BİR SON DÖNEM OSMANLI DİPLOMATININ YÜKSELİŞİ VE DÜŞÜŞÜ: SALİH MÜNİR PAŞA

Salih Münir Paşa, II. Abdülhamid döneminde devlet kademelerinde hızla yükseldi. Hariciye’de gösterdiǧi üstün başarı ardından Paris elçiliǧine atandı ve bu görevi 13 yıldan uzun bir süre yürüttü. Bu sırada Brüksel ve Bern elçiliǧini de üstlendi. Elçiliǧi sırasında, Jön Türklerin faaliyetlerinin engellenmesi ve yurda dönmelerinin saǧlanması, Balkan ittifakı kurulması, Makedonya meselesi gibi konularda faaliyet gösterdi. II. Meşrutiyet’in ilânı ardından görevden alındı. Bu tarihten itibaren, itibarını geri kazanmak için mücadele etti. Salih Münir Paşa, 1925 yılında Türkiye’ye döndükten sonra, 1939 yılında vefat edene kadar kendini ilmî çalışmalara verdi. Bu dönemde birçok kitap ve makale kaleme aldı.Bu çalışmada Salih Münir Paşa’nın hayatı, elçilik dönemindeki faaliyetleri, eserleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bir Osmanlı diplomatının Türk aydınına dönüşüm süreci, dönemin olayları içerisinde ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

THE RISE AND FALL OF THE LAST PERIOD OTTOMAN DIPLOMAT: SALIH MUNIR PASHA

Salih Munir Pasha was promoted rapidly in public service career during the reign of Abdulhamid II. After having a great success in the Ottoman Foreign Ministry, he was appointed as an ambassador to Paris and upheld the position for more than 13 years. At the same time, he was in charge of the embassies in the Brussels and Bern. He was in charge of highly significant missions during his embassy such as the preventing of the activities of the Young Turks and assuring their return to homeland, facilitating the establishment of Balkan alliance and Macedonian affair. He was removed from his post after the declaration of the Second Constitutional Period. From that date on, he struggled to regain his reputation. Salih Munir Pasha focused on his intellectual studies after returning to Turkey in 1925 until his death in 1939. He wrote a lot of books and articles within this period. In this study, Salih Munir Pasha's life, his years as an ambassador, his studies are discussed in detail. The transformation process of an Ottoman diplomat into a Turkish intellectual has been revealed through the events of the period.

PDF

___

Cumhurbaşkanlıǧı Devlet Arşivleri (BOA) DH. MKT., 2693/49/1
DH. MUI., 7/39/1
HR. SAID., 12/14/11-21
I. HR., 383/2/1; 414/35/1
I. HUS., 165/66/1; 141/61/1
I. TAL., 208/60/1
BEO, 2942/ 220588/1; 3000/224973/1; 2307/172954/1; 33080/253443/1; 3349/251110/1
Y. PRK. E?A., 34/68/1; 34/84/1; 34/81/1; 41/25/1
Y. A. HUS., 141/61/1; 341/32/1
Y. EE. 14/185/1; 60/13/2
Y. MTV., 239/91/1
Y. PRK. HR., 21/53/1; 36/13/1
ZB., 603/21/1; 603/21/2
Istanbul Şehir Üniversitesi E-Arşivi/Taha Toros Arşivi (TTA) 551358, 561316
The Dundee Courier&Argus, nr. 12519
The Standard, nr. 22410
The Times, nr. 34753, 34754, 34864, 36302, 36549, 36554, 36609, 37941, 37942, 38034, 38703, 38707, 38722, 38724
Birinci, Ali, “Münir Paşa”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C. II, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul 2008, s. 330–332.
Berridge, G. R.-Alan James, Dictionary of Diplomacy, Palgrave Macmillian Press, Eastbourne 2003.
Demir, ?erif, “Damad Mahmud Celaleddin Paşa ve Cenazesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (TAED), S. 47, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Müdürlüǧü Yayınları, Erzurum 2012, s. 177–188.
Esenbel, Aziz, “Kardeşinin Kalemiyle Paris Sefiri Salih Münir Paşa”, Tarih Dünyası, C. 2, S. 15, 15 Kasım 1950, s. 638–642.
Esenbel, Aziz, “Abdülhamid ile Paris Sefiri Salih Münir Paşa Arasında Gizli Muharebe I”, Tarih Dünyası, C. 2, S. 16, 01 Aralık 1950, s. 683–686.
Esenbel, Aziz, “Abdülhamid ile Paris Sefiri Salih Münir Paşa Arasında Gizli Muharebe II”, Tarih Dünyası, C. 2, S. 17, 15 Aralık 1950, s. 715-717.
Gövsa, Ibrahim Alaaddin, “ Salih Münir Paşa”, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, Yedigün Neşriyat, Istanbul 1946, s. 267–268.
Güngör, Salahaddin, “Salih Münir Paşa'nın Kızı Nimet Hanım Anlatıyor”, Tan, 09 Mart 1955, s. 4.
Güngör, Salahaddin, “Abdülhamid'in Huzurunda”, Tan, 10 Mart 1955, s. 5.
Güngör, Salahaddin, “Ilk Balkan Harbi Teşebbüsü”, Tan, 14 Mart 1955, s. 4-5.
Kansu, Aykut, 1908 Devrimi, Elusive Transformation:The Revolution of 1908 in Turkey, çev. Ayda Erbal, Iletişim Yayınları, Istanbul 1995.
Koçu, Reşad Ekrem, “Salih Münir Çorlu”, Istanbul Ansiklopedisi, VIII, Koçu Yayınları, Istanbul 1966, s. 4100.
Kolay, Arif, “II. Meşrutiyet Döneminde Hariciye Nezaretinde Tenkisat ve Bürokratik Deǧişim”, Türkiyat Mecmuası, C. 27, S. 1, s. 193–214.
Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricâli (1839-1922): Prosopografik Rehber, Isis Yayınları, Istanbul 1999.
Kuran, Ahmed Bedevi, Inkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Kaynak Yayınları, Istanbul 1945.
Mehmed Fuad, Musavver Salname-i Servet-i Fünun, Istanbul 1326.
Salih Münir Paşa, Diplomasi: Malumat-ı Esasiye, C. I, Tevsi-i Tabaat Matbaası, Istanbul 1328.
Salih Münir Paşa, Salih Münir Paşa’nın Ünlü Eseri Kuran’a Göre Din ve Ahlak Kuralları, yay. hzl. Taha Toros, Milliyet Yayınları, Istanbul 1986.
Salih Münir Paşa (ÇORLU), Geçmiş Zamanlar-Sultan II. Abdülhamid’in Paris Sefir-i Kebirinin Diplomasi Yazıları ve Hatıraları, yay. hzl. Ismail Dervişoǧlu, Kitabevi Yayınevi, Istanbul 2013. Salih Münir Paşa (ÇORLU), Diplomasi: Malumat-ı Esasiye, Bir Son Dönem Osmanlı Elçisinin Kaleminden Diplomasi, hzl. Ahmet Dönmez-Refika Kart, Palet Yayınları, Konya 2018.
Salih Münir Çorlu, Geçmiş Zamanlar-Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Diplomasisi Istanbul ve Paris Hatıraları, yay. hzl. Ali Birinci-Selma Günaydın, TTK Yayınları, Ankara 2015.
Salnâme-i Nezaret-i Hariciye 3, Matbaa-i Osmaniye, Istanbul 1318.
Söylemezoǧlu, Galip Kemali, “Salih Münir Paşa”, Yedigün, nr. 309, 07 ?ubat 1939, s. 12-13.
Üzümeri, M. Ekrem-Selami Dinçer-Sadi Kazancı, “Salih Münir Paşa”, Türkiye Ansiklopedisi, C. V, Yıldız Matbaacılık ve Gazetecilik Yayınları, Ankara 1957, s. 53.Ekler