Bir kamuoyu oluşturma ve siyaset yapma aracı olarak Türk siyasi hayatında açık mektuplar (1938-1950)

Açık mektup geleneği, yakın tarihimizde Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne intikal eden bir siyaset yapma ve kamuoyu oluşturma aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Açık mektuplar, Yeni Osmanlıların ortaya çıktığı 1860’lı yıllarda başlamış; zaman içinde yoğunluğunu ve önemini kaybetmişse de günümüze kadar devam etmiştir. Özellikle açık mektupların yoğunlaştığı yıllar, II. Meşrutiyet’ten başlayarak 1965 yılına kadar geçen süreyi kapsar. Açık mektupları konu edinen çalışmamız, iki bölüm halinde planlanmıştır. Birinci kısım, 1938-1950 yılları arasında yazılan açık mektupları, yazının ikinci kısmı ise, Demokrat Parti Dönemi’ni yani 1950 -1960 yılları arasındaki açık mektupları kapsayacaktır. Açık mektuplar, ilk bakışta bireysel olarak bir siyaset yapma yöntemi olarak değerlendirilebileceği gibi diğer taraftan da bir konuda kamuoyu oluşturma amacını taşıdığı söylenebilir. Açık mektuplar genelde dönemin iktidar partisinin liderlerini ve partinin icraatlarını hedef almaktadır. Bundan dolayı açık mektuplarda muhalif bir anlayış, eleştirel bir yaklaşım ve siyasi polemikler göze çarpmaktadır. Ancak sayısı az da olsa bazı açık mektuplarda, muhalefet partileri, liderleri ve bu partilerin siyasi çizgileri, iktidar yanlısı kişiler tarafından eleştirilmişlerdir. Yukarıda özetlenmeye çalışılan, yakın tarihimizde ister bir siyaset yapma aracı olarak, isterse bir kaynak grubu olarak kullanılan açık mektupların ilgili dönemlere dair çalışmalarda yeterince kullanıldığı söylenemez. Bundan dolayı bu çalışma, hem bir kaynak grubunun öneminin farkındalığının ortaya çıkarılması, hem de siyaset yapma aracı olarak açık mektupların irdelenmesinde bir başlangıç olarak değerlendirilmekte ve bu anlamda çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Siyasi Hayatı, Milli Şef Dönemi, Çok Partili Sisteme

OPEN LETTERS AS A TOOL OF CREATING PUBLIC OPINION AND DOING POLITICS IN TURKISH POLITICAL LIFE (1938-1950)

Open letter tradition, which has been inherited from Ottoman Empire to the Republic of Turkey, emerges as a tool of doing politics and creating public opinion in our recent history. Open letters began in the 1860’s when the Young Ottomans emerged; although they lost their intensity and importance over time, they continued until today. Especially the years, that open letters intensify, covers the period from Second Constitution to 1965. Our study on open letters is planned in two parts. The first part will cover the open letters from 1938 to 1950 and the second part will cover the open letters in the Democratic Party era, which is from 1950 to 1960. Open letters can be considered as a method of making an individual politics at first sight. However it can also be said that they have the aim of creating public opinion in a specific subject. The interlocutors of these open letters are usually the leaders of the ruling party at the time and their practices. Therefore, in open letters, an oppositional understanding, a critical approach and political polemics are striking. However, in some open letters, which are less in number, opposition parties, their leaders and the political lines of these parties have been criticized by pro-government people. It can be said that these open letters, which are used either as a means of making politics or as a resource group, have not been used sufficiently in the historical studies regarding the relevant periods. Therefore, this study is regarded as a beginning of both revealing the awareness of a resource group and explaining open letters as a means of making politics. At the same time, this also constitutes the main purpose of this study.

Keywords:

Turkish Political Life, National Chief Period, Transition to the Multi,

PDF

___

Alkan, M. Ö., (Yayına Hazırlayan) Prens Sabahattin, Gönüllü Sürgünden Zorunlu Sürgüne, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
Amaç, M. F., Lâiklik İnkılâbı'nın XXV. Yıldönümü Hakkında Milletvekillerine Açık Mektup, Gayret Basımevi, Malatya 1954.
Arar, İ. (Yayına Hazırlayan), Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
Atsız, H. N., Makaleler IV, Baysan Yayınları, İstanbul 1992.
Aybar, M. A., Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm (Seçmeler 1945-1967), Gerçek Yayınevi, İstanbul 1968.
Başar, A. H., Aziz Milli Şef İnönü’ye Açık Dilekçe, Gün Basımevi, İstanbul 1946.
Berkes, N., Türkiye’de Çağdaşlaşama, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
Çufalı, M., Türk Parlamento Tarihi, VIII. Dönem, 1946-1950, C. III, TBMM. Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
Danişmend, İ. H., Tarih Kurumuna Açık Mektup, İnanç Yayınları, İstanbul 1945.
Demirağ, N., C.H.P. Genel Başkanı İ. İnönü'ye Açık Mektup, İktisadi Yürüş Matbaası, İstanbul 1949.
Demirağ, N., C.H.P. Genel Başkanı İsmet İnönü'ye İkinci Açık Mektup, Berksoy Matbaası, İstanbul 1950.
Doğan, H. N., Sayın Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye Açık Dilekçe, Raşit Bütün Matbaası, İstanbul 1947.
Dülger, B., Erzurum Yolunda: Anketi Münasebetiyle Malatya Mebusu Nasuhi Baydar’a Açık Mektup, Matbaai Ebüzziya, İstanbul 1940.
Ercilasun, A. B., Atsız Türkçülüğün Mistik Önderi, Panama Yayınları, Ankara 2018.
Eroğul, C., Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), Ankara Üniversitesi SBF Yayını, Ankara 1970.
Evren, L., İç Kapitülasyon Mahkemesi: Mareşal Fevzi Çakmak, General Sadık Aldoğan, Celâl Bayar, Fuat Köprülü, Adnan Adıvar'a Açık Mektup, Ar Basımevi, Ankara 1948.
Gediz, R., Celal Bayar’a Açık Mektup, Kayabal Matbaası, Basım Yeri ? 1948.
Günaydın, Y. T., “Mektup Edebiyatı Bibliyografyası”, Hece Dergisi, Mektup Özel Sayısı, (Sayı 114-115-116), (Haziran Temmuz-Ağustos 2006), ss. 526-637.
Güvenir, M., Siyasal İktidarın Basını Denetlemesi ve Yönlendirilmesi, 2. Dünya Savaşı’nda Türk Basını, Gazeteciler Cemiyeti Yayını, İstanbul 1991.
Karagül, Y., CHP’nin İç Yüzü-Sn. Bay İ. İnönü İle Açık Konuşma, Akın Matbaası, Ankara 1951.
Karpat, K., Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul Matbaası, İstanbul 1967.
Koçak, C., Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Yurt Yayınları, Ankara 1986.
Kuran, A. B., Hüseyin Cahit Yalçın Beye Açık Mektup, Türkiye Basımevi, İstanbul 195?
Landau, J., Pantürkizm, Sarmal Yayınları, İstanbul 1999.
Löker, E., Başvekil Sayın Adnan Menderes’e Devletimiz Hukuku Hakkında Mektuplar, Örnek Matbaası, Ankara 1955.
Meriç, A. A., Varlık Vergisinin Satılmış Kahramanı Faik Ökte'ye Açık Mektup, Raşit Bütün Matbaası, İstanbul 1951.
Mustafa Fazıl Paşa, Bir Eser-i Siyasi, Değirmenciyan Edeb Matbaası, Dersaadet 1326.
Mustafa Fazıl Paşa, Paris’ten Bir Mektup, Artin Asadoryan Matbaası, Dersaadet 1326.
Ogan, M. R., “Açık Mektup Dışişleri Başkanlığı Yüksek Makamına”, Sebîlürreşad, C. 9, S. 216, (1956), ss. 242-244.
Omur, S., Maliye Bakanına Açık Mektup, Sinan Matbaası, İstanbul 1949.
Orhon, O. S., Maarif Vekili Hasan Âli Yücel'e Açık Mektup, Ülkü Basımevi, İstanbul 1944.
Özdoğan, G. G., Turan’dan Bozkurt’a Tek Parti Döneminde Türkçülük 1931-1946