XIX. YÜZYIL’DA BAZI BATILI SEYYAHLARIN GÖZÜYLE BATI TÜRKİSTAN’DA TÜRK KADINI

Oldukça geniş bir zamana ve mekana yayılmış olan Türklerin kültürel tarihini incelerken, sosyal hayatın ayrılmaz bir parçası olan kadının tarihi başlı başına geniş bir araştırma kapsamı sunmaktadır. Anayurt Orta Asya’dan Balkanlar’a değin yüzyıllara uzanan Türk kadınının sosyal hayat içerisindeki varlığını, sosyal değişimlerini incelemek üzere yazılı ve sözlü kaynakların arasında seyahatnameler içlerindeki kapsamlı bilgilerle önemli bir yer teşkil etmektedir. Tarih boyunca insanlar, gerek merakları ve öğrenme arzusu güdüleriyle gerekse askeri faaliyetler, bilimsel çalışmalar gibi özellikli hedeflerle farklı coğrafyalara seyahatler düzenlemişlerdir. Belirli hedefler doğrultusunda gerçekleştirilen bu seyahatler, XIX. yüzyıla gelindiğinde yoğun bir artış göstermiştir. Söz konusu yüzyıl içerisinde bilhassa Rusya, İngiltere ve Çin arasında stratejik bir öneme sahip olan Türkistan bölgesi de Batılı seyyahlarca gezilerin düzenlendiği bir bölge olmuştur. Seyyahların gözlemleri arasında kadınlara dair bilgiler kimi zaman neredeyse hiç olmamış, kimi seyahatnamelerde ise oldukça az ve yüzeysel bilgiler verilmiştir. Bu durum seyyahların öncelikli hedefleri ve odak noktalarıyla ilişkilidir. Çalışmamızda Türkistan’daki Türk kadının sosyal hayatına ilişkin kapsamlı bilgiler sunan seyyahların seyahatnameleri kullanılmış ve aktarılan bilgiler değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkistan, Türk Kadını, Seyahatname

TURKISH WOMAN IN THE WESTERN TURKESTAN IN THE EYE OF THE SOME WESTERN TRAVELLERS IN THE 19TH CENTURY

History of women, which are an integral part of our social lives, provides us a wide range of research opportunities when we study the cultural history of Turks which have lived for a long period of time on numerous locations. Among the oral and written sources that are used while studying the social changes in the existence of Turkish women and what they have experienced during the centuries that they lived in different locations ranging from the homeland Central Asia to the Balkans, itineraries have a very important place with the extensive information that they provide. Throughout the history, people have travelled to different geographies for different aims such as their curiosity, their eagerness to learn, military or scientific activities. These travels that were done for such specific aims have increased dramatically during the XIX. century. During this century, Turkistan region which especially has a strategic importance between Russia, England and China, has been a region which was visited by a number of Western travelers. Within the observations of these travelers, sometimes there was no information about women and sometimes, there was only a little bit of superficial information. This is only caused by the primary aims and the focuses of these travelers. In our study, we provide an analysis of the information inferred from the itineraries of the travelers which have provided extensive knowledge about the social lives of the Turkish women that lived in Turkistan.

Keywords:

Turkestan, Turkish Woman, Travel Book,

PDF

___

Aughton, P., Dünyanın Çehresini Değiştiren Seyahatler, Çev. Deniz Berktay, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019.
Barın Akman, F., Batılı Kadın Seyyahların Gözüyle Osmanlı Kadını, Kopernik Kitap, İstanbul, 2017.
Biçer, B., “Seyyahların Gözüyle Türkistan’ın İstilası”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 10, 2011, s. 127-145.
Bonvalot, G., Orta Asya’ya Seyahat Moskova’dan Türkistan’a, Çev. M. Reşat Uzmen, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2015.
Burnes, A.,Travels into Bokhara; Being the Account of A Journey from India to Cabool, Tartary and Persia, Vol. II, London, 1834.
Cihan, C., XIX. Yüzyıl Seyyahlarına Göre Hazar Ötesi Türkmenleri, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yakınçağ Bilim Dalı, Ankara, 2010.
Conolly, A., Journey to Journey to the North of India, Overland from England, Through Russia, Persia, and Affghaunistaun, Vol. I, Second Edition, London, 1838.
Ercilasun, K., Tarihin Derinliklerinden 19. Yüzyıla Kaşgâr, Türk Tarik Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
Güner, S., XVII-XVIII ve XIX. Yüzyıllarda Fransız Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları (Fransız Dili ve Edebiyatı) Anabilim Dalı, Ankara, 2010.
O’Donovan, E., The Merv Oasis Travels and Adventures East of the Caspian During the Years 1879-80-81 Including Five Months’ Residence Among the Tekkes of Merv, Vol. I-II, London, 1882.
Özdemir, E., “Rus İşgalinden Önceki Dönemde Türkistan’a Gelen Batılı Seyyahlar ve Türkistan Tarihine Kaynaklık Eden Seyahatnameleri”, History Studies, Vol. 2/2, 2010, p.113-126.
Saray, M., Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti ile Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775-1875), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2017.
Schuyler, E., Türkistan Batı Türkistan Hokand Buhara ve Kulca Seyahat Notları, Çev. Firdevs Çetin-Halil Çetin, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2007.
Vambery, A., Travels in Central Asia a Journey from Teheran Across the Turkoman Desert on the Eastern Shore of the Caspian to Khiva, Bokhara and Samarcand, London, 1864.
__________, Sketches of Central Asia Additional Chapters on My Travels, Adventures, and on the Ethnology of Central Asia, London, 1868.
__________, Bir Sahte Dervişin Orta Asya Gezisi, Çev. Addurrahman Samipaşazade Abdülhalim, Kitabevi, İstanbul, 2017.
Wolff, J., Narrative of a Mission to Bokhara, in the Years 1843-1845, to Ascertain The Fate of Colonel Stoddart and Captain Conolly, Vol. I, London, 1845.
Zarcone, T., Yasak Kent Buhara 1830-1888, Çev. Ali Berktay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2013.