Türkiye’de Döviz Kuru Oynaklığı ile Borsa Endeks Oynaklığı Arasındaki Etkileşim

Bretton Woods sisteminin yıkılması ile esnek kur sistemine geçiş sağlanmış ve döviz kurlarındaki oynaklıkların makroekonomik faktörler üzerindeki etkisi birçok çalışmaya konu olmuştur. Bu koşullar altında oynaklığın modellenmesi, döviz kuru oynaklığı ile borsa endeks oynaklık ilişkilerinin ve oynaklık yayılmalarının belirlenmesi piyasa aktörleri için önemlidir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Türkiye’de 2002-2021 dönemleri arasında döviz kuru oynaklığı ile borsa endeks oynaklığı arasındaki etkileşimi incelemektir. Çalışmada döviz kuru değişkeni olarak ABD doları oynaklık verisi ve Euro oynaklık verisi, borsa değişkeni olarak BIST100, BISTHIZ, BISTSINAI endeksleri oynaklık verileri kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan veri setinin durağanlığı ADF birim kök testi ve Lee-Strazicich birim kök testi ile ele alınmıştır. Döviz kuru oynaklığı ile borsa endeks oynaklığı arasındaki nedensellik ilişkisini belirlemek için Toda-Yamamoto Modeli kullanılmıştır. Daha sonra varyans ayrıştırma testleri ile değişkenlerdeki değişimin ne kadarı kendi ne kadarı diğer değişkenlerden kaynaklandığı belirlenmiştir. Son olarak araştırmada kullanılan değişkenlerin birim şoklara tepkisi, etki-tepki testleri ile incelenmiştir. Toda-Yamamoto nedensellik testine göre tüm endeks değişkenleri ile döviz kuru oynaklığı değişkenleri arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Döviz Kuru Oynaklığı, Borsa Endeks Oynaklığı, Toda-Yamamoto Testi, Türkiye

Interaction between the Exchange Rate Volatility and Stock Market Index Volatility in Türkiye

With the collapse of the Bretton Woods system, the transition to the flexible exchange rate system was achieved and the effect of exchange rate volatility on macroeconomic factors has been the subject of many studies. Under these conditions, modelling volatility, determining exchange rate volatility and stock market index volatility and volatility spillovers are important for market actors. In this context, the aim of the study is to examine the interaction between exchange rate volatility and stock market index volatility between 2002-2021 in Turkey. In the study, US dollar volatility data and Euro volatility data are used as exchange rate variables, and BIST100, BISTHIZ, BISTSINAI indices volatility data are used as stock market variables. The stationarity of the data set used in the study is examined with ADF unit root test and Lee-Strazicich unit root test. Toda-Yamamoto Model is used to determine the causality relationship between exchange rate volatility and stock market index volatility. Then, with variance decomposition tests, it is determined how much of the change in the variables is caused by itself and how much is caused by other variables. Finally, the response of the variables used in the research to unit shocks is examined by impulse-response tests. According to the Toda-Yamamoto causality test, it is concluded that there is a two-way causality relationship in terms of all index variables and exchange rate volatility variables.

Keywords:

Exchange Rate Volatility, Stock Index Volatility, Toda-Yamamoto Testi, Türkiye,

PDF

___

Aimer, N. M. (2019). The impact of exchange rate volatility on stock prices: A case study of middle east countries. Asian Development Policy Review, 7(2), 98-110.
Akel, V. ve Gazel, S. (2015). Döviz kurları ile BIST sanayi endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: Bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(44), 23-41. https://doi.org/10.18070/euiibfd.57171
Alagidede, P., Panagiotidis, T. ve Zhang, X., (2011). Causal relationship between stock prices and exchange rates. The Journal Of International Trade & Economic Development, 20(2), 67-86. https://doi.org/10.1080/09638199.2011.538186
Ambunya, P.L. (2012). The relationship between exchange rate movement and stock market returns volatility at the nairobi securities exchange school of busıness [Doctoral Dissertation]. Unıversıty Of Naırobı.
Ameen, M. H. H., Kamışlı, M. ve Temızel, F., (2020). The ımpact of exchange rate on stock market ındices. Business & Management Studies: An International Journal, 8(2), 2044-2062. https://doi.org/10.15295/bmij.v8i2.1485
Aydemir, O. ve Demirhan, E. (2009). The relationship between stock prices and exchange rates: Evidence from Turkey. International Research Journal of Finance And Economics, 23(2), 207-215.
Aydın, M. (2017). Relationship between stock prices and exchange rates in developing countries: symmetric and asymmetric causality analysis. Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, (27), 1-15.
Ayhan, F. (2016). Döviz kuru oynaklığı, dış ticaret ve istihdam ilişkisi: Türkiye uygulaması [Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Ayvaz, Ö. (2006). Döviz kuru ve hisse senetleri fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 1-14.
Azid, T., Jamil, M., Kousar, A. ve Kemal, M. A. (2005). Impact of exchange rate volatility on growth and economic performance: A case study of Pakistan, 1973-2003). The Pakistan Development Review, 44(4), 749-775.
Bagh, T., Azad, T., Razzaq, S., Liaqat, I. ve Khan, M. A (2017). The impact of exchange rate volatility on stock index: evidence from Pakistan stock exchange (PSX). International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences. 7(3), 70-86. https://doi.org/10.6007/IJARAFMS/v7-i3/3150
Başarır, Ç. (2018). Volatility structure of stock price index and exchange rates: Casuality analysis for Turkey. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 9(24), 330-349.
Bayramoğlu, M. F. ve Pekkaya, M. (2010). İMKB tarafından hesaplanan endekslerde yeni gelişmeler ve İMKB şehir endeksleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (45), 200-215.
Benli, Y. K. (2015). Döviz kuru ile BIST 100 ve sektör endeksleri arasındaki ilişkinin ampirik analizi. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, 4(12), 55-72.
Berke, B. (2012). Döviz kuru ve İMKB 100 endeksi ilişkisi: Yeni bir test. Maliye Dergisi, 163(1), 243-257.
Bodur, H. Ö. F. (2021). Borsa endeksi belirleyicileri: BIST 100 endeksi örneği [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
Cingöz, F. ve Kendirli, S. (2019). Altın fiyatları, döviz kuru ve borsa istanbul arasındaki ilişki. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 545-554. https://doi.org/10.29106/fesa.649254
Çelik, İ., Özdemir, A. ve Gülcan, N. (2015). Petrol fiyat dalgalanmalarının getiri oynaklığı üzerine etkisi: Türkiye’de alt endeksler üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (67), 157-170. https://doi.org/10.25095/mufad.396586
Çepni, E. (2015). Ekonomik ve finansal göstergeler rehberi. Şeçkin Yayıncılık.
Çiçek, Y. (2020). Politik risklerin döviz kuru hareketlerine etkileri: Türkiye uygulamalı, Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 2(2), 51-58. https://doi.org/10.47542/sauied.735001
Dağlı, H. (2000). Hisse senedi piyasa endeksleri ve Türkiye. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 189-206.
Daly, K. (2011). An overview of the determinants of financial volatility: an explanation of measuring techniques. Modern Applied Science, 5(5), 46. https://doi.org/10.5539/mas.v5n5p46
Değirmenci, N. ve Abdioğlu, Z. (2017). Finansal piyasalar arasındaki oynaklık yayılımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (54), 104-125.
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Journal Of The Econometric Society, 49(4), 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517
Doğru, B. ve Recepoğlu, M. (2014). Türkiye’de hisse senedi fiyatlari ve döviz kuru arasinda doğrusal ve doğrusal olmayan eşbütünleşme ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı), 17-34.
Dornbusch, R. ve Fischer, S. (1980). Exchange rates and the current account. The American Economic Review, 70(5), 960-971.
Ekren, M. H. (2020). Borsa İstanbul Endeksleri ile makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin analizi. [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Eyüboğlu, S. ve Eyüboğlu, K. (2018). Borsa İstanbul sektör endeksleri ile döviz kurları arasındaki ilişkilerin incelenmesi: ARDL modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 8-28. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.332352
Fattah, A. S. (2019). Makroekonomik değişkenlerin borsa endeksleri üzerine etkisi: Türkiye ve ABD karşılaştırması [Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
Fattah, A. S. ve Kocabıyık, T. (2020). Makroekonomik değişkenlerin borsa endeksleri üzerine etkisi: Türkiye ve ABD karşılaştırması. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 116-151.
Ghouse, G. Ashraf, A. A ve Habeeb, K. (2021). Tracing return and volatility spillover effect between exchange rate and Pakistan stock exchange ındex. Journal of Quantitative Methods, 5(1), 193-216. https://doi.org/10.29145/2021/jqm/050108
Ilgın, K. S. ve Sarı, S. S. (2020). Döviz kuru, faiz oranı ve enflasyon ile BIST Tüm ve BIST sektörel endeksler arasındaki ilişkinin ampirik analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(3), 485-510. https://doi.org/10.30784/epfad.693266
Investing.com. (2022). https://tr.investing.com/ adresinden 2 Şubat 2022 tarihinde alınmıştır.
İlarslan, K. (2018). Kısa ve uzun dönemde döviz kurları ile borsa endeksi arasındaki ilişkinin açıklanmasına yönelik ampirik bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36(1), 83-104. https://doi.org/10.17065/huniibf.411132
İşcan, E. (2011). Döviz kurları ve hisse senedi piyasaları arasındaki etkileşim: Türkiye örneği (Aralık 2001-Aralık 2009). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 237-251.
Kahyaoğlu, S. B. ve Kahyaoğlu, H. (2017). Relationship between volatility of stock market illıquidity and exchange rate volatility: the case of Borsa Istanbul. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(4), 1034-1049.
Karadağ, S. (2021). Finansal serbestleşme ve istikrar çerçevesinde döviz piyasaları ve borsa ilişkisi: Türkiye örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
Karslı, M. (1989). Sermaye piyasası borsa menkul kıymetler. Beta Basım Yayın Dağıtım.
Kasman, S. (2003). The relationship between exchange rates and stock prices: A causality analysis. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 70-79.
Kasman, S., Vardar, G. ve Tunç, G. (2011). The ımpact of ınterest rate and exchange rate volatility on banks' stock returns and volatility: evidence from Turkey, Economic Modelling, 28(3), 1328-1334.https://doi.org/10.1016/j.econmod.2011.01.015
Kennedy, K. ve Nourzad, F. (2016). Exchange rate volatility and its effect on stock market volatility, International Journal of Human Capital in Urban Management, 1(1), 2476-4698.
Kılıç, R. ve Dilber, C. (2017). Türkiye’deki enflasyon ve dolar kuru volatilitesinin BIST 100 endeksi oynaklığı üzerindeki etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 164-174.
Konuşkan, A. (2018). Altın, petrol, döviz ve borsa endeksi arasındaki ilişkinin nedensellik analizi ile keşfi: Türkiye örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
Konuşkan, A. ve Kocabıyık, T. (2019). Altın, petrol, döviz ve borsa endeksi arasındaki ilişkinin nedensellik analizi ile keşfi: Türkiye örneği. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 3(1), 1-19. https://doi.org/10.29228/ijbemp.23254
Lee, J. ve Strazicich, M. C. (2003). Minimum lagrange multiplier unit root test with two structural breaks. The Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082-1089.
Mazak, M. ve Özkul, G. (2020). Relationship between credit default swaps (cds) and government bonds: A study on Turkey. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 243-256. https://doi.org/10.18506/anemon.803195
Mbutor, M. O. (2010). Exchange rate volatility, stock price fluctuations and the lending behaviour of banks ın Nigeria. Journal of Economics and International Finance, 2(11), 251-260.
Metin, A. (2019). Yapısal kırılmalar eşliğinde döviz kuru oynaklığı ile Türkiye’nin sektörel dış ticareti arasındaki etkileşim [Yüksek Lisans Teiz]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
Mishra, A. K. (2004). Stock market and foreign exchange market ın India: are they related?. South Asia Economic Journal, 5(2), 209-232.
Mlambo, C., Maredza, A. ve Sibanda, K. (2013). Effects of exchange rate volatility on the stock market: A case study of South Africa. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(14), 561.
Muradoğlu, G., Taskin, F. ve Bigan, I. (2000). Causality between stock returns and macroeconomic variables in emerging markets. Russian & East European Finance and Trade, 36(6), 33-53.
Obstfeld, M., Cooper, R. N. ve Krugman, P. R. (1985). Floating exchange rates: Experience and prospects. Brookings Papers on Economic Activity, 1985(2), 369-464. https://doi.org/10.2307/2534443
Olugbenga, A. A. (2012). Exchange rate volatility and stock market behaviour: the Nigerian experience, European Journal of Business and Management, 4(5), 31-39.
Özçalık, M. ve Özçalık, S. G. (2020). Turizm endeksinde döviz kuru etkisi: bıst’te bir uygulama. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 374-388. https://doi.org/10.30784/epfad.723348
Özçiçek, Ö. (1997). Türkiye'de döviz kuru getirisi ve hisse senedi endeks getirileri oynaklıkları arası simetrik ve asimetrik ilişki. İMKB Dergisi, 10(37), 1-11.
Özmen, M. (2007). Farklı döviz kuru rejimleri altında hisse senetleri fiyatları ile döviz kurları arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 519-538.
Öztürk, I. (2006). Exchange rate volatility and trade: A literature survey. International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies, 3(1), 85-102.
Phylaktis, K. ve Ravazzolo, F. (2005). Stock prices and exchange rate dynamics. Journal of international Money and Finance, 24(7), 1031-1053.
Poyraz, E. ve Tepeli, Y. (2014). Seçilmiş makroekonomik göstergelerin Borsa İstanbul 100 endeksi üzerindeki etkisinin analizi. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(2), 102-128.
Rehman, M. (2014). Relationship between stock market volatility and exchange rate volatility. Pakistan Business Review, 16(1), 34-49.
Sekmen, F. (2011). Exchange rate volatility and stock returns for the US. African Journal of Business Management, 5(22), 9659-9664.
Sichoongwe, K. (2016). Effects of exchange rate volatility on the stock market: the zambian experience. Journal of Economics and Sustainable Development, 7(4), 114-119.
Singh, T., Mehta, S. ve Varsha, M. S. (2011). Macroeconomic factors and stock returns: Evidence from taiwan. Journal of Economics and İnternational Finance, 3(4), 217-227.
Smyth, R. ve Nandha, M. (2003). Bivariate causality between exchange rates and stock prices in South Asia. Applied Economics Letters, 10(11), 699-704.
Soytaş, U. ve Ünal, Ö. S. (2010). Türkiye döviz piyasalarında oynaklığın öngörülmesi ve risk yönetimi kapsamında değerlendirilmesi yönetim ve ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 121-145.
Şahin, İ. ve Sekmen, F. (2013). Türkiye'de döviz kuru belirsizliğinin hisse senedi getirilerine etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (36), 149-156.
TCMB. (2022). TCMB elektonik veri dağıtım sistemi. 5 Şubat 20022 tarinde https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/K24NEG9DQ1s%3D/tr adresinden tarihinde alınmıştır.
Tekgöz, A. (2020). Döviz kuru oynaklığı ve finansal gelişme ilişkisi: Gelişmekte olan ülkeler üzerine ekonometrik bir analiz [Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Telçeken, N. (2014). Volatilite endeksleri, önemi ve Türkiye volatilite endeksi [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Tian, G. G. ve Ma, S. (2010. The relationship between stock returns and the foreign exchange rate: The ARDL approach. Journal Of The Asia Pacific Economy, 15(4), 490-508. https://doi.org/10.1080/13547860.2010.516171
Uzunoğlu, S. (2007). Para ve döviz piyasaları (2. Baskı), Literatür Yayınları.
Ürkmez, E. ve Karataş, T. (2017). Borsa İstanbul 100 endeksi ile döviz kurları arasındaki dinamik ilişkinin belirlenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(45), 393-409. https://doi.org/10.16992/ASOS.12260
Yamak, N., Kolcu, F. ve Köyel, F. (2018). Döviz kuru oynaklığı ve borsa endeks oynaklığı arasındaki asimetrik ilişki. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 171-187.
Yaman, S. ve Korkmaz, T. (2020). Döviz kurları ile bıst turizm endeksi getirileri arasındakivolatilite yayılım etkisinin belirlenmesi. Business and Economics Research Journal, 11(3), 681–702. https://doi.org/10.20409/berj.2020.277
Yıldırım, E. (2010). Makroekonomik değişkenlerin borsa endeksi üzerine etkilerinin ölçümü üzerine bir inceleme [Yüksel Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Yıldız, A. (2014). Döviz kuru ile sektörel hisse senedi endeksleri arasındaki ilişki. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 51(593), 77-91.
Yurttançıkmaz, Z. (2012). Döviz kuru ve enflasyonun hisse senedi getirileri üzerindeki etkisi. Ekev Akademi Dergisi, (51), 393-410.
Zhao, H. (2010). Dynamic relationship between exchange rate and stock price: Evidence from China, Research in International Business And Finance, 24(2), 103-112. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2009.09.001