TÜRKİYE’DE AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI MERKEZLERİ VERİMLİLİĞİNİN VZA PENCERE ANALİZİ İLE ÖLÇÜMÜ

Sağlık sisteminin önemli yapı taşlarından biri olan ağız ve diş sağlığı merkezlerine insan gücü, tıbbi teknoloji, ilaç, malzeme ve bina gibi kaynaklar tahsis edilmektedir. Bu kaynakların etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Araştırmanın amacı, Türkiye’de ağız ve diş sağlığı merkezlerinin 2014-2018 zaman dilimindeki verimlilik düzeylerini ve değişimlerini Veri Zarflama Analizi (VZA) pencere yöntemiyle tespit etmektir. VZA pencere yöntemi, çok dönemli performans değerlendirilebilen farklı bir VZA tekniğidir. Araştırmanın evrenini Türkiye’deki 50 ve üzeri ünit sayısına sahip bütün ağız ve diş sağlığı merkezleri oluşturmaktadır. 2 girdi ve 6 çıktı değişkeni kullanılan araştırmada; örneklem çekilmemiş, evrenin tamamına ulaşılmıştır. Analizde merkezlerin etkinlik düzeyleri 1-5 yıllık pencerelerde ölçeğe göre sabit getiri (CRS) modeline göre analiz edilmiştir. 1 yıllık etkinlik düzeylerinin 2, 3, 5 yıllık etkinlik düzeylerine göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. En yüksek ortalama etkinlik skoruna, pencere uzunluğu 1 iken 2015 yılında 0,848 ile ulaşılmıştır. En düşük ortalama etkinlik puanı, pencere uzunluğu 5 alındığında 0,754 olarak tespit edilmiştir. Sağlık kuruluşlarının etkinlik düzeyi tespit edilirken 1 yıllık dönemler yerine özellikle çok büyük bir teknolojik değişimin olmadığı dönemlerde VZA pencere yöntemi kullanılması önerilmektedir. Böylelikle hastane yöneticileri ve sağlık politika belirleyicileri sağlık kuruluşlarının çok dönemli performansını daha doğru ölçerek sağlık hizmeti sunumunda kaynak israfını engelleyebileceklerdir.

Anahtar Kelimeler:

Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Etkinlik, Verimlilik, VZA Pencere Analizi

MEASURING THE PRODUCTIVITY OF ORAL AND DENTAL HEALTH CENTERS IN TURKEY WITH DEA WINDOW ANALYSIS METHOD

Oral and dental health services are one of the important building blocks of the health system. The aim of the study is to determine the productivity levels and changes of oral and dental health centers in Turkey in the 2014-2018 period. The data envelopment analysis (DEA) window method is used in the research. The DEA window method is a different DEA technique in which multi-period performance can be evaluated. The universe of the research consists of 50 units and over all oral and dental health centers in Turkey. 2 input and 6 output variables are used in the study; instead of a sample the entire universe is reached. The efficiency levels of the centers are analyzed according to the Constant Returns to Scale (CRS) model. Efficiency levels of the centers are analyzed according to 1-5 year windows. 1-year efficiency levels of the centers are found to be higher than 2-, 3-, and 5-year efficiency levels. The highest average activity score is 0.848 in 2015, with a window length of 1. The lowest average activity score is found to be 0.754 when the window length is taken as 5. While the effectiveness level of health institutions is determined, it is recommended to use DEA window method instead of only 1-year periods, especially during periods where there is not a very large technological change. In this way, hospital managers and health policy makers will be able to measure the multi-term performance of health organizations more accurately and prevent waste of resources in health service delivery.

Keywords:

Oral and Dental Health Centers, Efficiency, Productivity, DEA Window Analysis,

PDF

___

Alharthi, M. (2016). The determinants of efficiency, profitability and stability in the banking sector: a comparative study of ıslamic, conventional and socially responsible banks. University of Plymouth Research Theses, Economics and Finance Plymouth Business School Plymouth University.
Aras, A. ve Köse, S. D. (2012). Ağız ve diş sağlığı merkezinde birim maliyetlerin sağlık uygulama tebliği ile karşılaştırılması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 15(2), 69–82.
Asmild, M., Paradi, J. C., Aggarwall, V. ve Schaffnit, C. (2004). Combining DEA window analysis with the Malmquist index approach in a study of the Canadian banking ındustry. Journal of Productivity Analysis, 21(1), 67–89.
Atasever, M. ve Örnek, M. (2018). Türki̇ye’de ağız ve di̇ş sağlığı hi̇zmetleri̇ ve çalışan sorunları anali̇zi̇. Sasam Enstitüsü Yayınları, 4(12).
Charnes, A., Clark, C. T., Cooper, W. W. ve Golany, B., (1984), A developmental study of Data Envelopment Analysis in measuring the efficiency of maintenance units in the US AİR Forces. Annals of Operations Research, 2(1), 95–112.
Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. XXI Simpósio Brasileiro de Recursos Hídricos, 2, 429–444.
Cooper, W. W., Seiford, L. M. ve Tone, K. (2007). Data Envelopment Analysis: A comprehensive text with models, applications, references and dea-solver software: Second edition. Springer Science & Business Media, New York, USA.
Cooper, W. W., Seiford, L. M. ve Zhu, J. (2011). Data Envelopment Analysis: History, models and interpretations. Handbook on Data Envelopment Analysis, Springer, Boston, MA.
Çolak, H., Dülgergil, T. Ç. ve Serdaroğlu, İ. (2010). Ağız ve diş hastalıklarının medikal, psikososyal ve ekonomik etkilerinin değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 2, 63–89.
Ekici, Ö. (2013). Türkiye’de kamu ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin yeniden yapılandırılması: sorunlar ve öneriler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Eroğlu, E. ve Atasoy, C. (2006). Veri Zarflama Anali̇zi̇ ile etki̇nli̇k ölçümü ve etki̇n karar bi̇ri̇mleri̇ni̇n duyarlılık analizi. İ.Ü.İşletme Fakültesi Dergisi, 35(2), 73–89.
Flokou, A., Aletras, V. ve Niakas, D. (2017). A window-Dea based efficiency evaluation of the public hospital sector in Greece during the 5-year economic crisis. PLoS ONE, 12(5), 1–26.
Harris, J., Ozgen, H. ve Ozcan, Y. (2000). Do mergers enhance the performance of hospital efficiency?. Journal of the Operational Research Society, 51(7), 801–811.
Harrison, J. P., Coppola, M. N.ve Wakefield, M. (2004). Efficiency of federal hospitals in the United States. Journal of Medical Systems, 28(5), 411-422.
Jacobs, R. (2001). Alternative methods to examine hospital efficiency: Data Envelopment Analysis and Stochastic Frontier Analysis. Health Care Management Science, 4, 103–115.
Jia, T. Ve Yuan, H. (2017). The application of DEA (Data Envelopment Analysis) window analysis in the assessment of ınfluence on operational efficiencies after the establishment of branched hospitals", BMC Health Services Research, 17(1), 1-8.
Kutlar, A., Kabasakal, A. ve Babacan, A. (2015). Dynamic efficiency of turkish banks: a DEA window and Malmquist ındex analysis for the period of 2003-2012. Sosyoekonomi Dergisi, 23(24), 71–97.
McKillop, D. G., Glass, J. C., Kerr, C. A. ve McCallion, G. (1999). Efficiency in northern Ireland hospitals: A non-parametric analysis. The Economic and Social Review, 30(2), 175–196.
Mirmozaffari, M. ve Alinezhad, A. (2017). Window analysis using Two-stage DEA in heart hospitals, International Conference on Innovation in Science, Engineering Computer and Technology (ISECT), (Dubai (UAE)), 44–51.
Mohanta, A. (2017). Oral health in 21 st century-an emerging challenge. EC Dental Science, 8, 12-14.
Ozcan, Y. A. (2014). Health care benchmarking and performance evaluation an assessment using Data Envelopment Analysis (DEA). International Series in Operations Research & Management Science, USA: Springer International Publishing.
Özata, M. (2004). Sağlık bilişim sistemlerinin hastane etkinliğinin artırılmasında yeri ve önemi (Veri Zarflama Analizine dayalı bir uygulama). Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Özdemir, Y. (2011). Türkiye’deki Sağlık Bakanlığı’na bağlı ağız ve diş sağlığı merkezlerinin Veri Zarflama Analizi ile göreceli teknik verimliliklerinin ölçülmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Kurumları Yönetimi Programı, Ankara.
Phillips, F. (2005). 25 years of Data Envelopment Analysis. International Journal of Information Technology & Decision Making, 4(3), 317-323.
Pjevčević, D., Radonjić, A., Hrle, Z. ve Čolić, V. (2012). DEA window analysis for measuring port efficiencies in Serbia. Promet- Traffic & Transportation, 24(1), 63-72.
Salamov, F. (2017). Azerbaycan kamu hastanelerinde verimlilik ve etkinlik analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Sakarya.
Selamzade, F. ve Yeşilyurt Ö. (2019). Rusya federasyonu cumhuriyetlerinin sağlık sistemlerinin pencere analizi ve malmquist endeksi kullanılarak etkinlik ölçümü. F. Selamzade (Ed.). Ekonomik ve Yönetimsel Açıdan Sağlık Hizmetleri içinde (111-134), İksad Yayınevi: Ankara.
Sheiham, A. (2005). Oral health, general health and quality of life. Bulletin of the World Health Organization, 83(9), 644.
Sherman, H. D. ve Zhu, J. (2006). Service productivity management, ımproving service performance using Data Envelopment Analysis (DEA). Service Productivity Management, USA: Springer Science Business Media, LLC.
Weng, S. J., Wu, T., Blackhurst, J. ve Mackulak, G. (2009). An extended DEA model for hospital performance evaluation and ımprovement. Health Services and Outcomes Research Methodology, 9(1), 39–53.
Yang, H. H. ve Chang, C. Y. (2009). Using DEA window analysis to measure efficiencies of Taiwan’s integrated telecommunication firms. Telecommunications Policy, 33(1–2), 98–108.
Yiğit, V. ve Yiğit, A. (2016). Üniversite hastanelerinin finansal sürdürülebilirliği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 253–273.
Yiğit, A. (2019a). Performance analysıs of OECD countries based on health outcomes and expenditure indicators. Journal of International Health Sciences and Management, 5(9), 114-123.
Yiğit, A. (2019b). Türkiye'de eğitim ve araştırma hastaneleri performansının topsis yöntemi ile analizi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 72-84.
Yüksel, O. ve Yiğit, V. (2019). Ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin iller bazında teknik verimlilik analizi. Journal of Academic Value Studies (JAVStudies), 5(3), 312–323.