Sivas Müftîsi Nûman Efendi’nin Nâfile Namazlarda Kıraata Dair Risâlesi

Bu makalede Sivas Müftîsi Nûman Efendi’nin (1692-1768) dört rekatlı nâfile bir namazın bir veya birden fazla rekatında kıraatın terki hâlinde doğacak fıkhî sonuçlara dair kaleme aldığı risâlesi inceleme konusu yapılmıştır. Makalede müellifin kısaca hayatı ve ilmî kişiliğine dair verilen bilgilerden sonra risâlenin temel fizikî özellikleri, muhteva ve kaynakları ile takip ettiği metot üzerinde durulmuş, daha sonra nâfile namazlarda kıraatla ilgili genel bilgilere yer verilmiştir. Bu meyanda Nûman Efendi’nin telif ettiği risâlesine de temel teşkil eden dört rekat kılmak üzere niyet edilen nâfile bir namazda kıraatın terk edilmesinin, bu namazın sıhhatine ne şeklide etki edeceğine dair Hanefî mezhebinin kurucu imamı Ebû Hanîfe (ö. 150/767) ile öğrencileri Ebû Yûsuf (ö. 182/798) ve İmam Muhammed’in (ö. 189/805) konuya ilişkin prensipleri de sunulmuştur. Daha geniş bir kitlenin yararlanabilmesi düşüncesiyle risâlenin tercümesi yapılmış, bu tercümeyle birlikte yer yer ilave bilgi ve açıklamalara da yer verilmiştir. Tercümeden sonra risâlede sıralanan on altı hâl, bir çizelge hâlinde özetlenmeye çalışılmıştır. Makaleye risâle etrafında genel bir değerlendirmeyle son verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İslam hukuku, namaz, nâfile, kıraat, butlân, fesâd, Nûman Efendi, Sivas

Muftī of Sivas Numan Efendi’s Pamphlet Regarding the Recitation in Supererogatory Prayers

In this article, the pamphlet which Muftī of Sivas Nu'mān Efendi (1692-1768) wrote about leaving recitation of the Qurǿān in one or more rakahs of a four rakah nafl prayer is discussed. In the article, after the information about the life and scholarly personality of the author, the basic physical specification of the pamphlet, contents, source and the followed methods are introduced, and then general information about the recitation in nafl prayers is given. The principles of Abū Hanīfa with his students Abū Yūsuf and Imam Muhammad on how will the leaving of recitation of the Qur'ān in a four rakah nafl prayer, effects the correctness of the prayer, which also are the basis of Nu'mān Efendi’s pamphlet, are presented. The translation of the booklet was made with the idea of making it beneficial to a wider audience, and additional information and explanations were made partly within this translation. After the translation, the sixteen cases listed in the booklet were tried to be summarized as a chart.

Keywords:

Jurisprudence, prayer, nafl prayer, reading Qurǿān in prayer, invalidity, corruption, Numān Efendi,

PDF

___

Abdülazîz Buhârî, Alâüddîn b. Ahmed. Keşfü’l-esrâr ‘alâ Uśûli’l-Pezdevî. thk. Muhammed el-Mu‘tasım-Billâh el-Bağdâdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
Akgündüz, Ahmet. “Dürerü’l-Hükkâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/27-28. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
Arıcan, Kazım. “Numan Sabit’in Husun ve Kubuh Risâlesi”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 313-321. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Aslanoğlu, İbrahim. Sivas Meşhurları. 2 Cilt. Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2006.
Aşkun, Vehbi Cem. Sivas Şairleri. Sivas: Kâmil Matbaası, 1948.
Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye fî şerĥi’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1411/1990.
Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. el-‘İnâye ‘ale’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Münteķâ şerĥu’l-Muvaŧŧa’i’l-İmâm Mâlik. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1332.
Bardakoğlu, Ali. “Butlân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/476-478. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhıyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1967.
Demir, Halis “Numan Sabit’in selam Risalesi”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadele. ed. Alim Yıldız, 287-299. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Emîr Pâdişâh, Muhammed Emîn. Teysîru’t-Taĥrîr. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
Halebî, İbrâhim b. Muhammed. el-Ĥalebî kebîr (Ġunyetü’l-mütemellî). Dersaâdet: Ârif Efendi Matbaası, 1325.
Halebî. el-Ĥalebî śaġîr (Muħtaśaru Ġunyeti’l-mütemellî). Dersaâdet: Sahâfiyye-i Osmâniyye Şirketi Matbaası, 1312.
Has, Şükrü Selim. “Halebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/231-232. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
İbn Âbidîn, Muhammed Alâüddîn. Reddü’l-muĥtâr ‘ale’d-Dürri’l-muħtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
İbn Melek, İzzüddîn b. Abdilfettâh b. Abdilazîz. Şerĥu’l-Menâr. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, 1965.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhim. el-Baĥru’r-râ’iķ şerĥu Kenzi’d-deķâ’iķ. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife,1413/1993.
İbn Rüşd (hafîd), Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muķteśid. thk. Mâcid el-Hamevî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1416/1995.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Fetĥü’l-ķadîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Kahraman, Abdullah. “Sivaslı Numan Efendi ve Yevmu’l-Hacci’l-Ekber adlı Risalesi”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 273-286. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Kallek, Cengiz. “el-Hidâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/471-473. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
Karâfî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdris. eź-Źaħîre. thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1994.
Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mes‘ûd. Bedâi‘u’ś-śanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Kılıç, Ünal. Numan Efendi’nin Risâletü’l-İ’tikâfiyye Risâlesinin Metot ve Muhteva Bakımından İncelenmesi”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 301-312. Sivas: Buruciye Yayınları, Sivas, 2011.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ĥâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvad - Adil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
Mergīnânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerĥu Bidâyeti’l-mübtedî. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmuz. Dürerü’l-ĥükkâm fî şerĥi Ġureri’l-aĥkâm. İstanbul: y.y., 1308.
Muhammed eş-Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad. el-Câmi‘u’ś-śaġîr. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1406/1986.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn b. Şeref. el-Mecmû‘ şerĥu’l-Müheźźeb. thk. Muhammed Necîb el-Mutî‘î. Kâhire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1415/1995.
Özel, Ahmet. Hanefi Fıkıh Âlimleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1990.
Özköse, Kadir. “Numan Efendi’nin İki Risâlesi Çerçevesinde Tasavvufî Görüşleri”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 331-352. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Ruhaybânî, Mustafa Süyûtî. Meŧâlibu üli’n-nühâ fî şerĥi (Ġâyeti’l-müntehâ). Beyrut: y.y., 1415/1994.
Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muhammed Ahmed b. Ebî Sehl. Uśûlü’s-Seraħsî. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efğânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1436/2015.
Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muhammed Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsûŧ. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1989.
Sadrüşşerîa, Ubeydullâh b. Mes‘ûd. b. Mahmûd. et-Tavżîĥ. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts. (Telvîĥ ile birlikte).
Şahin, Salih. “Sarıhatipzâde Seyyid el-Hac Numan Efendi”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 181-231. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı - Edgüer, Rıdvan Nafiz. Sivas Şehri. haz. Recep Toparlı. Sivas: Sivas Ticaret Odası Yayınları, 1998.
Yavuz, Galip. “Risâletün fî Hakkı’ş-şiir”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 323-329. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Yekbaş, Hakan. “Sarıhatipzâdelerden Numan Sâbit Efendi ve Bilinmeyen Mi’râciyesi”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 233-266. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.
Yıldız, Alim. “Sarıhatipzâde Ailesi Şairleri”. Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler. ed. Alim Yıldız, 92-98. Sivas: Buruciye Yayınları, 2011.