-ı Semarkandî, Matla'ı Sadeyn ve Mecma'ı Bahreyn, c. IVl, Yay. Muhammed Şefi, Lahor.
Faruk Sümer, "Ak Koyunlular", Türk Dünyası Araştirmaları, Say 40, İstanbul, 1-38.
Faruk Sümer, Kara Koyunlular, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
G.L Strange, The Lands of Eastern Caliphate, Cambridge Şadruddîn Ebu'l-Hasan Ali İbn Naşir İbn Ali el-Hüseynî, Ahbârü'd-Devlet's-Selçukiyye, Çev. Necati Lügal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
M. Brosset, Histoire De la Georgie, Par. I, S. Petersbourg. Fahrettin Çiloğlu, Gürcülerin Tarihi, İstanbul: Ant Yaymlan.
İbnü'l- Esîr, El Kâmil Fi't-Tarih, Çev. Abdülkerim Özaydın, c. XI, İstanbul: Bahar Yayınlan.
Gregory Abû'l-Farac, Abû'l-Farac Tarihi, Çev. Ö.Rıza Doğrul, c. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
Feridun Bey, Münşeâtü's-Selâtin, c. I, İstanbul. Gaffari, Tarih-i Cihan-ârâ, Neşr. Hasan-ı Nerakî, Tahran.
Nebi Gümüş, "Büyük Selçuklu-Gürcü İlişkileri", Türkler, c. IV, Ankara, 713-721.
Walther Hinz, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
Ali Asgar Hikmet, Cami Hayatı ve Eserleri, Çev. M. Nuri Gençosman, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınlan.
İbn Tağriberdi, Havadis ud-duhûr, yay. William Poper, Berkeley.
Fazlullâh b. Rüzbihan Hunci-i İsfahani, Tarih-i Alem Aray-ı Emini, Persian text edited by John E. Woods, London.
İbrahim Kafesoğlu, "Doğu Anadoluya İlk Selçuklu Akını (1015-1021) ve Tarihi Ehemmiyeti", Fuad Köprülü Armağanı, İstanbul, 259-274.
Hüsamettin M. Karamanlı, "Gürcistan", DİA, c. XIV, İstanbul, 313.
Yahyâ-yı Kazvinî, Lübbü't-Tevârih, Yay. Seyyid Celâleddin-i Tahranî, Tahran.
M.Fahrettin Kırzıoğlu, Kars Tarihi, c. I, İstanbul. David Marshall Lang, Gürcüler, Çev. Neşenur Domaniç, İstanbul: Ceylan Yayınları.
Şerefhan 1971 Tâci-zâde 1956 Togan 1981 Turan 1993 Turan 1997 Tihrani 1993 el-Hüseynî 1960
Yinanç 1944 Yinanç 1997 Woods 1976 Şerefhan, Şerefname, Çev. M. Emin Bozarslan, c. II, İstanbul: Ant Yayınlan.
Tâci-zâde Sadi Çelebi, Münşeat, Neşr. Adnan Erzi-Necati Lugal, İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınlan.
A. Zeki Velidî Togan, Umumî Türk Tarih'ne Giriş, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlan.
Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, İstanbul: Boğaziçi Yayınlan.
Osman Turan, "Süleyman-Şah II", İA, c. XI, Eskişehir, 219-231.
Ebu Bekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekriyye, Yay. N. Lügal-Faruk Sümer, c. I-II, Ankara; Tere. Mürsel Öztürk, Kitab-ı Diyarbekriyye, Ankara.
Cafer b. Muhammed el-Hüseynî, Tarih-i Kebir, Aim. Tere. Abbas Zeryab-ı Khoyî, Der Bericht Über die Nachfolger Timurs aus dem Tarih-i Kabir des Gaferî İbn Muhammed al-Husaini, Mainz.
M. Halil Yinanç "Akkoyunlular", İA, c. I, İstanbul, 251 270.
M. Halil Yinanç, "Cihan-Şah", İA, c. III, Eskişehir, 173 189.
John E. Woods, The Aqqoyunlu Clan, Confedaration, Empire, Chicago; Türkçeye Çev. Sibel Özbudun, 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular, İstanbul: Milliyet Yayınları.

ISSN: 0257-4152
Başlangıç: 1983
Yayıncı: Prof. Dr. Süleyman Özkan

Arşiv