II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE MERSİN’DE BELEDİYECİLİK FAALİYETLERİ

Osmanlı taşrasında yaygınlaştırılan belediye dairelerinin en hızlı gelişim dönemi II. Abdülhamid saltanatına denk gelmektedir. Daha çok liman ve ticaret kentlerinde görünür olan bu kurum, yol yapımı, temizlik, sağlık, alışveriş denetimi ve daha birçok alanda hizmet vermiştir. 19. yüzyılda giderek büyüyen Mersin, belediyecilik faaliyetlerine etkili bir şekilde ihtiyaç duyulan yerler arasındaydı. Zira kent ana ticari merkezlerden biriydi. Bu ise hem yerli halkın hem de yabancıların buradaki ihtiyaçlarının düzenli bir şekilde karşılanmasını gerektirmekteydi. Bu ihtiyaçların başını ise şehir planlaması ve sıhhi işler almaktaydı. Fakat dönemin mali buhranları, her tarafta olduğu gibi Mersin’de de birçok ihtiyacın karşılanmasında büyük zorlukların yaşanmasına sebep olmuştur.Bu çalışmada 19. yüzyıl boyunca idari taksimatı sürekli değişen Mersin ve çevresindeki beledi hizmetlerin türü ve bu hizmetlerin ne derece yerine getirebildiği tetkik edilmiştir. Bu vesileyle Osmanlı modern belediyeciliğinin Mersin temsiliyetiincelenmiştir. Çalışmada Osmanlı arşiv vesikaları başta olmak üzere dönemin salnameleri ve çeşitli kaynaklarından istifade edilmiştir. Böylece benzer çalışmalarla karşılaştırma imkânı sağlandığında Mersin’in diğer taşra bölgeleriyle olan benzerlik ve farklılıkları da ortaya çıkarılmış olunacaktır.

Anahtar Kelimeler:

II. Abdülhamid, Mersin, Belediyecilik, Sağlık

MUNICIPAL WORK WITHIN MERSİN IN THE PERIOD OF ABDULHAMID II

The rapid development of municipalities was in the period of Abdulhamid II. The municipalities focused on the services in road construction, cleaning, health, control of trade and many other areas.Mersin was one of the places which needed municipality work 19th century. Because it was one of the trade centers of that period. This was causing the need to meet the needs of the local people and the foreigners regularly. One of these needs were city planning and health issues. However, financial problems in that period caused the difficulties in meeting the demands in Mersin, similar to the other cities.In this study, the focus will be on investigating the municipal work in Mersin and around, whose administrators constantly changed in 19th century. As a result, modern Ottoman municipal work will be analyzed through the sample of Mersin. This study will be on Ottoman archive documents and many other documents of that period. As a result, it will be possible to compare with other studies on that period, which will help to compare Mersin with the other rural areas in terms of their similarities and differences.

Keywords:

Mersin, Municipal work, Abdulhamid II, Health,

PDF

___

1- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri
Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO): 71/5290 Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT): 97/41, 186/29, 208/44, 305/17, 387/11, 504/57, 670/44, 994/13, 1055/36, 1181/7, 1447/28, 1699/43, 1806/14, 1944/50, 1974/96, 2099/64, 2268/66, 2323/82, 2583/138 Dahiliye Nezareti İdare Evrakı (DH.İD): 161/49 Haritalar (HRT): 2530 İrade Dahiliye (İ.DH): 985/77792 İrade Taltifat (İ.TAL): 18/53, 367/71. Şura-yı Devlet (ŞD): 1179/4, 2137/29, 2405/40.
2- Salname ve Süreli Yayınlar
1869 Haleb Vilayet Salnamesi. Adana Vilayet Salnameleri: 1872, 1873,1876,1877,1879, 1880, 1881, 1891, 1892, 1894, 1900, 1902.
Tarsus Gazetesi, Numara: 48-133, 15 Ra 1337 (19 Aralık 1918).
3- Basılı Kaynaklar
Ahmed Şerif, Anadolu’da Tanin, 1. Cilt, Hazırlayan: Mehmed Çetin Börekçi, TTK Yayınları, Ankara, 1999.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Belediye Teşkilatı ve Kanunları, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005.
AKYILDIZ, Ali, “Şehremini”, TDV İA, Cilt: 38, 2010, s. 459-461.
AVCI, Yasemin, Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914), Phoenix Yayınları, Ankara, 2004.
AVCI, Yasemin, Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), Yeditepe Yayınları, İsanbul, 2010.
AYDIN, Erdem, “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması”, OTAM, Sayı: 15, 2004, s. 185-207.
BOZKURT, Nurgül, "İbrahim Hakkı (Paşa)'nın 1877 Tarihli Dersa'âdet Belediye Kanunu’na Dair Lâyihası", Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 18, 2007.
ÇABUK, Mustafa, 1875-1925 Yılları Arasında Adana, Antakya, Antep, Maraş ve Mersin Bölgelerinde Misyonerlik Faaliyetleri ve Ermeni Olayları, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş, 2013.
ÇABUK, Mustafa, “Amerikan Board Arşivine Göre Misyonerlerin Adana, Antep ve Maraş’ta Müslüman Halka Yönelik Faaliyetleri”, History Studies: International Journal of History, 10/10, 2018, s. 47-56.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayınları, Ankara, 1997.
DEMİRKOL, Kurtuluş, “Adana ve Kolera (1890-1895)”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 56, 2018, s. 141-156.
KARSANDIK, Özlem, Çağdaşlama Sürecinde Adana (1839-1876), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2012.
KÜÇÜKUĞURLU, Murat, Erzurum Belediye Tarihi I, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2008.
OKTAY, Tarkan, “Belediye Kurumunun Tarihsel Gelişimi”, Türkiye’de Yerel Yönetimler, Yayına Hazırlayanlar: Recep Bozlağan, Yüksel Demirkaya, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2008, s. 119-156.
ORTAYLI, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), TTK Yayınları, Ankara, 2011.
ORTAYLI, İlber, “Belediye”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 5, 1992, s. 398-402.
Osman Nuri Ergin, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, Yayına Yönetmeni: Cengiz Özdemir, Cilt:1-4, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1995.
POŞ, Abdullah, “Osmanlı Döneminde Tarsus (1516-1923)”, Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/1, 2005, s. 243-278.
SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu: Yerel Yönetim Metinleri, Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
TUNCEL, Metin, “Mersin”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 29, Ankara, 2004, s. 212-215.
ULUTAŞ, Songül, “Kapitalistleşme Sürecinde Çukurova Bölgesinde Yaşanan Ticari Merkez Kaymalar (19. Yy)”, History Studies: International Journal of History, 4/2, 2012, s. 343-360.
ULUTAŞ, Songül; ARSLAN, Ozan, “Yarım Kalmış Bir Modernleşme Projesi: Mersin Tramvay Hattı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII/1, 2018, s. 235-260.
UĞUZ, Sacit, “Mersin Limanında Ticaret”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13/33, 2016, s. 334-363.
ÜNAL, Neslihan, İki Osmanlı Liman Kenti İzmir ve Selanik, İmge Kitabevi, Ankara, 2015.